کاربر ناشناس
رؤیت هلال: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Hasaninasab جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[Image:هلال ماه پی در پی.jpg|thumb|230px|غروب هلال اول ماه]] | [[Image:هلال ماه پی در پی.jpg|thumb|230px|غروب هلال اول ماه]] | ||
'''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول [[ماه قمری]]، یکی از راه های اثبات شرعی آغاز ماه قمری است. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند [[حج]]، [[روزه]] و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید [[دیه]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند. [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارند. از این رو گاه در تعیین اول ماه بین [[مسلمانان]] در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند با حکم حاکم شرع اول ماه ثابت می‌شود. | '''رؤیت هلال''' به معنای دیدن هلال اول [[ماه قمری]]، یکی از راه های اثبات شرعی آغاز ماه قمری است. بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند [[حج]]، [[روزه]] و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید [[دیه]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند. [[فقیه|فقیهان]] [[شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارند. از این رو گاه در تعیین اول ماه بین [[مسلمانان]] در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند با حکم [[حاکم شرع]] اول ماه ثابت می‌شود. | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند | بخش قابل توجهی از اعمال دینی مانند [[حج]]، [[روزه]] و [[عبادات مستحبی]] بسیاری که زمان مشخصی دارند و برخی مسائل حقوقی مانند تشدید دیه در [[ماه‌های حرام]] به مسئله رؤیت هلال اول ماه گره خورده‌اند و راه‌های اثبات اول ماه قمری در کتاب‌های فقهی مورد بحث قرار گرفته است. اهمیت این موضوع در [[ماه رمضان]] بیشتر بوده و به ویژه در تعیین پایان این ماه حساسیت خاصی پیدا می‌کند، به طوری که اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن [[عید فطر]] و روزه گرفتن [[حرام]] است و در غیر این صورت فردای آن ۳۰ام ماه رمضان بوده و روزه آن واجب است. | ||
این حساسیت و تردید در گذشته نیز وجود داشته و روایاتی که از [[امامان]] معصوم نقل شده به خوبی نشانگر این شرایط هستند، ولی در | این حساسیت و تردید در گذشته نیز وجود داشته و روایاتی که از [[امامان]] معصوم نقل شده به خوبی نشانگر این شرایط هستند، ولی در سالهای اخیر با گسترش ارتباطات، دیدن یا ندیدن ماه در شهرها و حتی کشورهای مختلف باعث تشدید این تردید و سردرگمی گشته است تا جایی که گاهی در یک شهر دو روز متفاوت به عنوان [[عید فطر]] مطرح شده است و برخی روزه‌داران برای رهایی از این شرایط در [[یوم الشک]] به سفر می‌روند.<ref>[http://www.seratnews.ir/fa/news/127354/%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D9%81%D9%82%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D9%81%D8%B7%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA صراط نیوز]</ref> | ||
در آیه ۱۸۹ [[سوره بقره]] به هلال ماه و جایگاه آن در احکام شرعی اشاره شده است: {{عربی| | در آیه ۱۸۹ [[سوره بقره]] به هلال ماه و جایگاه آن در احکام شرعی اشاره شده است: {{عربی|یسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ ۖ قُلْ هِی مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ|ترجمه= درباره «هلالهای ماه» از تو سؤال می‌کنند؛ بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظامِ زندگی) مردم و (تعیینِ وقتِ) حج است}}. در جلد دهم کتاب [[وسائل الشیعه]]، باب أَبْوَابُ أَحْکَامِ شَهْرِ رَمَضَان، بیش از ۱۰۰ [[حدیث]] در بیان جزئیات هلال اول ماه نقل شده است. | ||
در دیدگاه [[اسلام]] تمام اشیاء دارای بُعد [[ملکوت|ملکوتی]] هستند<ref>فَسُبْحَانَ | در دیدگاه [[اسلام]] تمام اشیاء دارای بُعد [[ملکوت|ملکوتی]] هستند<ref>فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْ‌جَعُونَ. یس/83</ref> و هلال ماه نیز از این قاعده مُستثنی نیست. [[امام سجاد(ع)]] در [[دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه]] هلال ماه را مخاطب قرار داده و با او نجوا می‌کند. دعاهایی نیز برای دیدن هلال هر ماه، ماه [[رجب]] و ماه [[رمضان]] نقل شده است.(رجوع کنید به: [http://ahlolbait.com/tags/%D8%AF%D8%B9%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%A7%D9%87 دعاهای رؤیت هلال]) | ||
==راه‌های اثبات اول ماه== | ==راه‌های اثبات اول ماه== | ||
[[Image:فازهای ماه و خورشید.jpg|thumb|270px|فازهای مختلف ماه نسبت به زمین در یک ماه قمری]] | [[Image:فازهای ماه و خورشید.jpg|thumb|270px|فازهای مختلف ماه نسبت به زمین در یک ماه قمری]] | ||
بنابر فقه | بنابر [[فقه]] [[شیعه]]، اول ماه قمری از یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود: | ||
# خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | # خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | ||
# اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل پسند. | # اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل پسند. | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==ماه قمری== | ==ماه قمری== | ||
[[File:فاز ماه.gif|border|300px|left]] | [[File:فاز ماه.gif|border|300px|left]] | ||
از نظر نجومی، هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی دوره تناوب هلالی گفته می‌شود | از نظر نجومی، هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی دوره تناوب هلالی گفته می‌شود که به طور میانگین ۲۹/۵۳ روز است و طول متوسط یک ماه قمری می‌باشد.<ref>نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، تقی عدالتی، مجله فقه، شماره ۲، زمستان ۱۳۷۳، ص۳۰۵</ref> از آنجا که طول ماه در تقویم نمی‌تواند عدد غیر صحیح باشد بنابراین هر ماه در تقویم قمری ۲۹ یا ۳۰ روز است. مطابق [[حکم شرعی]] اگر هلال ماه در شامگاه ۲۹ام ماه رؤیت شود، آن ماه به پایان رسیده است و فردا، روز اول ماه بعد است ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز ۲۹ام رؤیت نشد ماه ۳۰ روزه می‌باشد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1مقاله بررسی وضعیت رؤیت پذیری هلال ماه، امیر حسن زاده]</ref> | ||
ماه قمری چهار گونه محاسبه می‌شود: | ماه قمری چهار گونه محاسبه می‌شود: | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
===عوامل مؤثر در رؤیت هلال=== | ===عوامل مؤثر در رؤیت هلال=== | ||
سنّ هلال در هر لحظه برابر با مدت زمان گذشته از لحظه مقارنه ماه و خورشید است. در نگاه اول به نظر می‌آید هر چه سن هلال ماه بیشتر باشد رؤیت آن آسان‌تر است چراکه با افزایش سن هلال، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و جدایی زاویه‌ای آن افزایش یابد و در نتیجه سطح درخشان(فاز) آن نیز بیشتر شود. عوامل مختلفی در رؤیت هلال ماه موثر خواهند بود | سنّ هلال در هر لحظه برابر با مدت زمان گذشته از لحظه مقارنه ماه و خورشید است. در نگاه اول به نظر می‌آید هر چه سن هلال ماه بیشتر باشد رؤیت آن آسان‌تر است چراکه با افزایش سن هلال، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و جدایی زاویه‌ای آن افزایش یابد و در نتیجه سطح درخشان(فاز) آن نیز بیشتر شود. عوامل مختلفی در رؤیت هلال ماه موثر خواهند بود که به چند مورد آن اشاره می‌شود:<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفه‌ای رؤیت هلال]</ref> (مطالعه بیشتر: [http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=903 سایت دانشنامه ستاره شناسی]) | ||
:::::'''ارتفاع هلال''' | :::::'''ارتفاع هلال''' | ||
[[Image:ارتفاع هلال.jpg|thumb|200px|]] | [[Image:ارتفاع هلال.jpg|thumb|200px|]] | ||
یکی دیگر از اصطلاحات رایج در بحث هلال ماه، میزان ارتفاع ماه از افق است. ارتفاع، زاویه بین افق و جسم مورد نظر است. ارتفاع هلال ماه یکی از مشخصه‌های تأثیرگذار در رؤیت هلال ماه است. هر چه ارتفاع هلال کمتر باشد، نور رسیده از آن از لایه‌های ضخیم‌تری از جوّ عبور می‌کند و درخشندگی آن کاهش می‌یابد و رؤیت آن | یکی دیگر از اصطلاحات رایج در بحث هلال ماه، میزان ارتفاع ماه از افق است. ارتفاع، زاویه بین افق و جسم مورد نظر است. ارتفاع هلال ماه یکی از مشخصه‌های تأثیرگذار در رؤیت هلال ماه است. هر چه ارتفاع هلال کمتر باشد، نور رسیده از آن از لایه‌های ضخیم‌تری از جوّ عبور می‌کند و درخشندگی آن کاهش می‌یابد و رؤیت آن مشکل‌تر می‌شود. | ||
::::: '''اختلاف سمت''' | ::::: '''اختلاف سمت''' | ||
از دیگر مشخصه‌های تأثیرگذار بر رؤیت پذیری هلال، میزان اختلاف سمت ماه و خورشید است. منظور از اختلاف سمت، اختلاف زاویه بین ماه و خورشید در لحظۀ غروب خورشید است. | از دیگر مشخصه‌های تأثیرگذار بر رؤیت پذیری هلال، میزان اختلاف سمت ماه و خورشید است. منظور از اختلاف سمت، اختلاف زاویه بین ماه و خورشید در لحظۀ غروب خورشید است. | ||
:::::'''مدت | :::::'''مدت مکث''' | ||
هلالهای شامگاهی پس از غروب خورشید غروب | هلالهای شامگاهی پس از غروب خورشید غروب می‌کنند. فاصله زمانی بین غروب خورشید و غروب ماه را مدت مکث می‌گویند. هر چه مدت مکث بیشتر باشد ماه مدت بیشتری در آسمان است و آسمان تاریک‌تر می‌شود و امکان رؤیت بیشتر خواهد بود. مدت مکث هلالهای باریک، کمتر از یک ساعت و در برخی از موارد کمتر از ۴۰ دقیقه است. معمولا چنین هلالهایی بلافاصله پس از غروب خورشید قابل مشاهده نخواهند بود و رصدگر باید دقایقی صبر کند تا شرایط مناسب فراهم شود. | ||
::::: '''ضخامت بخش میانی''' | ::::: '''ضخامت بخش میانی''' | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
:::::'''زمان غروب خورشید''' | :::::'''زمان غروب خورشید''' | ||
چون هلال ماه شامگاهی پس از غروب خورشید مشاهده می‌شود هر چه خورشید دیرتر غروب | چون هلال ماه شامگاهی پس از غروب خورشید مشاهده می‌شود هر چه خورشید دیرتر غروب کند، سن و جدایی زاویه‌ای هلال افزایش می‌یابد. بنابراین هر چه به سمت نواحی غربی برویم شرایط رؤیت هلال بهتر می‌شود. | ||
:::::'''فاصله ماه از زمین''' | :::::'''فاصله ماه از زمین''' | ||
از | از آنجاییکه مدار ماه به دور زمین بیضی است بنابراین مطابق قانون دوم کپلر سرعت گردش ماه به دور زمین ثابت نیست. اگر مقارنه زمانی اتفاق بیافتد که ماه در حوالی حضیض مدارش باشد با سرعت بیشتری از خورشید فاصله می‌گیرد و جدایی آن سریع‌تر افزایش می‌یابد. چنین هلالی در مقایسه با هلال ماه هم سن که در اوج است به مراتب راحت‌تر رؤیت می‌شود. | ||
===علل دشواری دیدن ماه نو=== | ===علل دشواری دیدن ماه نو=== | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
# به دلیل نزدیکی ماه به خورشید، مدت مکث هلال در بالای افق اندک است و رصد کننده فرصت کمی برای رؤیت هلال دارد.<ref>[http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=903 سایت هفت آسمان]</ref> | # به دلیل نزدیکی ماه به خورشید، مدت مکث هلال در بالای افق اندک است و رصد کننده فرصت کمی برای رؤیت هلال دارد.<ref>[http://www.haftaseman.ir/webdb/article.asp?id=903 سایت هفت آسمان]</ref> | ||
=== | ===رکوردهای رؤیت هلال ماه و فایده آن=== | ||
رکوردهای هلال ماه به بحرانی‌ترین میزان مشخصه‌های تأثیرگذار هلال در لحظه رؤیت گفته می‌شود. | رکوردهای هلال ماه به بحرانی‌ترین میزان مشخصه‌های تأثیرگذار هلال در لحظه رؤیت گفته می‌شود. یکی از روش‌های اوّلیه بررسی رؤیت پذیری هلال ماه، مقایسه مشخصه‌های نجومی هلال با مقادیر حدّی یا همان رکوردها است. اگر مشخصه‌های نجومی مؤثر در رؤیت هلال وضعیت بهتری از رکوردها داشته باشند، می‌توان ادعا کرد که در صورت تحقّق شرایط مناسب، یک رصدگر با تجربه قادر به رؤیت آن خواهد بود.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفه‌ای رؤیت هلال]</ref> | ||
در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت | در شامگاه ۲۸ مرداد ۱۳۸۰، علیرضا موحدنژاد موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رؤیت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویه‌ای آن از خورشید ۷.۶ درجه بود به این ترتیب رکورد رؤیت هلال ماه برای ایران ثبت شد. در سال بعد محسن قاضی میرسعید، هلال بسیار جوان رجب ۱۴۲۳ را با سن ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه رؤیت کرد و رکوردی جدید را به نام خود ثبت کرد.<ref>[http://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/73182/1 کتابخانه تبیان]</ref> | ||
== اختلاف تقویم قمری کشورهای مختلف== | == اختلاف تقویم قمری کشورهای مختلف== | ||
اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری | اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری کشورهای مختلف ناشی از یکی از عوامل زیر است:<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref> | ||
# اوضاع جغرافیایی و جوّی | # اوضاع جغرافیایی و جوّی | ||
# عوامل نجومی مؤثر در رؤیت هلال (مدت | # عوامل نجومی مؤثر در رؤیت هلال (مدت مکث، زمان غروب خورشید، فاصل ماه از زمین و...) | ||
# برخی قراردادها و عدم توجه به مسئله رؤیت | # برخی قراردادها و عدم توجه به مسئله رؤیت | ||
# اختلاف فتوا در مورد رؤیت هلال (اتحاد افق، استفاده از ابزار و...) | # اختلاف فتوا در مورد رؤیت هلال (اتحاد افق، استفاده از ابزار و...) | ||
# خطای انسانی در دیدن هلال | # خطای انسانی در دیدن هلال | ||
امروزه با وجود نرم افزارهای نجومی مختلف، محاسبه موقعیت و مشخصات ماه | امروزه با وجود نرم افزارهای نجومی مختلف، محاسبه موقعیت و مشخصات ماه کار ساده‌ای است ولی رؤیت هلال یک امر انسانی است و با توجه به افراد و شرایط مختلف متغیر است. مطالعات نشان می‌دهد که ۱۵درصد رصدگران دچار توهم می‌شوند و این توهم رؤیت می‌تواند مشکلاتی را در آغاز ماه قمری به وجود آورد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 سایت گروه غیر حرفه‌ای رؤیت هلال]</ref> | ||
==معیار اول ماه در کشورهای مختلف== | ==معیار اول ماه در کشورهای مختلف== | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
== آغاز ماه قمری در ایران== | == آغاز ماه قمری در ایران== | ||
[[Image:ستاد استهلال هلال.jpg|thumb|230px|یکی از گروه‌های رصدگر، استان گیلان]] | [[Image:ستاد استهلال هلال.jpg|thumb|230px|یکی از گروه‌های رصدگر، استان گیلان]] | ||
در | در کشور ایران، تقویم هجری قمری در کنار تقویم هجری خورشیدی معتبر دانسته شده و مناسک مذهبی به این تقویم وابسته است. در حال حاضر مرجع رسمی استخراج تقویم در کشورمان، شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است. این شورا برای استخراج تقویم قمری از نظر فقهی آیت الله خامنه‌ای بهره می‌برد. مطابق این فتوا، رؤیت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ نیز مانعی ندارد. در سالهای اخیر رؤیت هلال در روز(قبل از غروب خورشید) نیز پذیرفته شده است.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، شماره ۱۰۲، شهریور ۱۳۹۰]</ref> | ||
===ستاد استهلال و گروه‌های رصد=== | ===ستاد استهلال و گروه‌های رصد=== | ||