پرش به محتوا

سدیدالدین حمصی رازی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
| وب‌گاه رسمی =
| وب‌گاه رسمی =
}}
}}
'''محمود بن علی بن حسن حِمَّصی رازی''' معروف به '''سدیدالدین حمصی رازی''' [[کلام اسلامی|متکلم]] و [[مجتهد|فقیه]] شیعه [[امامیه]] در قرن ششم هجری قمری بود. برخی او را اهل [[ری]] دانسته و به این جهت لقب رازی به او داده‌اند. بعضی نیز او را اهل [[حمص|حِمْص]] از شهرهای [[سوریه]] دانسته‌اند.
'''محمود بن علی بن حسن حِمَّصی رازی''' معروف به '''سدیدالدین حمصی رازی''' متکلم [[امامیه]] در قرن ششم هجری قمری بود. برخی او را اهل [[ری]] دانسته از این‌رو لقب رازی به او داده‌اند. بعضی نیز او را اهل [[حمص|حِمْص]] از شهرهای [[سوریه]] دانسته‌اند.


بسیاری از علما، شخصیت علمی او را ستوده‌اند؛ از جمله شاگردش [[منتجب‌الدین رازی]] او را علامه زمان در [[علم کلام]] و [[اصول فقه]] خوانده است. [[ورام بن ابی فراس]]، از دیگر شاگردان حمصی، او را یگانه دوران و شیر میدان مناظره توصیف کرده است. [[فخر رازی]]، از متکلمان برجسته [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، را نیز از شاگردان او شمرده‌اند.
بسیاری از علما، شخصیت علمی او را ستوده‌اند؛ از جمله شاگردش [[منتجب‌الدین رازی]] او را علامه زمان در [[علم کلام]] و [[اصول فقه]] خوانده است. [[ورام بن ابی‌فراس]]، از دیگر شاگردان حمصی، او را یگانه دوران و شیر میدان مناظره توصیف کرده است. [[فخر رازی]]، از متکلمان برجسته [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، را نیز از شاگردان او شمرده‌اند.


حمصی را متعلق به [[مکتب کلامی حله]] و از متکلمان عقل‌گرا دانسته‌اند. او با اینکه به [[عقل]] اهتمام داشت، اما رویکرد [[فلسفه|فلسفی]] نداشت. وی [[خبر واحد]] را در مباحث اعتقادی حجت نمی‌‌دانست؛ ولی در این گونه مباحث به [[اجماع]] استناد می‌کرد.
حمصی را متعلق به [[مکتب کلامی حله]] و از متکلمان عقل‌گرا دانسته‌اند. او با اینکه به [[عقل]] اهتمام داشت، اما رویکرد [[فلسفه|فلسفی]] نداشت. وی [[خبر واحد]] را در مباحث اعتقادی حجت نمی‌‌دانست و به [[اجماع]] استناد می‌کرد.


آثار حمصی، بیشتر در علم کلام است؛ اما تنها کتاب «[[المنقذ من التقلید]]» او در دسترس است.  
آثار حمصی، بیشتر در [[علم کلام]] است؛ اما تنها کتاب «[[المنقذ من التقلید]]» او در دسترس است.  
به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، حمصی در اواخر عمر به [[همدان]] سفر کرد و پس از صد سال عمر در آنجا از دنیا رفت.
به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، حمصی در اواخر عمر به [[همدان]] سفر کرد و در آنجا از دنیا رفت.


==زندگی‌نامه==
==زندگی‌نامه==
محمود بن علی بن حسن حِمَّصی معروف به سدیدالدین حمصی رازی، گفته شده اطلاعات دقیقی از زندگی علمی و عملی او در دسترس نیست.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۹؛ سلیمانی بهبهانی و رئیسی، «روش‌شناسی سدیدالدین و این میثم بحرانی در مباحث کلامی»، ص۱۰۸.</ref> از تاریخ تولد او نیز اطلاع دقیقی در دسترس نیست؛ ولی برخی او را متولد سال ۴۸۵ق دانسته‌اند.<ref> لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۰.</ref>
محمود بن علی بن حسن حِمَّصی معروف به سدیدالدین حمصی رازی از متکلمان شیعه است که اطلاعات دقیقی از زندگی او در دسترس نیست.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۹؛ سلیمانی بهبهانی و رئیسی، «روش‌شناسی سدیدالدین و این میثم بحرانی در مباحث کلامی»، ص۱۰۸.</ref> با این حال برخی او را متولد سال ۴۸۵ق دانسته‌اند.<ref> لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۰.</ref>


صاحب [[روضات الجنات]] سدیدالدین را اهل [[حمص|حِمْص]] از شهرهای [[سوریه]] دانسته است.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش،‌ج۷، ص۱۶۴.</ref> صاحب [[ریاض العلماء]] نخست او را اهل حمص دانسته، ولی بعد احتمال داده است که حمصی، اهل [[ری]] بود و سپس ساکن حمص شد و یا برعکس، اهل حمص بوده و سپس ساکن ری شد.<ref>افندی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۷، ص۱۲۴.</ref> گروهی بر آنند که او اهل ری بوده و حمصی به جهت شغلش که نخودفروشی بود، به او نسبت داده شده است.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷؛ دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷ و ۷۸؛ جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۷.</ref>
صاحب [[روضات الجنات]] سدیدالدین را اهل [[حمص|حِمْص]] از شهرهای [[سوریه]] دانسته است.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش،‌ج۷، ص۱۶۴.</ref> صاحب [[ریاض العلماء]] نخست او را اهل حمص دانسته، ولی احتمال داده است که حمصی، اهل [[ری]] بود و سپس ساکن حمص شد و یا برعکس، اهل حمص بوده و سپس ساکن ری شد.<ref>افندی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۷، ص۱۲۴.</ref> گروهی بر آنند که او اهل ری بوده و نسبت حمصی به جهت شغلش که نخودفروشی بود، به او داده شده است.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷؛ دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷ و ۷۸؛ جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۷.</ref>
[[ابن حجر عسقلانی]] در کتاب «لسان المیزان» حمصی را به تشدید میم دانسته و از [[منتجب‌الدین رازی]]، از شاگردان حمصی، نقل کرده است که حمصی تا پنجاه سالگی نخودفروش بود.{{یادداشت|به نخود در زبان عربی، حِمَّص یا حِمِّص گفته می‌شود.(نگاه کنید به: ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۷).}} وی روزی با [[فقیه|فقیهی]] بر سر معامله گفتگویش شد و به همین سبب نخودفروشی را کنار گذاشت و به تحصیل علم روی آورد.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> مطالب عسقلانی را به جهت نقل از شاگرد حمصی، صحیح و مورد قبول دانسته‌اند.<ref>منتخب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۴۳۲؛ دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷ و ۷۸.</ref> او را سدیدالدین حُمُّضی یا حُمُّصی نیز خوانده‌اند.<ref>نگاه کنید به: منتخب‌الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۴۲۹ و ۴۳۱.</ref>
[[ابن حجر عسقلانی]] در کتاب «لسان المیزان» حمصی را به تشدید میم دانسته و از [[منتجب‌الدین رازی]]، از شاگردان حمصی، نقل کرده است که حمصی تا ۵۰ سالگی نخودفروش بود.{{یادداشت|به نخود در زبان عربی، حِمَّص یا حِمِّص گفته می‌شود.(نگاه کنید به: ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۱۷).}} وی روزی با [[فقیه|فقیهی]] بر سر معامله گفتگویش شد و به همین سبب نخودفروشی را کنار گذاشت و به تحصیل علم روی آورد.<ref>ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> مطالب ابن حجر عسقلانی را به جهت نقل از شاگرد حمصی، صحیح دانسته‌اند.<ref>منتخب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۴۳۲؛ دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷ و ۷۸.</ref> او را سدیدالدین حُمُّضی یا حُمُّصی نیز خوانده‌اند.<ref>نگاه کنید به: منتخب‌الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۴۲۹ و ۴۳۱.</ref>


به گفته ابن حجر، حمصی صد سال عمر کرد و پس از [[قرن ششم هجری قمری|قرن ششم قمری]] درگذشت.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، او در اواخر عمر(اواخر قرن ششم) به شهر [[همدان]] سفر کرد و در مدرسه جمالیه مشغول به تعلیم شد و در اوایل [[قرن هفتم هجری قمری|قرن هفتم قمری]] در آنجا از دنیا رفت<ref>تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۲۳، ص۱۵۲؛ جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۸.</ref> و در آنجا نیز [[دفن]] شد.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۲.</ref> بعضی سفر حمصی به همدان را صحیح ندانسته و سال وفات او را ۵۸۵ق دانسته‌اند.<ref>لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۲.</ref>
به گفته ابن حجر، حمصی ۱۰۰ سال عمر کرد و پس از [[قرن ششم هجری قمری|قرن ششم قمری]] درگذشت.<ref>ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۳۱۷.</ref> به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، او در اواخر عمر(اواخر قرن ششم) به [[همدان]] سفر کرد و در مدرسه جمالیه مشغول به تعلیم شد و در اوایل [[قرن هفتم هجری قمری|قرن هفتم قمری]] در آنجا از دنیا رفت<ref>تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۲۳، ص۱۵۲.</ref> و در آنجا نیز [[دفن]] شد.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۲.</ref> بعضی سفر حمصی به همدان را صحیح ندانسته و سال وفات او را ۵۸۵ق دانسته‌اند.<ref>لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۲.</ref>


==شخصیت علمی==
==شخصیت علمی==
سدیدالدین حمصی را از عالمان [[امامیه]] جریان‌ساز پس از دوره [[شیخ طوسی]] دانسته‌اند که در [[کلام اسلامی|کلام]]، [[فقه]] و [[اصول فقه]] دانش گسترده‌ای داشت.<ref>نگاه کنید به: دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۳-۷۵؛ عطایی نظری، «نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانه»، ص۳۱.</ref> [[منتجب الدین رازی]]، از شاگردان سدیدالدین، او را «علامه زمان در اصول دین و اصول فقه»، [[ثقه]] و [[ورع|باورع]] شمرده است.<ref>منتخب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۰۷ و ۴۰۰.</ref> برخی او را از استوانه‌های برجسته در تحقیق و عالم بی‌نظیر در کلام و اصول فقه دانسته‌اند.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref> صاحب ریاض العلماء او را متکلم و فقیه دقیق معرفی کرده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۷، ص۱۲۴ و ۱۲۵.</ref>
سدیدالدین حمصی را از عالمان [[امامیه]] جریان‌ساز پس از دوره [[شیخ طوسی]] دانسته‌اند که در [[کلام اسلامی|کلام]]، [[فقه]] و [[اصول فقه]] دانش گسترده‌ای داشت.<ref>نگاه کنید به: دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۳-۷۵؛ عطایی نظری، «نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانه»، ص۳۱.</ref> [[منتجب الدین رازی]]، از شاگردان سدیدالدین، او را «علامه زمان در اصول دین و اصول فقه»، [[ثقه]] و [[ورع|باورع]] شمرده است.<ref>منتخب الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۰۷ و ۴۰۰.</ref> برخی او را از استوانه‌های برجسته در تحقیق و عالم بی‌نظیر در کلام و اصول فقه دانسته‌اند.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref> صاحب ریاض العلماء او را متکلم و فقیه دقیق معرفی کرده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۷، ص۱۲۴ و ۱۲۵.</ref>


گفته شده [[ابن ادریس حلی]] که معاصر سدیدالدین بود، او را ستوده و در نقد [[شیخ طوسی]] به کلام او استشهاد کرده است.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref> [[ورام بن ابی فراس]]، [[فقیه]] و [[محدث]] شیعی در قرن ششم قمری، سدیدالدین حمصی را با عبارات «یگانه دوران،  زبان گویای متکلمان و شیر میدان مناظرات علمی» توصیف کرده است.<ref>سید بن طاووس، فرج المهموم، ۱۳۶۸ق، ص۱۴۶.</ref>
گفته شده [[ابن ادریس حلی]] که معاصر سدیدالدین بود، او را ستوده و در نقد [[شیخ طوسی]] به کلام او استشهاد کرده است.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref> [[ورام بن ابی‌فراس]]، [[محدث]] شیعی در قرن ششم قمری، سدیدالدین حمصی را با عبارات «یگانه دوران،  زبان گویای متکلمان و شیر میدان مناظرات علمی» توصیف کرده است.<ref>سید ابن طاووس، فرج المهموم، ۱۳۶۸ق، ص۱۴۶.</ref>


نقل شده که اهل شام تنها به چهار نفر که سدیدالدین حمصی از جمله آنها بود، «علماء الفقها» می‌گفتند. [[ابوالصلاح حلبی]]، [[ابن زهره|سید بن زهره]] و [[ابن براج|ابن بَرّاج]] سه نفر دیگر بودند.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۰.</ref> البته برخی او را [[ایران|ایرانی]] دانسته و اهل شام بودن او را نپذیرفته‌اند.<ref>دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷.</ref>
نقل شده که اهل شام تنها به چهار نفر که سدیدالدین حمصی از جمله آنها بود، «علماء الفقها» می‌گفتند. [[ابوالصلاح حلبی]]، [[ابن زهره|سید بن زهره]] و [[ابن براج|ابن بَرّاج]] سه نفر دیگر بودند.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۰.</ref> البته برخی او را [[ایران|ایرانی]] دانسته و اهل شام بودن او را نپذیرفته‌اند.<ref>دوانی، «سدیدالدین حمصی»، ص۷۷.</ref>
خط ۵۲: خط ۵۲:
او در علم متواضع و منصف بود، حرف حق را از هر کس که بود، می‌شنید و می‌پذیرفت و اهل جدل نیز نبود.<ref>لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۱؛  جبرئیلی،  سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۹.</ref>
او در علم متواضع و منصف بود، حرف حق را از هر کس که بود، می‌شنید و می‌پذیرفت و اهل جدل نیز نبود.<ref>لجنة العلمیة فی مؤسسة الامام الصادق(ع)، معجم طبقات المتکلمین، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۳۳۱؛  جبرئیلی،  سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۲۶۹.</ref>
===اساتید و شاگردان===
===اساتید و شاگردان===
از اساتید سدیدالدین حمصی تنها از حسین بن فتح الواعظ البکرآبادی جرجانی(درگذشت ۵۳۶ق)، استاد او در فقه، نام برده شده است.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱؛ حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۰.</ref> از جمله شاگردان او نیز این افراد را نام برده‌اند:
از اساتید سدیدالدین حمصی تنها از حسین بن فتح الواعظ البکرآبادی جرجانی (درگذشت ۵۳۶ق)، استاد او در فقه، نام برده شده است.<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱؛ حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، بخش مقدمه، ص۱۰.</ref> از جمله شاگردان او نیز این افراد را نام برده‌اند:
* [[منتجب‌الدین رازی]] (درگذشت پس از ۵۸۵ق).<ref>تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۴.</ref> وی در کتاب الفهرست، از سدیدالدین حمصی به عنوان «شیخنا» یاد کرده است.<ref>منتخب‌الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۱۳.</ref>
* [[منتجب‌الدین رازی]] (درگذشت پس از ۵۸۵ق).<ref>تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۳۴.</ref> وی در کتاب الفهرست، از سدیدالدین حمصی به عنوان «شیخنا» یاد کرده است.<ref>منتخب‌الدین رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۱۱۳.</ref>
* وَرّام بن ابی فِراس حِلّی(درگذشت ۶۰۵ق)، صاحب کتاب «[[تنبیه الخواطر و نزهة النواظر]]».<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref>
* وَرّام بن ابی فِراس حِلّی(درگذشت ۶۰۵ق)، صاحب کتاب «[[تنبیه الخواطر و نزهة النواظر]]».<ref>کاظمی دزفولی، مقابس الانوار، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۱۱.</ref>