قرن اول هجری قمری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویکی سازی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
|پایین = | |پایین = | ||
}} | }} | ||
'''قرن اول هجری قمری''' تأثیرگذارترین دوره تاریخ [[اسلام]] است که رخدادهایی از جمله [[هجرت به مدینه]]، [[واقعه غدیر]] و [[واقعه کربلا]] در آن رخ داد. در این قرن، اسلام بر [[شبه‌جزیره عربستان]] غلبه یافت و زمینه [[فتوحات اسلامی|گسترش اسلام]] به مناطق دیگر از جمله تا [[چین]] و [[اسپانیا|اسپانیای امروزی]] فراهم شد. وقوع [[ماجرای سقیفه]] برای انتخاب [[خلیفه اول]]، کشته شدن [[خلیفه سوم]] و نیز جنگ‌های داخلی در دوره [[حکومت امام علی(ع)]]، به شکل‌گیری دو مذهب بزرگ اسلامیِ [[سنی]] و [[شیعه]]، و نیز پدید آمدن فرقه‌های مختلف از جمله [[خوارج]] انجامید. | '''قرن اول هجری قمری''' تأثیرگذارترین دوره تاریخ [[اسلام]] است که رخدادهایی از جمله [[هجرت به مدینه]]، [[واقعه غدیر]] و [[واقعه کربلا]] در آن رخ داد. در این قرن، اسلام بر [[جزیرة العرب |شبه‌جزیره عربستان]] غلبه یافت و زمینه [[فتوحات اسلامی|گسترش اسلام]] به مناطق دیگر از جمله تا [[چین]] و [[اسپانیا|اسپانیای امروزی]] فراهم شد. وقوع [[ماجرای سقیفه]] برای انتخاب [[خلیفه اول]]، کشته شدن [[خلیفه سوم]] و نیز جنگ‌های داخلی در دوره [[حکومت امام علی(ع)]]، به شکل‌گیری دو مذهب بزرگ اسلامیِ [[اهل سنت و جماعت |سنی]] و [[شیعه]]، و نیز پدید آمدن فرقه‌های مختلف از جمله [[خوارج]] انجامید. | ||
علاوه بر حکومت [[پیامبر اکرم]]، [[خلفای سه‌گانه]]، [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن(ع)]]، [[حکومت بنی‌امیه]]، [[مروانیان]] و [[زبیریان]] نیز در سده اول هجری برپا شد. حوادث خونباری از جمله [[واقعه عاشورا]]، [[قیام توابین]]، [[قیام مختار]] و [[واقعه حره]] در حکومت بنی‌امیه رخ داد و منتهی به ظهور [[حکومت عباسیان]] شد. | علاوه بر حکومت [[پیامبر اکرم]]، [[خلفای سه‌گانه]]، [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن(ع)]]، [[حکومت بنی‌امیه]]، [[مروانیان]] و [[زبیریان]] نیز در سده اول هجری برپا شد. حوادث خونباری از جمله [[واقعه عاشورا]]، [[قیام توابین]]، [[قیام مختار]] و [[واقعه حره]] در حکومت بنی‌امیه رخ داد و منتهی به ظهور [[حکومت عباسیان]] شد. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
=== آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | === آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | ||
[[فتوحات اسلامی|فتوحات]] به عنوان یکی از عوامل گسترش اسلام به سرزمین‌های دیگر از دهه دوم قرن اول هجری و با فتح شام و عراق عرب در سال ۱۳ یا ۱۴ق<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۳.</ref> آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۱.</ref> فتح ایران <ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۲۲.</ref> تا فتح ماوراء النهر و خراسان بزرگ و نزدیکی‌های چین پیش رفت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۰.</ref> فتح اروپا نیز با فتح مصر در سال‌های ۲۰ و ۲۱ آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۴.</ref> حمله به اسپانیای امروزی در سال ۷۸ آغاز شد<ref>ارسلان، تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا،چاپ هفتم، ص۷۴.</ref> و این سرزمین در سال ۹۳ فتح شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۶.</ref> و کم‌کم به روم شرقی کشیده شد هر چند نتوانستند به طور کامل روم شرقی را شکست دهند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۷.</ref> | [[فتوحات اسلامی|فتوحات]] به عنوان یکی از عوامل گسترش اسلام به سرزمین‌های دیگر از دهه دوم قرن اول هجری و با فتح شام و عراق عرب در سال ۱۳ یا ۱۴ق<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۳.</ref> آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۱۱.</ref> فتح ایران <ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۱۲۲.</ref> تا فتح ماوراء النهر و خراسان بزرگ و نزدیکی‌های چین پیش رفت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۰.</ref> فتح اروپا نیز با فتح [[مصر]] در سال‌های ۲۰ و ۲۱ آغاز شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۴.</ref> حمله به اسپانیای امروزی در سال ۷۸ آغاز شد<ref>ارسلان، تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا،چاپ هفتم، ص۷۴.</ref> و این سرزمین در سال ۹۳ فتح شد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۶.</ref> و کم‌کم به روم شرقی کشیده شد هر چند نتوانستند به طور کامل روم شرقی را شکست دهند.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۷۵۷.</ref> | ||
=== کشته شدن خلیفه سوم، خلافت امام علی و جنگ‌های داخلی === | === کشته شدن خلیفه سوم، خلافت امام علی و جنگ‌های داخلی === | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
=== قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه === | === قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه === | ||
در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال چهلم]] از این قرن امام علی(ع) [[شب ضربت‌خوردن|شب نوزدهم رمضان]] به دست یکی از بازماندگان [[جنگ نهروان]] در [[مسجد کوفه]] [[ترور]] شد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۵-۲۸.</ref>و در [[۲۱ رمضان]] به [[شهادت]] رسید و مردم با حسن مجتبی فرزند ارشد او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۹.</ref> معاویه که سردمدار [[جنگ صفین]] بود خلافت [[امام حسن(ع)]] را نپذیرفت و وارد جنگ با امام حسن(ع) شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۰.</ref> به علت ضعف‌های سپاهیان عراق و خیانت‌های فرماندهان، امام حسن(ع) مجبور به پذیرش [[صلح امام حسن علیه السلام|قرارداد صلح]] با [[معاویه]] و پذیرش خلافت او شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۴.</ref> قرارداد صلح مرکزیت خلافت را به [[شام]] منتقل کرد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۴۰۵.</ref> [[خلافت بنی‌امیه|خلافت امویان]] و [[بنی‌مروان|مروانیان]] تا سال ۱۳۲ قمری ادامه یافت.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۲۳۳.</ref> | در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال چهلم]] از این قرن امام علی(ع) [[شب ضربت‌خوردن|شب نوزدهم رمضان]] به دست [[ابن ملجم مرادی |یکی از بازماندگان]] [[جنگ نهروان]] در [[مسجد کوفه]] [[ترور]] شد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۵-۲۸.</ref>و در [[۲۱ رمضان]] به [[شهادت]] رسید و مردم با حسن مجتبی فرزند ارشد او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۹.</ref> معاویه که سردمدار [[جنگ صفین]] بود خلافت [[امام حسن(ع)]] را نپذیرفت و وارد جنگ با امام حسن(ع) شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۰.</ref> به علت ضعف‌های سپاهیان عراق و خیانت‌های فرماندهان، امام حسن(ع) مجبور به پذیرش [[صلح امام حسن علیه السلام|قرارداد صلح]] با [[معاویه]] و پذیرش خلافت او شد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، چاپ دوم، ج۲، ص۱۴.</ref> قرارداد صلح مرکزیت خلافت را به [[شام]] منتقل کرد.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، چاپ هفتم، ص۴۰۵.</ref> [[خلافت بنی‌امیه|خلافت امویان]] و [[بنی‌مروان|مروانیان]] تا سال ۱۳۲ قمری ادامه یافت.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۲۳۳.</ref> | ||
=== واقعه عاشورا و پیامدهای آن=== | === واقعه عاشورا و پیامدهای آن=== | ||
[[واقعه کربلا|واقعه عاشورای سال ۶۱ق]] و کشته‌شدن امام حسین(ع) و یاران کم‌تعدادش در این روز، از منظر شیعی یکی مهم‌ترین حوادث تاریخ است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> معاویه در [[سال ۶۰ هجری قمری|سال ۶۰ قمری]] درگذشت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۶، ص۴۶.</ref> و فرزندش یزید تلاش کرد تا از مسلمانان برای خلافت خود بیعت بگیرد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۳.</ref> برخی از نامداران جامعه مسلمان از جمله [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی]] و [[عبدالله بن زبیر]] خلافت یزید را نپذیرفتند. عبدالله بن زبیر به مکه رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۸.</ref> و آن شهر را مرکز خلافت خود قرار داد. خاندان زبیر تا [[سال ۷۳ هجری قمری|سال ۷۳ قمری]] بخش‌هایی از جهان اسلام را تحت حکومت خود داشتند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۱۹۲.</ref> | [[واقعه کربلا|واقعه عاشورای سال ۶۱ق]] و کشته‌شدن امام حسین(ع) و یاران کم‌تعدادش در این روز، از منظر شیعی یکی مهم‌ترین حوادث تاریخ است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> معاویه در [[سال ۶۰ هجری قمری|سال ۶۰ قمری]] درگذشت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، جاپ چهارم، ج۶، ص۴۶.</ref> و فرزندش یزید تلاش کرد تا از مسلمانان برای خلافت خود بیعت بگیرد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۳.</ref> برخی از نامداران جامعه مسلمان از جمله [[امام حسین علیه‌السلام|حسین بن علی]] و [[عبدالله بن زبیر]] خلافت یزید را نپذیرفتند. عبدالله بن زبیر به مکه رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۵۸.</ref> و آن شهر را مرکز خلافت خود قرار داد. خاندان زبیر تا [[سال ۷۳ هجری قمری|سال ۷۳ قمری]] بخش‌هایی از جهان اسلام را تحت حکومت خود داشتند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۱۹۲.</ref> | ||
امام حسین(ع) نیز به مکه رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۶۳.</ref> و پس از مدتی اقامت در مکه به [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|دعوت اهالی کوفه]] راهی عراق شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> سپاهی از کوفه به دستور [[عبیدالله بن زیاد]] که از سوی یزید حاکم کوفه شده بود راه را بر حسین و خانواده و یاران معدودش بستند و در روز دهم محرم سال ۶۱ قمری او و یارانش را کشتند و خانواده‌اش را به اسارت گرفتند. [[واقعه کربلا]] زمینه‌ساز [[قیام توابین]] و [[قیام مختار ثقفی]] علیه بنی‌امیه شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۴۷.</ref> برخی نویسندگان قیام‌های [[قیام زید بن علی|زید]] و [[قیام یحیی بن زید|یحیی]] در قرن دوم را نیز تحت تأثیر قیام عاشورا دانسته‌اند.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۴۸؛ معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۸۳.</ref> | امام حسین(ع) نیز به [[مکه]] رفت<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۶۳.</ref> و پس از مدتی اقامت در مکه به [[نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)|دعوت اهالی کوفه]] راهی عراق شد.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> سپاهی از کوفه به دستور [[عبیدالله بن زیاد]] که از سوی یزید حاکم کوفه شده بود راه را بر حسین و خانواده و یاران معدودش بستند و در روز دهم محرم سال ۶۱ قمری او و یارانش را کشتند و خانواده‌اش را به اسارت گرفتند. [[واقعه کربلا]] زمینه‌ساز [[قیام توابین]] و [[قیام مختار ثقفی]] علیه بنی‌امیه شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۴۷.</ref> برخی نویسندگان قیام‌های [[قیام زید بن علی|زید]] و [[قیام یحیی بن زید|یحیی]] در قرن دوم را نیز تحت تأثیر قیام عاشورا دانسته‌اند.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۱۴۸؛ معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۸۳.</ref> | ||
====قیام توابین==== | ====قیام توابین==== | ||
[[قیام توابین]] در [[سال ۶۵ قمری]] و به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] و با همراهی شیعیانی برپا شد که از [[واقعه کربلا]] جا مانده بودند و خود را در این باره گناه‌کار می‌دانستند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> توابین با سپاه [[عبیدالله بن زیاد]] جنگیدند و پس از چهار روز درگیری بسیاری از ایشان کشته شدند، و گروه کمی به فرماندهی [[رفاعة بن شداد بجلی|رفاعه بن شداد]] زنده مانده و به قبایل خود بازگشتند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref> گفته شده یکی از علل شکست این حرکت عدم همراهی [[مختار]] با آن بوده است.<ref>رک: معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۳۱-۴۳۹.</ref> حرکت توابین نقش مهمی در استقلال شیعیان و هویت‌یابی شیعیان داشت.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۷۳.</ref> | [[قیام توابین]] در [[سال ۶۵ قمری]] و به رهبری [[سلیمان بن صرد خزاعی]] و با همراهی شیعیانی برپا شد که از [[واقعه کربلا]] جا مانده بودند و خود را در این باره گناه‌کار می‌دانستند.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ۲۶۱.</ref> توابین با سپاه [[عبیدالله بن زیاد]] جنگیدند و پس از چهار روز درگیری بسیاری از ایشان کشته شدند، و گروه کمی به فرماندهی [[رفاعة بن شداد بجلی|رفاعه بن شداد]] زنده مانده و به قبایل خود بازگشتند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۶، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref> گفته شده یکی از علل شکست این حرکت عدم همراهی [[مختار]] با آن بوده است.<ref>رک: معروف الحسنی، الإنتفاضات الشیعیة عبر التاریخ، منشورات الرضی، ص۴۳۱-۴۳۹.</ref> حرکت توابین نقش مهمی در استقلال شیعیان و هویت‌یابی شیعیان داشت.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۲۷۳.</ref> | ||