ماجرای کسر اصنام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ماجرای کَسْرِ اَصْنام''' داستان بر دوش گرفتن [[امام علی(ع)]] توسط [[پیامبر اسلام(ص)]] برای شکستن بت‌های [[کعبه]] است. این ماجرا در منابع [[شیعه]] و [[اهل‌سنت]] نقل شده است. زمان این واقعه را در شب [[هجرت]] و یا [[فتح مکه]] دانسته‌اند.

این واقعه از [[فضایل امام علی(ع)]] شمرده شده و امام علی(ع) به آن افتخار می‌کرد. در برخی از منابع اهل سنت از این حادثه بر لزوم نابودکردن وسایلی که سبب [[گناه]] می‌شود، استفاده شده است.

ماجرای کسر اصنام و یا «حدیث کسر الاصنام» <ref> علامه حلی، نهج‌الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۲۳.</ref> به داستان بر دوش گرفتن [[امام علی(ع)]] توسط [[پیامبر اسلام(ص)]] برای شکستن بت‌های بالای سقف [[کعبه]] اشاره دارد.<ref> مرعشی شوشتری، إحقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۱۶۲.</ref> منابع با صورت‌های مختلفی از این واقعه یاد کرده‌اند. در پاره‌ای از نقل‌ها آمده که هنگام رسیدن پیامبر اسلام(ص) و علی(ع) به کنار کعبه، ابتدا علی(ع) تلاش کرد تا پیامبر(ص) را بر دوش خود بگذارد؛ اما نتوانست برای همین علی(ع) بر دوش پیامبر(ص) قرار گرفت.<ref> نسائی، سنن نسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۴۲–۱۴۳؛ ابی‌یعلی، مسند، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۱ - ۲۵۲.</ref> به گفته [[جابر بن عبدالله انصاری|جابر بن عبدالله]] این مسئله به سبب سنگینی بار [[رسالت]] بوده است.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> نقل‌های دیگر گفته‌اند که خود پیامبر اکرم(ص) در ابتدا به علی(ع) امر کرد که از دوش او بالا رود.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶، ۱۴۱.</ref> همچنین در گزارشی، از پیشنهاد اولیه امام علی(ع) برای بالا رفتن پیامبر(ص) بر دوش او سخن به میان آمده که حضرت محمد(ص) به علی(ع) یادآور شد چنین کاری از عهده هیچ‌کسی برنمی‌آید.<ref> بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷۹-۵۸۰.</ref>

از امام علی(ع) نقل شده که وقتی بر دوش حضرت محمد(ع) رفتم، گویی می‌توانستم به افق آسمان برسم<ref> ابن حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۷۴؛ ابی‌یعلی، مسند، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۱؛ ابن ابی‌شیبه، المصنف، ۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۱۴۶.</ref> و در عبارتی دیگر، می‌توانستم با دست خود آسمان را بگیرم.<ref> بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷۹ – ۵۸۰؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۵۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref> سپس علی(ع) اقدام به پایین انداختن بت‌ها کرد که برخی به‌انداختن بت هبل<ref> حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۵۳ – ۴۵۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> و یا دیگر بت‌های مهم<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref> اشاره کرده‌اند. بعضی از بت‌ها نیز با میخ به سقف کعبه محکم شده بودند که با کوشش امام سرنگون شده<ref> ابن ابی‌شیبه، المصنف، ۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۱۴۶–۱۴۷؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۹۸.</ref> و همچون شیشه خرد گردیدند.<ref> ابن حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۷۳ – ۷۴؛ طبری، تهذیب الآثار، مسند علی بن ابی‌طالب(ع)، بی‌تا، ص۲۳۷؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۴۲ – ۱۴۳.</ref>

درباره چگونگی فرود امام علی(ع) بعد از سرنگونی بت‌ها از کعبه، بعضی معتقدند امام خود را به پایین انداخت، اما آسیبی ندید.<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۹۸.</ref> در حالی که ارتفاع دیوار کعبه را چهل [[ذراع]] {{یادداشت| هر ذراع را از ۴۵ تا ۷۵ سانتی‌متر دانسته‌اند. (عاملی بیاضی، الأوزان و المقادیر، ۱۳۸۱ق، ص۵۶.)}} دانسته‌اند.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۴۱.</ref> [[ابن شهر آشوب]] نقل کرده است که امام فرمود گویی در هنگام فرود دو بال داشتم.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶.</ref> در نقل دیگری، پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: [[جبرئیل]] تو را از بالای کعبه به پایین آورد.<ref> بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۸۰.</ref>

بعضی از [[مفسران]] ماجرای کسر اصنام را سبب نزول آیه «وَ قُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کاَنَ زَهُوقًا»<ref>سوره اسراء، آيه۸۱.</ref> دانسته‌اند.<ref> حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۵۳–۴۵۴؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۶.</ref> برخی معتقدند که آیه مذکور در این حادثه توسط پیامبر اسلام(ص) قرائت می‌شد.<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۹۸؛ ج۳، ص۶.</ref> همچنین آیه ۵۷ [[سوره مریم]] را نیز اشاره به قرار گرفتن امام علی(ع) بر دوش حضرت محمد(ص) دانسته‌اند.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref>

بر دوش گرفتن [[امام علی(ع)]] از سوی [[پیامبر اسلام(ص)]] و بت‌شکنی او در کتب [[شیعه]]<ref>برای نمونه: ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵–۱۴۲؛ مرعشی شوشتری، إحقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۱۶۲-۱۶۸.</ref> و [[اهل‌سنت]]<ref> ابن ابی‌شیبه، المصنف، ۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۱۴۶–۱۴۷؛ ابن حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۷۳–۷۴؛ بزار، مسند بزار، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۱–۲۲؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۴۲–۱۴۳؛ ابی‌یعلی، مسند، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲؛ طبری، تهذیب الآثار، مسند علی بن ابی‌طالب(ع)، بی‌تا، ص۲۳۶-۲۴۰؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۹۸، ج۳، ص۶.</ref> نقل شده است.

این واقعه از راویانی همچون [[عبدالله ابن عباس]]،<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶، ۱۴۱.</ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]]<ref> حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۵۳؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵.</ref> و به ویژه ابومریم<ref>برای نمونه: ابن ابی‌شیبه، المصنف، ۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۱۴۶–۱۴۷؛ ابن حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۷۳–۷۴؛ بزار، مسند بزار، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۱–۲۲؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۴۲–۱۴۳؛ ابی‌یعلی، مسند، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۱-۲۵۲.</ref> نقل شده است. [[علامه امینی]] در [[الغدیر (کتاب)|الغدیر]]، فهرستی از علمای اهل‌سنت که این واقعه را گزارش کرده‌اند، نقل کرده است.<ref> امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۱۸–۲۴.</ref>

==زمان واقعه==

در بیشتر منابع زمان این واقعه ذکر نشده است و به وقوع آن شبانه<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۹۸؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۴۱؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۴-۸۵.</ref> و مخفیانه<ref> ابن حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۷۳–۷۴؛ بزار، مسند بزار، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۱–۲۲؛ ابی‌یعلی، مسند، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۵۱.</ref> بسنده شده است. با این حال در برخی منابع زمان این واقعه شب [[هجرت پیامبر(ص)|هجرت حضرت محمد(ص)]]<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۶.</ref> و یا در روز [[فتح مکه]] ذکر شده است.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵، ۱۴۰؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۶.</ref> چنان‌که در خبری مربوط به فتح مکه، به جزئیات بیشتری از حوادث پیش از بت‌شکنی نیز اشاره شده است.<ref> بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷۹ - ۵۸۰.</ref>  

[[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار (کتاب)|بحارالانوار]] روایتی به نقل از [[امام صادق(ع)]] آورده که این حادثه در روز [[نوروز]] اتفاق افتاد است.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۶.</ref> البته در بخش دیگری از بحارالانوار تلاش کرده تا روایات متعدد در این زمینه را با هم جمع کند.<ref> مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۱۳۸.</ref>

==فضیلت‌شماری==

به دوش گرفتن [[امام علی(ع)]] توسط [[پیامبر اسلام(ص)]] از فضیلت‌های انحصاری علی(ع) دانسته شده است.<ref> نسائی، سنن نسائی، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۴۲؛ بستی، کتاب المراتب، ۱۴۲۱ق، ص۱۲۴.</ref> حضرت محمد(ص) بعدازاین واقعه، [[حضرت ابراهیم(ع)]] را اولین بت‌شکن و امام علی(ع) را آخرین بت‌شکن معرفی کرد.<ref> ابن شاذان، الفضائل، ۱۳۶۳ش، ص۹۷؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۵.</ref> در برخی متون نیز از علی(ع) به عنوان «کاسر الاصنام» (شکننده بت‌ها) یاد شده است.<ref> ابن شاذان، الروضة، ۱۴۲۳ق، ص۳۱.</ref> و یا آن‌که امام علی(ع) از آن جهت «علی» به معنای بلندمرتبه<ref> راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۵۸۳.</ref> نام گرفته که چون از دوش حضرت محمد(ص) بالا رفته و بت‌ها را در هم شکست.<ref> ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۱۸ق، ص۱۵.</ref>

امام علی (ع) به ماجرای کسر اصنام افتخار می‌کرد<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶؛ ابن شاذان، الفضائل، ۱۳۶۳ش، ص۸۵.</ref> و می‌گفت: که من کسی بودم که بر مهر نبوت پا نهادم.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶.</ref> او در [[شورای شش نفره]] که برای تعیین خلیفه بعد از [[عمر بن خطاب]] برگزار شد، به این ماجرا اشاره کرد و از حاضران اعتراف گرفت که فرد دیگری چنین فضیلتی نداشته که بر دوش پیامبر(ص) بالا رفته و بت‌ها را بشکند.<ref> طبرسی، الإحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۳۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۱، ص۳۳۴، ۳۷۹؛ بحرانی، حلیة الأبرار، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۳۲۹.</ref> در کتاب‌های فضیلت‌نگاری نیز از این ماجرا یاد شده است.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۵–۱۴۲؛ مرعشی شوشتری، إحقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۸، ص۱۶۲-۱۶۸.</ref> همچنین گفته شده که عمر بن خطاب آرزو می‌کرد که ای کاش به این افتخار نائل می‌گشت.<ref> ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۶.</ref>

شکتن بت‌ها به دست [[امام علی(ع)]] بر اساس برخی نقل‌ها سبب شد که پس از آن مشرکان بت‌ها را در [[خانه خدا]] قرار ندهند.<ref> ابن شاذان، الفضائل، ۱۳۶۳ش، ص۹۷؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۵.</ref> همچنین این ماجرا در زمان‌های بعدی نیز مورد توجه بوده است، تا آنجا که امیر مدینه پیرامون این واقعه از [[امام صادق(ع)]] سؤال کرد که امام در جواب به چگونگی این واقعه، علت عدم توانمندی [[امام علی(ع)]] در به دوش گرفتن [[پیامبر اسلام(ص)]] و همچنین حکمت‌ها و پیام‌های آن اشاره کرد.<ref> صدوق، معانی الأخبار، ۱۴۰۳ق، ص۳۵۰–۳۵۲؛ بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۷۶–۵۷۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۸، ص۸۲-۸۴.</ref> بعدها این واقعه در سروده‌های شاعران نیز انعکاس یافته است.<ref> بکری، الأنوار، ۱۴۱۱ق، ص۱۴۸؛ حر عاملی، إثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۴۲۴.</ref>