پرش به محتوا

سید رضی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۳۷۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۷ ژانویهٔ ۲۰۱۸
جز
←‏جایگاه علمی: تمیزکاری
جز (خلاصه سازی)
جز (←‏جایگاه علمی: تمیزکاری)
خط ۴۵: خط ۴۵:
در کاظمین بارگاهی منسوب به سید رضی وجود دارد ولی در کربلا نام و نشانی از قبری منسوب به وی مشاهده نمی‌شود.<ref>قزوینی، کتاب المزار، ۱۴۲۶ق، ص۲۵۴.</ref>
در کاظمین بارگاهی منسوب به سید رضی وجود دارد ولی در کربلا نام و نشانی از قبری منسوب به وی مشاهده نمی‌شود.<ref>قزوینی، کتاب المزار، ۱۴۲۶ق، ص۲۵۴.</ref>


== جایگاه علمی ==
== فعالیت و جایگاه علمی ==
روزگار سید مقارن با دورهای از خلافت [[عباسیان]] (۴۴۷-۳۳۴ق) بود که [[آل بویه]] (۴۴۷-۳۳۴ق) بر [[عراق]] فرمانروایی می‌کردند<ref>جعفری، سید رضی، ص۱۱.</ref> سید رضی با سیاستمداران، دولتمردان و بزرگان دین و ارکان قضا پیوندی نزدیک داشت و تلاش‌هایی در میدان زبان و ادبیات و تاریخ و آموزش و ارشاد انجام می داد.<ref>شریف الرضی، ص۷؛ به نقل جعفری، سید رضی، ص۲۱.</ref>
روزگار سید مقارن با دورهای از خلافت [[عباسیان]] (۴۴۷-۳۳۴ق) بود که [[آل بویه]] (۴۴۷-۳۳۴ق) بر [[عراق]] فرمانروایی می‌کردند<ref>جعفری، سید رضی، ص۱۱.</ref> سید رضی با سیاستمداران، دولتمردان، بزرگان دین و ارکان قضا پیوندی نزدیک داشت.<ref>شریف الرضی، ص۷؛ به نقل جعفری، سید رضی، ص۲۱.</ref>


[[سید محسن امین]]، سید رضی را از نوادر روزگار خود دانسته است او را ادیب، فقیه، متکلم، مفسر و شاعر معرفی کرده است.<ref>امین، أعیان الشیعة، ج۹، ص۲۱۸.</ref>  مشهور است [[شیخ مفید]] در خواب می‌بیند گویی [[حضرت زهرا(س)]] بر او که در مسجد خود در [[کرخ]] نشسته بوده وارد می‌شود و [[حسنین]] در سن کودکی به همراه اویند. حضرت به او سلام می‌کند و می‌گوید: به این دو [[فقه]] بیاموز. شیخ مفید با شگفتی از خواب بیدار می‌شود. بامداد همان روز، شیخ مفید همچنان که در محل درس خود نشسته بود دید فاطمه دختر ناصر وارد مسجد شد و کنیزکانش پیرامون او بودند و دو پسرش محمد رضی (سید رضی) و علی مرتضی هم که کودک بودند پیشاپیش او می‌آیند. شیخ جلوی او برمی‌خیزد و سلام می‌کند. فاطمه می‌گوید: شیخ! این دو، فرزندم هستند. آنان را به حضورت آورده‌ام تا بدانان فقه بیاموزی. شیخ مفید می‌گرید و داستان خواب را برایش بازگو می‌کند و تعلیم فقه بر آن دو را بر عهده می‌گیرد. نخستین منبع این داستان، [[شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید|شرح نهج البلاغه]] [[ابن ابی‌الحدید]] است که وی از فخار بن معدّ علوی موسوی نقل می‌کند.<ref>رجوع کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱،ص۴۱؛ جعفری، سید رضی، ص۲۸.</ref>
سید رضی را از نوادر روزگار خود دانسته‌اند. او را فقیه، متکلم، مفسر و شاعر معرفی کرده‌اند.<ref>امین، أعیان الشیعة، ج۹، ص۲۱۸.</ref> بنا بر نقل ابن ابی‌الحدید از فخار بن معدّ علوی موسوی، [[شیخ مفید]] خوابی دید که [[حضرت زهرا(س)]] بر او وارد می‌شود در حالی که [[حسنین]] همراه اویند. حضرت از شیخ مفید می‌خواهد که به این دو [[فقه]] بیاموزد. شیخ مفید بامداد همان روز در محل درس خود نشسته بود دید فاطمه دختر ناصر وارد مسجد شد و دو پسرش محمد رضی (سید رضی) و علی مرتضی هم که کودک بودند با خود آورده بود. او به شیخ مفید گفت این دو، فرزندم را به حضورت آورده‌ام تا به آن دو فقه بیاموزی.<ref>رجوع کنید به: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱،ص۴۱؛ جعفری، سید رضی، ص۲۸.</ref>


سید علم نحو را نزد ابوعلی فارسی(متوفای ۳۷۷ق)،<ref>جعفری، سید رضی، ص ۳۶-۳۵.</ref> قاضی سیرافی،<ref>جعفری، سید رضی، ص ۳۶-۳۷.</ref> ابن جنی(متوفای ۳۹۲ق)و علی بن عیسی ربعی شیرازی خوانده است.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۳۸-۳۷.</ref> او نزد قاضی عبدالجبار معتزلی کتاب‌های [[شرح اصول الخمسة]] و [[العمدة فی اصول الفقه]] را خوانده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۷.</ref> و  از ابن نباته فنون بلاغت و ادبیات را آموخته است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۷.</ref> و مختصر ابی‌الحسن کرخی را در نزد اکفانی قاضی (متوفای ۴۰۵ق)خوانده است.<ref>جعفری، سید رضی،ص۳۷.</ref>
سید علم نحو را نزد ابوعلی فارسی(متوفای ۳۷۷ق)، قاضی سیرافی، ابن جنی(متوفای ۳۹۲ق)و علی بن عیسی ربعی شیرازی خوانده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۸-۳۵.</ref> و نزد ابن نباته در فنون بلاغت و ادبیات و نزد ابوبکر خوارزمی بغدادی (متوفای ۴۰۳ق)در [[فقه]] شاگردی کرده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص ۴۱-۳۷.</ref>  
ابوحفص کنانی؛ از استادان قرائت [[قرآن]] و [[حدیث]] بوده<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۹.</ref> و از ابن جراح بغدادی(متوفای ۳۹۱ق) نیز حدیث شنیده است.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۰-۳۹.</ref>


برخی از استادانش علم و اطلاعات او را ستوده‌اند. ابن جنّی با اینکه استاد سید رضی بود، قصیده او را در رثای ابوطاهر ناصرالدوله شرح کرده و احاطه علمی سید رضی را ستایش کرده است.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۳۸-۳۷.</ref> او همچنین از ابوعلی فارسی روایت کرده است و از او اجازه روایت نقل از کتاب الایضاح را دارد<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۶-۳۵.</ref>  
برخی از استادانش علم و اطلاعات او را ستوده‌اند. ابن جنّی قصیده او در رثای ابوطاهر ناصرالدوله را شرح کرده و احاطه علمی سید رضی را ستایش کرده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص ۳۸-۳۷.</ref> سید رضی همچنین از ابوعلی فارسی روایت کرده است و از او اجازه روایت نقل داشته است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۶-۳۵.</ref> همچنین، سهل بن دیباجی(متوفای ۳۸۰ق)،<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۲-۴۱.</ref> هارون تلعکبری(متوفای ۳۸۵ق)<ref>جعفری، سید رضی، ص۴۱.</ref> و شیخ مفید(متوفای ۴۱۳ق)، رَبَعی بغدادی(متوفای ۴۲۰ق)<ref>جعفری، سید رضی، ص ۳۸-۳۹.</ref>  ابن جوزی نقل کرده که محمد طبری خانه خود در محله کرخ بغداد را به سید بخشیده بود و قرآن را به حفظ او درآورده بود.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۵.</ref>


*ابوحفص کنانی؛ کنانی از جمله استادان قرائت [[قرآن]] و [[حدیث]] سید بوده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۹.</ref>
=== آموختن فقه و اصول غیرشیعه ===
*ابن جراح بغدادی(متوفای ۳۹۱ق): سید رضی از وی استماع [[حدیث]] کرده است.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۰-۳۹.</ref>
سید رضی علاوه بر تحصیل علوم [[شیعی]]، نزد استادان غیرشیعی نیز علم آموخت.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۳-۴۲.</ref> او نزد محمد طبری مالکی، ابوعبدالله جرجانی(متوفای ۳۹۷ق)،[[فقیه]] حنفی، <ref>جعفری، سید رضی، ص۴۲.</ref> قاضی عبدالجبار معتزلی<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۷.</ref> و اکفانی قاضی(متوفای ۴۰۵ق)شاگردی کرده است.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۷.</ref>
*ابوبکر خوارزمی بغدادی (متوفای ۴۰۳ق): سید رضی در [[فقه]] شاگرد او بوده است.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۱-۴۰.</ref>
همچنین از ابوعبدالله جرجانی(متوفای ۳۹۷ق):[[فقیه]] حنفی.<ref>جعفری، سید رضی، ص۴۲.</ref>، سهل بن دیباجی(متوفای ۳۸۰ق)<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۲-۴۱.</ref> *هارون تلعکبری(متوفای ۳۸۵ق)<ref>جعفری، سید رضی، ص۴۱.</ref> شیخ مفید(متوفای ۴۱۳ق)، رَبَعی بغدادی(متوفای ۴۲۰ق)<ref>جعفری، سید رضی، صص ۳۸-۳۹.</ref> و محمد طبری مالکی به عنوان استاد وی یاد شده است. ابن جوزی نقل کرده که محمد طبری خانه خود در محله کرخ بغداد را به سید بخشیده بود و قرآن را به حفظ او درآورده بود.<ref>جعفری، سید رضی، ص۳۵.</ref>


=== آموختن فقه و اصول غیرشیعه ===
 
سید رضی علاوه بر تحصیل علوم [[شیعی]]، نزد استادان غیرشیعی نیز علم آموخت.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۳-۴۲.</ref> عبدالحسین حلّی درباره فراگیری [[فقه]] و [[اصول|اصولِ]] غیر [[شیعه امامیه]] سید رضی می‌نویسد:
عبدالحسین حلّی درباره فراگیری [[فقه]] و [[اصول|اصولِ]] غیر [[شیعه امامیه]] سید رضی می‌نویسد:
::دانشمندان سده‌های پیشین را هیچ چیزی خرسند نمی‌کرد مگر اینکه بر [[احادیث]]، و فقه و اصول فقه هر دو فرقه احاطه پیدا کنند، تا شناخت خویش را به کمال رسانند و برنامه تهذیب و تربیت خویش را ژرف‌تر و گسترده‌تر کنند و مشعل استدلال و احتجاج را برتر برند؛ زیرا بازار مناظره در آن روزگار رواج داشت و میدان جدل درباره [[امامت]] و [[علم کلام|کلام]] بسی پهناور بود. از اینها گذشته، چون سید رضی مسئولیت قضاوت در دیوان مظالم را نیز بر عهده داشت، و مسئولیت‌ها و وظایف همانند آن، وی را برمی‌انگیخت تا با علاقه و گرایشی شدید، فقه همه مذاهب را فرا گیرد و بدین وسیله قدرت قضاوت و اظهار نظر در آن مسائل را به خوبی کسب کند.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۳-۴۲.</ref>
::دانشمندان سده‌های پیشین را هیچ چیزی خرسند نمی‌کرد مگر اینکه بر [[احادیث]]، و فقه و اصول فقه هر دو فرقه احاطه پیدا کنند، تا شناخت خویش را به کمال رسانند و برنامه تهذیب و تربیت خویش را ژرف‌تر و گسترده‌تر کنند و مشعل استدلال و احتجاج را برتر برند؛ زیرا بازار مناظره در آن روزگار رواج داشت و میدان جدل درباره [[امامت]] و [[علم کلام|کلام]] بسی پهناور بود. از اینها گذشته، چون سید رضی مسئولیت قضاوت در دیوان مظالم را نیز بر عهده داشت، و مسئولیت‌ها و وظایف همانند آن، وی را برمی‌انگیخت تا با علاقه و گرایشی شدید، فقه همه مذاهب را فرا گیرد و بدین وسیله قدرت قضاوت و اظهار نظر در آن مسائل را به خوبی کسب کند.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۴۳-۴۲.</ref>


===نبوغ شعری===
==نبوغ شعری==
به عقیده وی شعر او بر دیگر جنبه‌هایش غلبه داشته است.<ref>امین، أعیان الشیعة، ج۹، ص۲۱۸.</ref>  او با شاعرانی همچون [[متنبی]](۳۵۴-۳۰۳ق) و [[ابوالعلاء معری|ابوالعلاء معرّی]](۴۴۹-۳۶۳ق) هم‌عصر بود. او پنج سال پس از کشته شدن متنبی به دنیا آمد و معری ۴ سال پس از شریف رضی.{{مدرک}}  او کمی پس از ده سالگی سرودن شعر را آغاز کرد.<ref>ابن خلکان، ج۴، ص۴۱۴.</ref> و نخستین قصیده خود را در آن سن سرود، عده‌ای به گردآوری اشعار او همت گماشته‌اند. آخرین کسی که آن را گردآوری کرد، ابوحکیم المعلم عبداللّه الخبری (ف ۴۷۶ق) است و این دیوان که اکنون مشتمل بر بیش از ۶۳۰۰ بیت در انواع شعر است، پیوسته در میان مردم دست به دست می‌گردید و آن را می‌خواندند و اشعارش را حفظ می‌کردند. ادیب و سخن شناس و نویسنده بزرگ، [[صاحب بن عباد]] قطعهای از شعر سید به دستش میافتد و چنان شیفته می‌شود که کسی را به بغداد می‌فرستد تا از روی دیوان سید رضی نسخه‌ای بر دارد و برایش ببرد. این جریان در سال ۳۸۵ق که سید ۲۶ سال بیشتر نداشت اتفاق افتاده است. چون سید رضی از این کار آگاه شد، نسخه‌ای از دیوان خود را برایش فرستاد، و قصیدهای به همین مناسبت سرود و به همراه دیوان برایش فرستاد.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۵۴-۵۳.</ref>
به عقیده وی شعر او بر دیگر جنبه‌هایش غلبه داشته است.<ref>امین، أعیان الشیعة، ج۹، ص۲۱۸.</ref>  او با شاعرانی همچون [[متنبی]](۳۵۴-۳۰۳ق) و [[ابوالعلاء معری|ابوالعلاء معرّی]](۴۴۹-۳۶۳ق) هم‌عصر بود. او پنج سال پس از کشته شدن متنبی به دنیا آمد و معری ۴ سال پس از شریف رضی.{{مدرک}}  او کمی پس از ده سالگی سرودن شعر را آغاز کرد.<ref>ابن خلکان، ج۴، ص۴۱۴.</ref> و نخستین قصیده خود را در آن سن سرود، عده‌ای به گردآوری اشعار او همت گماشته‌اند. آخرین کسی که آن را گردآوری کرد، ابوحکیم المعلم عبداللّه الخبری (ف ۴۷۶ق) است و این دیوان که اکنون مشتمل بر بیش از ۶۳۰۰ بیت در انواع شعر است، پیوسته در میان مردم دست به دست می‌گردید و آن را می‌خواندند و اشعارش را حفظ می‌کردند. ادیب و سخن شناس و نویسنده بزرگ، [[صاحب بن عباد]] قطعهای از شعر سید به دستش میافتد و چنان شیفته می‌شود که کسی را به بغداد می‌فرستد تا از روی دیوان سید رضی نسخه‌ای بر دارد و برایش ببرد. این جریان در سال ۳۸۵ق که سید ۲۶ سال بیشتر نداشت اتفاق افتاده است. چون سید رضی از این کار آگاه شد، نسخه‌ای از دیوان خود را برایش فرستاد، و قصیدهای به همین مناسبت سرود و به همراه دیوان برایش فرستاد.<ref>جعفری، سید رضی، صص ۵۴-۵۳.</ref>