imported>Hasaninasab |
imported>Pourrezaei |
| خط ۲: |
خط ۲: |
| '''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول [[ماه قمری]]، یکی از راه های اثبات شرعی آغاز ماه قمری است. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند [[حج]]، [[روزه]] و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید [[دیه]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند. [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارند. از این رو گاه در تعیین اول ماه بین [[مسلمانان]] در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند با حکم [[حاکم شرع]] اول ماه ثابت می‌شود. | | '''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول [[ماه قمری]]، یکی از راه های اثبات شرعی آغاز ماه قمری است. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند [[حج]]، [[روزه]] و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید [[دیه]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند. [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارند. از این رو گاه در تعیین اول ماه بین [[مسلمانان]] در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند با حکم [[حاکم شرع]] اول ماه ثابت می‌شود. |
|
| |
|
| ==اهمیت== | | ==اهمیت تعیین اول ماه== |
| بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند [[حج]]، [[روزه]] و [[عبادات مستحبی]] بسیاری که زمان مشخصی دارند و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید دیه در [[ماه‌های حرام]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند و راه‌های اثبات اول ماه قمری در کتاب‌های فقهی مورد بحث قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در [[ماه رمضان]] بیشتر بوده و به ویژه در تعیین پایان این ماه حساسیت خاصی پیدا می‌کند، به طوری که اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن [[عید فطر]] و روزه گرفتن [[حرام]] است و در غیر این صورت فردای آن ۳۰ام ماه رمضان بوده و روزه آن واجب است. | | بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند [[حج]]، [[روزه]] و [[عبادات مستحبی]] بسیاری که زمان مشخصی دارند و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید دیه در [[ماه‌های حرام]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند و راه‌های اثبات اول ماه قمری در کتاب‌های فقهی مورد بحث قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در [[ماه رمضان]] بیشتر بوده و به ویژه در تعیین پایان این ماه حساسیت خاصی پیدا می‌کند، به طوری که اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن [[عید فطر]] و روزه گرفتن [[حرام]] است و در غیر این صورت فردای آن ۳۰ام ماه رمضان بوده و روزه آن واجب است. |
|
| |
|
| خط ۱۲: |
خط ۱۲: |
|
| |
|
| ==راه‌های اثبات اول ماه== | | ==راه‌های اثبات اول ماه== |
| [[Image:فازهای ماه و خورشید.jpg|thumb|270px|فازهای مختلف ماه نسبت به زمین در یک ماه قمری]]
| | {{اصلی|ماه قمری}} |
| بنابر [[فقه]] [[شیعه]]، اول ماه قمری از یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود: | | بنابر [[فقه]] [[شیعه]]، اول ماه قمری از یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود: |
| # خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | | # خود شخص هلال اول ماه را ببیند. |
| خط ۱۸: |
خط ۱۸: |
| # شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با اصول ستاره شناسی در تعارض نباشد. | | # شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با اصول ستاره شناسی در تعارض نباشد. |
| # سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. | | # سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. |
| # حُکم حاکم شرع(اختلاف فتوا) | | # حُکم حاکم شرع (نظر برخی [[مراجع تقلید]]) |
| | |
| برخی راه‌های غیر مشهور هم عبارتند از: ضخامت هلال ماه، دیدن هلال قبل از ظهر و اینکه ماه در شب سیزدهم به شکل کامل دیده شود.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref> | |
| | |
| ==اختلاف ملاک در فتوای عالمان شیعه==
| |
| بیشترین مواردی که باعث اختلاف [[فتوا]] در تشخیص ابتدای ماه قمری می‌شود عبارتند از:
| |
| # شیوه رؤیت؛ آیا دیدن با دوربین و تلسکوپ هم اعتبار دارد یا خیر؟
| |
| # نقش افق در تشخیص اول ماه:
| |
| ## هم‌افق بودن (اتحاد افق)
| |
| ## اشتراک در شب (اتحاد آفاق)
| |
| ## افق‌های نزدیک به هم<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref>
| |
| | |
| برداشت [[فقه|فقهی]] عالمان شیعی از آیات [[قرآن]]، [[روایات]] و دانش ستاره شناسی باعث این اختلاف شده است.(مطالعه بیشتر: [http://lib.eshia.ir/47164/1/3 رؤیت هلال از نگاهی دیگر])
| |
| | |
| ==ماه قمری==
| |
| [[File:فاز ماه.gif|border|300px|left]]
| |
| از نظر نجومی، هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی دوره تناوب هلالی گفته می‌شود که به طور میانگین ۲۹/۵۳ روز است و طول متوسط یک ماه قمری می‌باشد.<ref>نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، تقی عدالتی، مجله فقه، شماره ۲، زمستان ۱۳۷۳، ص۳۰۵</ref> از آنجا که طول ماه در تقویم نمی‌تواند عدد غیر صحیح باشد بنابراین هر ماه در تقویم قمری ۲۹ یا ۳۰ روز است. مطابق [[حکم شرعی]] اگر هلال ماه در شامگاه ۲۹ام ماه رؤیت شود، آن ماه به پایان رسیده است و فردا، روز اول ماه بعد است ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز ۲۹ام رؤیت نشد ماه ۳۰ روزه می‌باشد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1مقاله بررسی وضعیت رؤیت پذیری هلال ماه، امیر حسن زاده]</ref>
| |
| | |
| ماه قمری چهار گونه محاسبه می‌شود:
| |
| # ماه قمری ریاضی که فاصله زمانی میان دو تقارن پشت سر هم ماه و خورشید است و مدت آن ۲۹ روز و دوازده ساعت و ۴۴ دقیقه است. این زمان همواره ثابت است.
| |
| # ماه قمری متوسط، بدین گونه که یک در میان ماهها را ۳۰ و ۲۹ روزه در نظر می‌گیرند و مدت زمانی که خارج از این ماه‌هاست، با کبیسه قرار دادن سال، آن را درست می‌کنند.
| |
| # ماه قمری هلالی فلکی، که با امکان دیدن هلال در نزد منجمان شروع می‌شود. این ماه بر حسب اختلاف شرایط فلکی که در مشاهده شدن هلال دخالت دارد ۲۹ یا ۳۰ روز است. گاهی دو ماه پشت سر هم یا سه ماه پشت سر هم ۲۹ یا ۳۰ روز می‌شود ولی امکان ندارد ۴ بار یا بیشتر پشت سر هم ماه ۲۹ روزه باشد، همچنین امکان ندارد بیش از ۵ بار پشت سر هم ماه ۳۰ روز باشد.
| |
| # ماه قمری هلالی شرعی که با دیدن هلال ماه نو در آسمان آغاز می‌شود.<ref>نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، تقی عدالتی، مجله فقه، شماره ۲، زمستان ۱۳۷۳، ص۳۰۹</ref>
| |
|
| |
|
| ==بررسی نجومی رؤیت هلال== | | ==بررسی نجومی رؤیت هلال== |
| خط ۸۳: |
خط ۶۱: |
|
| |
|
| در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویه‌ای آن از خورشید ۷.۶ درجه بود به این ترتیب رکورد رؤیت هلال ماه برای ایران ثبت شد. در سال بعد محسن قاضی میرسعید، هلال بسیار جوان رجب ۱۴۲۳ را با سن ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه رؤیت کرد و رکوردی جدید را به نام خود ثبت کرد.<ref>[http://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/73182/1 کتابخانه تبیان]</ref> | | در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویه‌ای آن از خورشید ۷.۶ درجه بود به این ترتیب رکورد رؤیت هلال ماه برای ایران ثبت شد. در سال بعد محسن قاضی میرسعید، هلال بسیار جوان رجب ۱۴۲۳ را با سن ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه رؤیت کرد و رکوردی جدید را به نام خود ثبت کرد.<ref>[http://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/73182/1 کتابخانه تبیان]</ref> |
|
| |
| == اختلاف تقویم قمری کشورهای مختلف==
| |
| اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری کشورهای مختلف ناشی از یکی از عوامل زیر است:<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref>
| |
| # اوضاع جغرافیایی و جوّی
| |
| # عوامل نجومی مؤثر در رؤیت هلال (مدت مکث، زمان غروب خورشید، فاصل ماه از زمین و...)
| |
| # برخی قراردادها و عدم توجه به مسئله رؤیت
| |
| # اختلاف فتوا در مورد رؤیت هلال (اتحاد افق، استفاده از ابزار و...)
| |
| # خطای انسانی در دیدن هلال
| |
|
| |
| امروزه با وجود نرم افزارهای نجومی مختلف، محاسبه موقعیت و مشخصات ماه کار ساده‌ای است ولی رؤیت هلال یک امر انسانی است و با توجه به افراد و شرایط مختلف متغیر است. مطالعات نشان می‌دهد که ۱۵درصد رصدگران دچار توهم می‌شوند و این توهم رؤیت می‌تواند مشکلاتی را در آغاز ماه قمری به وجود آورد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفه‌ای رؤیت هلال]</ref>
| |
|
| |
| ==معیار اول ماه در کشورهای مختلف==
| |
| چگونگی اثبات ماه‌های قمری در کشورهای مختلف دنیا متفاوت است، همین اختلاف معیارها موجب به وجود آمدن ناهماهنگی در اعلام آغاز ماه‌های قمری و به ویژه ماه‌های [[رمضان]] و [[شوال]] می‌شود. باید در نظر داشت که احتمال رؤیت و در نتیجه اعلام آغاز ماه قمری در کشورهای غربی‌تر (از لحاظ جغرافیایی) بیش از کشورهای شرقی‌تر است. معیارهای مورد توجه کشورها عبارتند از:<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref>
| |
|
| |
| ====۱- دیدن هلال ماه====
| |
| * دیدن هلال با چشم غیر مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش، موروکو و نظر اکثر علمای شیعه)
| |
| * دیدن هلال حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشور ایران در بعضی ماهها و نظر بعضی عالمان شیعه)
| |
| * ادعای دیدن هلال در غروب روز اول ماه‌های حساس(کشور عربستان در ماه‌های رمضان، شوال، ذیقعده و ذی الحجه)
| |
|
| |
| ====۲- محاسبات نجومی====
| |
| * معیار عربستان
| |
| ** قبل از۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: در روز اول ماه، سن ماه در لحظه غروب خورشید [[مکه]] بیشتر از ۱۲ ساعت باشد.
| |
| ** بعد از ۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: بعد از مقارنه، غروب ماه بعد از غروب خورشید در شهر مکه باشد(ام القراء).گفتنی است با این معیار در ۸۵ درصد مواقع، روز اول ماه، قبل از رؤیت هلال خواهد بود و مهم‌ترین علت اختلاف آغاز ماه بین کشور [[ایران]] و [[عربستان]] نیز همین معیار است.
| |
| * معیار [[مصر]]: در مناطق غربی مصر، زمان غروب خورشید بعد از مقارنه بوده ومدت مکث ماه حداقل پنج دقیقه باشد.
| |
| * معیار مابینز: سن هلال حداقل ۸ ساعت، ارتفاع ماه حداقل ۲ درجه و جدایی زاویه‌ای ماه از خورشید حداقل ۳ درجه باشد.(کشورهای مالزی، سنگاپور، اندونزی و برونئی)
| |
| * معیار کامل نجومی: بر اساس پارامترهای مختلف ماه، در لحظه غروب خورشید هلال شرایط رؤیت را داشته باشد(الجزایر و تونس)
| |
| * معیار لیبی: در شرقی‌ترین مناطق کشور لیبی، زمان مقارنه قبل از طلوع خورشید باشد.
| |
|
| |
| ====۳- دیدن هلال به شرط عدم تعارض با محاسبات نجومی====
| |
| رؤیت هلال به شرط اینکه محاسبات نجومی امکان دیدن هلال را معتبر بشناسد. محاسبات تنها برای جلوگیری از اشتباه وخطای دید استفاده می‌شود.(دفتر آیت الله خامنه‌ای و ستاد استهلال ایران، سازمانهای نجومی کشورهای گویانا،ترینیداد و توباگو)
| |
|
| |
| ====۴- متابعت از دیگر کشورها====
| |
| * متابعت از کشور عربستان: کشورهای قطر،کویت، امارات، عمان، یمن، بحرین، سوریه، لبنان، ترکیه، افغانستان و..
| |
| * متابعت کشورهای کوچک از کشورهای بزرگ همسایه(نیوزیلند از استرالیا،سورینام از گویانا)
| |
| * متابعت از کشورهای مسلمان تابعه(اکثر کشورهای اروپایی وحوزه دریای بالتیک وایسلند)
| |
|
| |
| بعضی کشورها نیز ملاک خاصی ندارند و هر سال روش تعیین اول ماه آنها عوض می‌شود مانند کشور نیجریه.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref>
| |
|
| |
| == آغاز ماه قمری در ایران==
| |
| [[Image:ستاد استهلال هلال.jpg|thumb|230px|یکی از گروه‌های رصدگر، استان گیلان]]
| |
| در کشور ایران، تقویم هجری قمری در کنار تقویم هجری خورشیدی معتبر دانسته شده و مناسک مذهبی به این تقویم وابسته است. در حال حاضر مرجع رسمی استخراج تقویم در کشورمان، شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است. این شورا برای استخراج تقویم قمری از نظر فقهی آیت الله خامنه‌ای بهره می‌برد. مطابق این فتوا، رؤیت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ نیز مانعی ندارد. در سالهای اخیر رؤیت هلال در روز(قبل از غروب خورشید) نیز پذیرفته شده است.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref>
| |
|
| |
|
| ===ستاد استهلال و گروه‌های رصد=== | | ===ستاد استهلال و گروه‌های رصد=== |
| خط ۱۳۶: |
خط ۷۳: |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| ==پیوند به بیرون== | | ==پیوند به بیرون== |
| | {{ستون شروع}} |
| * [http://www.leader.ir/tree/index.php?catid=44 وضعیت رؤیت هلال ماه‌های مختلف، دفتر آیت الله خامنه ای] | | * [http://www.leader.ir/tree/index.php?catid=44 وضعیت رؤیت هلال ماه‌های مختلف، دفتر آیت الله خامنه ای] |
| * [http://lib.eshia.ir/47184/1/2/%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%88_%28%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A_%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%AA_%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%87%29 مقاله: مبانی علمی ثبوت ماه نو] | | * [http://lib.eshia.ir/47184/1/2/%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%88_%28%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A_%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%AA_%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%87%29 مقاله: مبانی علمی ثبوت ماه نو] |
| خط ۱۴۴: |
خط ۸۲: |
| * [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/248738/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%A2%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86?q=%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA%20%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84&score=30.10823&rownumber=3 مقاله: بررسی روایات رؤیت هلال و دلالت آنها بر رؤیت با ابزار نوین] | | * [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/248738/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%A2%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86?q=%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%AA%20%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84&score=30.10823&rownumber=3 مقاله: بررسی روایات رؤیت هلال و دلالت آنها بر رؤیت با ابزار نوین] |
| * [http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=1356 مقاله: مبانی فقهی رؤیت هلال] | | * [http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=1356 مقاله: مبانی فقهی رؤیت هلال] |
| | | {{پایان}} |
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
| {{پانویس۲}} | | {{پانویس۲}} |
