پیامبر امی: تفاوت میان نسخه‌ها

کلمه «اُمی» دوبار در [[قرآن]] به صورت مفرد<ref>سوره اعراف، آیات ۱۵۷و ۱۵۸.</ref> ذکر شده است<ref>طرابیشی، من اسلام القران الی اسلام الحدیث، ۲۰۱۰م، ص۸۹.</ref> و در هر دو مورد در وصف پیامبر اسلام می‌باشد.<ref>طیب، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۷۷ و ج۶، ص۴.</ref> قرآن اُمی بودن را از صفاتی می‌داند که پیامبر اسلام در [[تورات]] و [[انجیل]] به آن‌ها معرفی شده است.<ref>قرشی، تفسیر أحسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۱۷</ref> [[محمد جواد مغنیه]] از مفسران شیعه، معتقد است اُمی بودن صفت خاص پیامبر اسلام است و شامل دیگر [[پیامبران]] نمی‌شود.<ref>مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۴۰۴.</ref>

کلمه «اُمی» چهار بار در قرآن به صورت جمع ـ«اُمیین»<ref>سوره آل‌عمران، آیات۲۰ و ۷۵؛ سوره جمعه، آیه۲.</ref> و «اُمیون»<ref>سوره بقره، آیه۷۸.</ref>ـ ذکر شده است.<ref>طرابیشی، من اسلام القران الی اسلام الحدیث، ۲۰۱۰م، ص۸۹.</ref> در این آیات گروه‌های مختلف از جمله [[یهود|یهودی‌ها]]،<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۶۳.</ref> [[عرب|عرب‌ها]]<ref>مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۲۲.</ref> و مشرکان عرب به عنوان اُمی شناخته شده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۱۷۵.</ref>

[[شیخ طوسی]] عالم شیعی [[قرن پنجم]]، پیامبر اُمی را به معنای کسی که نمی‌تواند بنویسد، معنا کرده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۴، ص۵۵۹.</ref> [[علامه طباطبایی]] نیز امی را به معنای فردی که نه می‌تواند بخواند و نه می‌تواند بنویسد معنا کرده است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۱۵.</ref> [[رشید رضا]] از مفسران [[اهل سنت]]، امی را به معنای کسی که چیزی را نخوانده و چیزی را آموزش ندیده، دانسته است.<ref>رشید رضا، المنار، ۱۹۹۰م، ج۲، ص۳۸۵.</ref> [[شهید مطهری]] معتقد است اکثریت علماء طرفدار این نظریه هستند و یا این نظر را ترجیح می‌دهند.<ref>مطهری، پیامبر امی، ۱۳۸۱ش، ص۴۰.</ref>

[[شهر مکه]] با نام «أُمُّ الْقُرى‏» نیز شناخته می‌شود.<ref>قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۷، ص۳۸.</ref>{{یادداشت|مکه را به این جهت «ام القری» دانسته‌اند که [[دحو الارض]] از آنجا شروع شده است. فیض کاشانی،‌ تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۳۸.}}

روایتی از [[امام باقر(ع)]] نقل شده که نبی اُمی را به معنای پیامبری از مکه دانسته است.<ref>عیاشی، التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۳۱.</ref> در روایت دیگری نیز امام باقر(ع) مخالف تفسیر نبی اُمی به فردی که نمی‌تواند بخواند، است. ایشان این تفسیر از امی را در تعارض با آیه دوم [[سوره جمعه]]{{یادداشت|هُوَ الَّذِى بَعَثَ فىِ الْأُمِّيِّنَ رَسُولًا مِّنهُْمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الحِْكْمَةَ؛ او خدايى است كه در ميان مردم امّى پيامبرى بزرگوار مبعوث ساخت تا آيات خدا را بر آنان تلاوت كند و آنها را تزكيه نفس بخشد و شريعت و كتاب آسمانى و حكمت بآنان بياموزد.}} دانسته و معتقد است امی به معنای فردی منسوب به مکه می‌باشد.<ref>صفار، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۲۶.</ref>

برخی معتقدند امی به کسانی گفته می‌شود که از [[اهل کتاب]] نیستند.<ref>‏زمخشری، الكشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۷۵.</ref> و پیامبر امی به این معنا است که [[خداوند]] آن پیامبر را در میان قومی که صاحب کتاب و [[شریعت]] نیستند، [[بعثت|مبعوث]] کرده است.<ref>طرابیشی، من اسلام القرآن الی اسلام الحدیث، ۲۰۱۰م، ۸۹-۹۰.</ref>

به همین جهت تعبیر «اُمیون» ـ که جمع کلمه اُمی است ـ در قرآن در مورد قوم عرب استفاده شده که کتاب آسمانی نداشته‌اند.<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۸۷.</ref> و این تعبیر، عرب‌های با سواد که قدرت خواندن و نوشتن را داشتند را نیز شامل می‌شود.<ref>قرطبی، الجامع لأحكام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۹، ص۹۱.</ref>

کمال بودن این وصف برای پیامبر را از این جهت دانسته‌اند که پیامبر با اینکه نه سوادی برای خواندن داشت و نه توانایی برای نوشتن تا بتواند کسب علم کند، دارای علم آسمانی بود.<ref>ربیع‌نیا، «امی»، ص۴۰۰.</ref> مفسران معتقدند پیامبر با وجود امی بودن، مردم را از جهالت به سمت هدایت و رستگاری راهنمایی کرده است<ref name=":0">مغنیه، تفسیر الكاشف، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۴۰۴.</ref> و آوردن قرآنی که مشتمل بر علوم و حکمت‌های مختلف است، توسط فردی که نوشتن و خواندن را فرانگرفته، از [[معجزات الهی]] به حساب می‌آید.<ref>ربیع‌نیا، «امی»، ص۴۰۰.</ref> در نتیجه برخی محققان، اُمی بودن را از دلائل نبوت پیامبر دانسته‌اند.<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۲۰.</ref>

* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن‏، بیروت، دارالقلم‏، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* ‏زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۷ق.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق قصیرعاملی، احمد، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا.

* صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، محقق محسن کوچه باغی،‏ قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.

* طباطبائی، سید محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.

* طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، محقق احمد حسینى اشكورى، تهران، مرتضوی، ۱۳۷۵ش.