نفس لوامه: تفاوت میان نسخه‌ها

نَفْسِ لَوَّامه به معنای نَفْسِ سرزنش‌گر، اصطلاحی است که در آیه ۲ [[سوره قیامت]] به کار رفته است: «وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (و سوگند به نفس سرزنشگر). [[مرتضی مطهری]] آن را مرتبه‌ای از [[نفس]] تعریف کرده است که در مرحله‌ای بالاتر از [[نفس اماره|نفس اَمّاره]] و پایین‌تر از [[نفس مطمئنه]] قرار دارد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶.</ref> مصباح یزدی  هم گفته حالتی از نفس است که در آن انسان از خطاهایش پیشمان می‌شود و خود را سرزنش می‌کند.<ref>مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۶.</ref>

نفس مطمئنه در مقابل نفس اَمّاره و نفس مطمئنه قرار دارد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ص۳۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶؛ مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۶-۲۷.</ref> نفس اماره حالتی از نفس است که در آن، انسان به عقلش گوش نمی‌دهد و به گناه رو می‌آورد.<ref>مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶.</ref> نفس مطمئنه هم حالتی است که در آن، بر اثر تکرار، توجه به عقل و پیروی از آن ملکه و عادت می‌شود و انسان اطمینان و آرامش می‌یابد.<ref>مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.</ref>

به‌باور عالمان مسلمان، اینکه انسان نفس‌های مختلفی چون نفس اَمّاره و لوّامه و مطمئنه دارد، با یکی‌بودن نفس یا هویت انسان منافات ندارد. آ‌نها معتقدند انسان بیشتر از یک نفس یا هویت یا خود ندارد و این اصطلاحات حالت‌ها و مراتب مختلف نفس را نشان می‌دهند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ص۳۶-۳۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۹۵؛ مصباح یزدی، «اخلاق و عرفان اسلامی»، ص۸.</ref>

به‌سخن [[مرتضی مطهری]]، انسان دو «من» یا «خود» ندارد؛ بلکه یک خودِ دارای مراتب دارد. گاه در مرتبه‌ای پایین قرار دارد که از عقل فرمان نمی‌برد. این نفس اماره او است. در مرتبه‌ای بالاتر، هشیارتر است و اگر کار بدی کرد، خود را محاکمه می کند که به آن نفس لوامه می‌گویند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۵۹۴-۵۹۶.</ref>

* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجم، ۱۳۷۵ش..