سامری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سامری''' کسی است که در غیبت [[حضرت موسی(ع)]]، گوساله‌ای ساخت و بنی‌اسرائیل را به [[پرستش]] آن ترغیب می‌کرد. [[قرآن]] در سه [[آیه]] از او نام برده که هر سه مورد مرتبط با ساخت گوساله است. سامری از [[بنی‌اسرائیل]] بود و درباره نام و نسب او اختلاف وجود دارد.

سامری از افرادی است که با [[بنی‌اسرائیل]] از [[مصر]] خارج شد، در ظاهر جزو [[مؤمنان]] به حضرت موسی(ع) بوده و از بزرگان بنی‌اسرائیل حساب می‌شده است.<ref> طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲، ج۱۶، ص۱۵۲</ref> از برخی روایات به دست می‌آید که سامری فرد سخاوتمندی بود.<ref> طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۴۷</ref>

درباره نام و نسب او اختلاف وجود دارد<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۲۴۴</ref> با این حال برخی منابع نام او را موسی بن ظفر دانسته‌اند<ref> ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۲۷۵</ref> که از نسل یشاكر فرزند [[حضرت یعقوب]] بوده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۲۹۲</ref>

سامری از جمله شخصیت‌هایی است که سه مرتبه در قرآن از او نام برده شده<ref>سوره طه، آیات ۸۵، ۸۷، ۹۵</ref> و هر سه مورد مرتبط با ساخت گوساله برای پرستش آن توسط [[بنی اسرائیل]] بوده است.

حضرت موسی(ع) در پی وعده الهی، به مدت سی‌روز به میعادگاه رفت که این مدت ده روز تمدید شد: «سی شب با موسی وعده نهادیم و ده شب دیگر بر آن افزودیم تا وعده پروردگارش چهل شب كامل شد».<ref>سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref>

زمانی که حضرت موسی(ع) به نقش سامری در گوساله‌پرستی یهود پی برد و علت را از او جویا شد سامری چنین جواب داد: {{عربی|«بَصُرْتُ بِما لَمْ یبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُها وَ كَذلِكَ سَوَّلَتْ لی نَفْسی}}؛ من چیزی دیدم كه آنها ندیدند من قسمتی از آثار رسول (و فرستاده خدا) را گرفتم، سپس آن را افكندم، و اینچنین نفس من این كار را در نظرم جلوه داد».<ref>سوره طه، آیه ۹۶</ref>

این آیه با وجود ابهاماتی که دارد؛ محل روایات و نقل‌های مختلف شده و حجم بسیاری را در بر گرفته است که برخی از این نقل‌ها درباره گرفتن خاک زیر پای جبرئیل توسط سامری است.<ref>سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۵</ref>

برخی از محققان و مفسران در صحت بسیاری از این روایات و نقل‌ها تردید کرده‌اند.<ref> طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۲۰۱؛ فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۱۵۰</ref>

بنابر حدیثی از امام صادق(ع)، حضرت موسی تصمیم گرفت سامری را به جهت اعمالش مجازات کرده و او را بکشد. اما خداوند، سامری را به جهت سخاوتمند بودن از مجازات مرگ رهانید.<ref> طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۴۷</ref>

قرآن در مورد عاقبت سامری به نقلی از موسی(ع) اکتفا می‌کند: {{عربی|«فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِی الْحَیاةِ أَنْ تَقُولَ لامِساسَ وَ إِنَّ لَكَ مَوْعِداً لَنْ تُخْلَفَهُ}}؛ برو، در زندگی دنیا چنان شوی كه پیوسته بگویی: به من نزدیک مشو. و نیز تو را وعده‌ای است كه از آن رها نشوی».<ref>سوره طه، آیه ۹۷</ref> بخش اول این آیه اشاره به عذاب دنیایی سامری و بخش دوم اشاره به عذاب اخروی او دارد.  

طرد اجتماعی، مجازات دنیایی سامری بوده است. حضرت موسی(ع) سامری را از جمع [[بنی‌اسرائیل]] اخراج کرد؛ هیچ فردی حق نداشت با او تماس داشته باشد و او نیز حق نداشت با فردی ارتباط برقرار کند و هرگونه علاقه‌مندی و معامله با او ممنوع اعلام شد.<ref> فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۱۵۲</ref>

برخی از مفسران معتقدند؛ پس از ثبوت جرم و خطای بزرگ سامری، موسی(ع) او را نفرین كرد و خداوند او را به بیماری مرموزی مبتلا ساخت كه تا زنده بود كسی نمی‌توانست با او تماس بگیرد.<ref>به نقل از: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۲۸۷</ref>

* ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: شمس الدین، محمد حسین، بیروت،‌دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی، محمد جواد، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

* طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌دار المعرفة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت،‌دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.

* قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران،‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

* مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.