اجتهاد در مقابل نص: تفاوت میان نسخه‌ها

اجتهاد در مقابل نص (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۵، ساعت ۱۴:۳۲

۹٬۹۹۳ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۵

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Pourrezaei

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-#تغییر_مسیر [[النص و الاجتهاد (کتاب)]]
+{{شیعه}}
+'''اجتهاد در مقابل نَصّ''' اصطلاحی در فقه و کلام شیعه. این اصطلاح به معنای مقدم داشتن نظر شخصی، بر کلام صریح و روشن [[قرآن]] یا [[معصومین]] است.
+==واژه شناسی==
+نص در لغت به معنای بلند کردن، و نهایت و غایت هر چیزی است.<ref group="یادداشت">:«نص الحدیث ینصه نصاً رفعه» و «أصل النص أقصی الشیء و غایته» و هنگامی که از چیزی سؤال شود و به نهایت آن چه هست، برسد گفته می‌شود:«نص الرجل نصاً». لسان العرب، ج۷، ص۹۷ ۹۸، «نصص».</ref>
+در اصطلاح رایج، «نص» به کلام معتبر و صریح و آشکاری گفته می‌شود که بیش از یک معنا نداشته باشد.<ref>. فرهنگ فارسی، ج۳، ص۲۳۹۹.</ref>
+مقصود عالمان فقه و کلام از «اجتهاد مقابل نص»، مقدم داشتن نظر شخصی [[مجتهد]] در برابر فرمان [[خداوند]]، یا [[پیامبر]](ص) یا دیگر [[معصومان]] است.<ref>درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۷۶</ref>
+==فقیهان و اجتهاد برابر نص==
+فقیهان [[شیعه]]<ref>. جواهر الکلام، ج۳۰، ص۱۴۱؛ ینابیع الاحکام، ص۵۰۱؛ بحارالانوار، ج۳۰، ص۵۱۵ و النص و الاجتهاد، ص۱۹.</ref> و بیشتر فقیهان اهل سنت معتقدند که اجتهاد در برابر دلیل قطعی، صحیح نیست.<ref>. حاشیه البنائی، ج۲، ص۳۸۷.</ref> برخی [[صحابه]] و [[تابعان]] نیز در اجتهادهای خود تقدیم نص بر [[اجتهاد]] را مراعات کرده و هیچ گاه در برابر نص، اجتهاد نمی‌کرده‌اند.<ref>. اعلام الموقعین، ج۱، ص۲۹ و ۳۰. به نقل از درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۷۷</ref>
+دلیل اینان، علاوه بر عقل، آیات [[قرآن]] و [[روایات]] شیعه و اهل سنت است:
+* آیه ۱۱۶ [[سوره نحل]]: {{عربی|وَ لاتَقُولُوا لِما تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ الکَذِبَ هذا حَلالٌ وَ هذا حَرامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اللّهِ الکَذِبَ، إِنَّ الَّذِینَ یفْتَرُونَ عَلَی اللّهِ الکَذِبَ لایفْلِحُونَ |ترجمه=و با دروغی که بر زبانتان می‌رود مگویید:این حلال است و آن حرام، تا بر خدا دروغ بندید.همانا کسانی که بر خدا دروغ بندند، رستگار نخواهند شد}}. در این آیه خداوند از دروغ بستن به خدا و پیامبر، و حلال و حرام کردن چیزی که خدا و رسول به آن فرمان داده‌اند نهی کرده و چنین افرادی را عاقبت به خیر نمی‌داند.
+* آیه ۶۵ [[سوره نساء]] است: {{عربی|فَلا وَرَبِّکَ لایؤْمِنُونَ حَتّی یحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَینَهُمْ ثُمَّ لایجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَیتَ وَ یسَلِّمُوا تَسْلِیماً|ترجمه=به پروردگارت سوگند که ایمان ندارند مگر تو را در آن چه میانشان اختلاف است داور کنند و آن گاه از آنچه داوری کرده‌ای دلتنگ نبوده و به راستی بر آن گردن نهند.}}
+* روایت از منابع شیعه: امام صادق(ع) می‌فرماید: هرکس در دو درهم به غیر آن چه خدا نازل کرده حکم کند، کافر شده است. راوی از امام می‌پرسد: کافر به آن چه خدا نازل کرده یا به آن چه بر محمد(ص) نازل شده است؟ حضرت فرمودند: وای بر تو! هرگاه کسی به آن چه بر محمد(ص) نازل شده کافر شود، به تحقیق به آن چه خدا نازل فرموده نیز کافر شده است.<ref group="یادداشت">{{عربی|عن أبی عبدالله(ع) قال: من حَکَم فی درهَمَین بغیرِ ما أنزلَ اللهُ فقد کَفَر. قلت: کَفَر بما أَنزلَ اللهُ أو کَفَر بما أُنزلَ علی محمّد(صلی الله علیه وآله)؟ قال(صلی الله علیه وآله): ویلک! إذا کَفَر بما أُنزِل علی محمّد(صلی الله علیه وآله)فقد کَفَر بما أَنزلَ الله|ترجمه= وسائل الشیعه، ج۲۷، ص۳۵.}}</ref>
+* روایت از منابع اهل سنت: مردی از قبیله ثقیف از خلیفه دوم درباره [[حج]] مسئله‌ای پرسید. عمر پاسخ او را داد. آن مرد گفت: از پیامبر این مسئله را پرسیدم، پاسخی دیگر به من داد. عمر بلند شد و شروع کرد به کتک زدن او و گفت: چرا از من چیزی سؤال می‌کنی که پیامبر در آن مسئله نظر داده است.<ref group="یادداشت">لم تستفتونی فی شیء افتی فیه رسول الله(صلی الله علیه وآله)؛ خلاصة عبقات الانوار، ج۳، ص۲۲۳؛ الاحکام، ابن حزم، ج۶، ص۸۰۷. به نقل از: درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۸۵</ref>
+عده‌ای از فقیهان اهل سنت از اصل عدم جواز اجتهاد در برابر نص تخطی کرده و رأی اجتهادی خود رابر نص مقدم داشتند،<ref>. تاریخ التشریع الاسلامی، ص۸۹ ۹۰.</ref> برخی مانند طوفی می‌گویند در سیاسات و معاملات اگر مصالح با نصوص معارض بود و جمع آن دو امکان نداشت، می‌توان مصالح را بر نصوص مقدم کرد.<ref>. الاصول العامه، ص۳۸۴ ۳۸۵ و انوار الاصول، ج۳، ص۶۰۲. به نقل از: درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۷۸</ref>
+==صحابه و اجتهاد در مقابل نص==
+به رغم آن كه برخی [[صحابه]] از اجتهاد در برابر نص خودداری می‌کردند، تاریخ برای برخی دیگر از صحابه موارد فراوانی از اجتهاد مقابل نص را ثبت کرده است که به صورت صریح در مقابل نص [[فتوا]] داده‌اند.<ref>. النص و الاجتهاد، ص۴۳.</ref> [[شرف الدین عاملی]] در کتاب معروف [[النص و الاجتهاد (کتاب)|النص و الاجتهاد]] برخی از این اجتهادات را نقل کرده است. به عقیده وی، [[خلیفه دوم]] اولین کسی است که اجتهاد برابر نص را در جریان معروف [[ازدواج موقت]] و [[متعه حج]] انجام داده است.<ref> موسوعة العقاد الاسلامیه، ج۵، ص۴۵ - ۴۶، ۹۲۷ - ۹۲۸. به نقل از: درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، صفحه ۲۸۵ </ref>
+وی در هشت فصل این کتاب حدود صد مورد اجتهاد در مقابل نص (اعمال نظر شخصی در مقابل کلام صریح پیامبر) را که خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا بعد از رحلت آن حضرت مرتکب شدند را براساس کتابهای معتبر اهل سنت برمی‌شمارد و بدون اینکه بخواهد قضاوتی درباره انگیزه آنان داشته باشد در مورد هر یک، نظرات علمی، تحقیقی و منتقدانه خود را بیان می‌کند.<ref> النص و الاجتهاد، شرف الدین، ص۱۳۲۱۳۷ </ref> برخی از این موارد عبارتند از:
+{{اصلی|النص و الاجتهاد (کتاب)}}
+{{ستون-شروع|۳}}
+* ماجرای روز [[سقیفه]]
+* مخالفت با فرماندهی [[زید بن حارثه]]
+* تخلف از پیوستن به [[جیش اسامه|سپاه اسامه]]
+* غصب [[فدک]]
+* کشته شدن [[مالک بن نویره]] به امر [[خالد بن ولید]] و بی‌اعتنایی او نسبت به آن
+* منع از نوشتن احادیث پیامبر
+* گستاخی نسبت به رسول خدا(ص) و جلوگیری از نوشتن [[وصیت]] ایشان
+* اعتراض به [[صلح حدیبیه]]
+* اعتراض به گفتار پیامبر(ص) که خداپرستان بهشتی هستند
+* نهی از [[حج]] تمتّع
+* نهی از [[متعه]] زنان
+* بدعت در [[اذان]] صبح
+* بدعت در اذان و [[اقامه]]
+* [[نماز تراویح]]
+* ترک نماز در صورت نبودن آب
+* جابجا نمودن [[مقام ابراهیم]]
+* ممانعت از گریستن بر اموات
+* شراب و [[حرام|حرمت]] آن
+* نماز کامل در سفر
+* کشتار خالد در قبیله [[بنی جذیمه]]
+{{پایان}}
+==پانویس==
+{{پانویس۲}}
+==منابع==
+{{منابع}}
+* [http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/porsemanbooks/Books/12/22.htm#_ftn23 درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، محمدصادق یوسفی مقدم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش، بخش ششم: اجتهاد در برابر نص]
+* شرف الدین موسوی، سید عبدالحسین، النص والاجتهاد، اول، سیدالشهداء، [بی جا]، ۱۴۰۴ق.
+{{پایان}}
+{{شیعه-افقی}}
+[[رده:صحابه]]
+[[رده:اصطلاحات فقهی]]
+[[رده:اصطلاحات کلامی]]