ابابیل

اَبابیل در اصطلاح قرآنی ویژگی پرندگانی است که اصحاب فیل را سنگباران کردند. درباره نوع، شکل و ویژگی‌های این پرندگان اختلاف است. آن‌ها با منقار و چنگال‌های خود سنگریزه‌هایی از سِجِّیل حمل کردند و بر سپاهیان ابرهه زدند.

در قرآن

ابابیل به معنای دسته دسته، دسته‌ها، گروه‌ها و گروه‌های پراکنده است. برخی مفرد آن را اَبّیل دانسته و برخی معتقدند که ابابیل جمعی است که مفرد ندارد و این نظر را به ابوعبیده و فرا نسبت داده‌اند. واژه ابابیل یک‌بار در قرآن وَأَرْ‌سَلَ عَلَيْهِمْ طَيْرً‌ا أَبَابِيلَ^{[فیل–۳]} به کار رفته است ابابیل نام پرنده نیست. منظور قرآن از تعبیر «طَيْراً أَبابيل‏»، پرندگانی است که گروه گروه از هر طرف به سوی اصحاب فیل آمدند و سپاهیان ابرهه را سنگباران کردند. در فرهنگ عامیانه فارسی ابابیل به خود پرندگان اشاره دارد نه معنای وصفی آن‌ها.

خصوصیات

درباه نوع، شکل و جزئیات مربوط به این پرندگان بین مفسران اختلاف است؛ بیشتر مفسران ابابیل را پرستو یا شبیه آن و برخی نیز خفاش یا از نوع دیگر پرندگان دانسته‌اند. گفته شده کبوتران مکه از نوع آن‌ها هستند. طبری گفته رنگ این پرندگان سفید یا سیاه و یا سبز، منقارشان زرد و چنگال‌های آن‌ها شبیه چنگال سگان بوده است. از امام باقر(ع) نقل شده که سر و چنگال‌هایی چون سر و چنگال درندگان داشتند که پیش از آن دیده نشده بود و پس از آن نیز دیده نشد. همچنین این مرغان به شکل زنبور عسل، سیاه سر، دراز گردن و سرخ منقار توصیف شده اند.

فخر رازی در جمع بین اختلاف‌ها، گفته چون این پرندگان دسته دسته بودند، شاید هر دسته شکلی داشته و هر کسی آنچه را که دیده وصف کرده است.

سنگباران کردن سپاه ابرهه

مقالهٔ اصلی: اصحاب فیل

هنگامی که سپاهیان ابرهه خواستند کعبه را تخریب کنند، پرندگانی ظاهر شدند که سنگریزه‌هایی با خود داشتند؛ قرآن از این سنگریزه‌ها به سِجّیل تعبیر کرده است. گفته شده این پرندگان از دریا برخاسته بودند و هر یک از آن‌ها سنگی با منقار و دو سنگ با چنگال‌های خود حمل می‌کرد. همچنین گفته شده سنگ‌ریزه‌ها بزرگتر از عدس و کوچکتر از نخود بود و بر هر سنگی نام یکی از اصحاب فیل نوشته شده بود. آن‌ها هر سنگی را می‌انداختند، به هدف می‌خورد و بدن یکی از اصحاب فیل را سوراخ می‌کرد و از طرف دیگر آن بیرون می‌آمد.

بنا بر نقلی که طبری آورده، سنگ‌ها به هر کس که اصابت می‌کرد، موجب می‌شد تا بدن او به خارش افتد. او همچنین گفته نخستین‌بار در همان سال آبله و حصبه در عرب پدیدار شد. برخی شرق‌شناسان نیز دلیل شکست سپاه ابرهه را بیماری ساری عنوان کرده‌اند. این دیدگاه از سوی برخی پژوهشگران رد شده است.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• آلوسی، محمود، روح المعانی، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
• ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدجعفر یاحقی، محمدمهدی ناصح، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، ۱۴۰۸ق.
• سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ق.
• طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۷ق.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ۱۳۷۹ق.
• طبری، محمد، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفة، بیروت، ۱۴۱۲ق.
• فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۰ق.
• کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ق.
• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ش.

• Blach I re, R., Le Coran, Traduction, Paris, 1949.
• Carra de Vaux, B., Les Penseurs de l'Islam, Paris, 1923.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله آذرتاش، آذرنوش، ابابیل، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. با تلخیص، ویرایش و اضافات.