ممکن الوجود: تفاوت میان نسخه‌ها

موجودات به دو دسته تقسیم شده‌اند: [[واجب الوجود|واجب]] و ممکن.<ref>شهیدی، «مبادی وجودی جداانگاری واجب الوجود از ممکنات در فلسفه ابن سینا»، ص۳۱.</ref> [[ملاصدرا]] معتقد است ممکن الوجود زمانی که به اندازه لازم امکان موجود‌شدن داشته باشد، از علتش صادر می‌شود و گرنه موجود‌ نشده باقی‌ می‌ماند.<ref>ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۳۹۴.</ref> صفت امکان برای ممکن الوجود، سِرِشت است و دریافتش از غیرِ خود، ممکن نیست.<ref>ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۶۱.</ref> بر همین اساس تمامی موجودات بجز [[خدا|خداوند]] ممکن الوجودند.<ref>ابن سینا، قصیده المزودجه، ۱۳۶۴ش، مقدمه، ص۱۵.</ref> [[علامه حلی]] هر آنچه [[واجب الوجود]] نیست، ممکن الوجود دانسته است.<ref>علامه حلی، الاسرار الخفیه فی علوم العقلیه، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۵۵۹.</ref> جمعی نیز تقسیم موجود را به صورت ذهنی سه حالت در نظر گرفته‌اند: [[واجب الوجود|واجب]]، ممکن و [[ممتنع]].<ref>شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۳۱.</ref> گفته شده که تقسیم وجود درست نیست و وجود قابلیت تقسیم ندارد و در نتیجه ممکن الوجود مفهومی پذیرفته نیست.<ref>شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۳۲.</ref>

از دیدگاه فلاسفه، چیزها ابتدا لازم و سپس موجود می‌شوند؛<ref>شهید مطهری، کلیات علوم اسلامی، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۲۵.</ref> بر این اساس هر ممکن الوجودی بواسطه علتش، واجب الوجود می‌گردد اما واجب الوجودی که به علت خود وابسته است <ref>ابن سینا، التعلیقات،۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۷۶؛ شهید مطهری، کلیات علوم اسلامی، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۲۲۵.</ref> و ممکن الوجود را پس از موجود شدن، واجب الوجود بالغیر نامیده‌اند.<ref>شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۴۱.</ref>  

#معنای چهارم لازم نبودن صفت، سرشت و رویداد به صورت جمعی برای یک موضوع است.<ref name=":2">شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۴۹؛ «درس بدایه الحکمه استاد فیاضی»، تارنمای مدرسه فقاهت.</ref>

به معنای اول امکان خاص، به معنای دوم امکان عام، به معنای سوم امکان اَخَصّْ و به معنای چهارم امکان استقبالی گفته می‌شود.<ref name=":2">شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۴۹؛ «درس بدایه الحکمه استاد فیاضی»، تارنمای مدرسه فقاهت.</ref> امکان عام اصطلاحی رایج است، هرچند در [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[کلام اسلامی|کلام]] نیز کاربرد دارد اما امکان خاص با توجه به معنای آن کاربردی در بین مردم نداشته و اصطلاحی علمی است.<ref name=":2" />

ممکن برای موجود شدن نیازمند علت دانسته شده و فیلسوفان نیازمندی به علت را ملاکی برای ممکن الوجود عنوان نموده‌اند.<ref>شهید مطهری، شرح منظومه، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۲۶۹.</ref> [[ملاصدرا]] و [[ابن سینا|ابن‌سینا]]<ref>ابن سینا، التعلیقات،۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۸۸.</ref> معتقدند تمامی ممکن الوجودها از ناحیه سرشت خود بالقوه‌اند(قوای موجودشدن را دارا هستند) و از جانب علت خود بالفعل می‌گردند.<ref>ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۸۴.</ref> از این نگاه، امکان شبیه به ماده(چیزی که بدون شکل قابل اندیشه نیست)<ref>دهخدا و دیگران، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه «ماده»؛ معین، فرهنگ معین، ذیل واژه «ماده».</ref> و فعلیت یافتنش شبیه به صورت (شکل) است.<ref>ملاصدرا، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۸۴.</ref>