آیه جزیه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیهٔ جِزیه''' (توبه: ۲۹) حاوی دستوری به مسلمانان است که بر اساس آن، تا وقتی [[اهل کتاب]] مسلمان شوند یا جزیه بپردازند، باید با آنان بجنگند. گفته‌اند هم‌ز‌مان با نزول این [[آیه]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] دستور جنگ با رومیان را صادر کرد که به وقوع [[غزوه تبوک]] انجامید.

آیه جِزیه، آیه بیست و نهم [[سوره توبه]] است که به مسلمانان دستور می‌دهد تا زمانی که [[اهل کتاب|اهل‌کتاب]] مسلمان نشده‌اند یا جِزیه پرداخت نکرده‌اند، با آنان بجنگند. این آیه را آیه سیف (شمشیر) یا آیه قِتال (جنگ) نیز خوانده‌اند.<ref>برزنونی، «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، ص۹۵ و ۱۰۰.</ref>  متن آیه چنین است:

[[فضل بن حسن طبرسی]]، به‌نقل از مجاهد بن جبر مخزومی، مفسر قرن اول هجری، نزول آیه جزیه را هم‌زمان با دستور پیامبر(ص) برای جنگ با رومیان دانسته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴؛ مجاهد بن جبر، تفسیر مجاهد، اسلام‌آباد، ج۱، ص۲۷۶.</ref> به‌گفته وی، [[غزوه تبوک|غَزوه تَبوک]] بر اساس این آیه صورت گرفت.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴.</ref>

مفسران و فقیهان مسلمان بر اساس آیه جزیه، [[جهاد]] با [[اهل کتاب]] را [[واجب]] می‌دانند، مگر آنکه آن‌ها جزیه پرداخت کنند.<ref>طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۰۲؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۳۴؛ فخر رازی، مفاتیح‌الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۲۴؛ نجفی جواهرالکلام، بیروت، ج۲۱، ص۲۲۷.</ref> به‌گفته فقیهان، این حکم درباره آن دسته از اهل‌کتاب است که در سرزمین‌های اسلامی زندگی می‌کنند.<ref>نگاه کنید به نجفی جواهرالکلام، بیروت، ج۲۱، ص۲۲۷.</ref>

به‌گفته علامه طباطبایی، دریافت جزیه از اهل کتاب، برای مال‌اندوزی مسلمانان نیست؛ بلکه جزیه در مصارفی صرف می‌شود که منافع آن به خود اهل‌کتاب هم می‌رسد و بر همین اساس، حکومت اسلامی موظف به حفظ جان و مال اهل کتاب است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۲۴۰.</ref>  

در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] هم آمده است: [[اهل کتاب]] با پرداخت جزیه از امنیت جانی و مالی برخوردار می‌شوند؛ اما در مقابل، تعهدی درباره حضور در جنگ‌ها ندارند و حتی اگر دشمنانی از خارج از سرزمین‌های اسلامی قصد حمله به آنان را داشته باشند، حکومت اسلامی باید از اهل‌کتاب دفاع کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۵۷.</ref>

آیه جزیه یکی از مستندات قرآنی [[جهاد ابتدایی]] در نظر برخی [[فقیه|فقیهان]] مسلمان بوده است.<ref>الهندی، احکام الحرب و السلام، ۱۴۱۳م، ص۱۲۳-۱۲۴؛ برزنونی، «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، ص۱۰۰؛ نگاه کنید به خویی، منهاج‌الصادقین، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۱؛ طباطبایی حائری، ریاض‌المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۸،ص۳۵.</ref> بر اساس این آیه و دلائل قرآنی و روایی دیگر، برخی اندیشمندان مسلمان درباره روابط حقوقی و سیاسی کشورهای اسلامی (در اصطلاح: [[دارالاسلام]]) با سایر کشورها (در اصطلاح: [[دارالحرب|دارالکفر]]) معتقد به اصالت جنگ شده‌اند، مگر آنکه پیمان‌های صلح منعقد شود.<ref>زحیلی، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، ۱۴۱۲ق، ص۱۳۰؛ الهندی، احکام الحرب و السلام، ۱۴۱۳م، ص۱۲۲-۱۲۴.</ref>

گفتنی است بیشتر فقیهان شیعه حضور امام معصوم را شرط واجب‌بودن جهاد ابتدایی می‌دانند و جهاد ابتدایی در عصر غیبت را نمی‌پذیرند.<ref>نجفی جواهرالکلام، بیروت، ج۲۱، ص۲۲۷.</ref>

بیشتر [[تفسیر قرآن|مفسران]] مسلمان واژه «صاغرون» در آیه جزیه را به خفت و ذلت تفسیر کرده‌اند. بر اساس این تفسیر، بخش پایانی در [[آیه]] این‌گونه معنا می‌شود که [[اهل‌کتاب]] باید با دست خود و با ذلت جزیه پرداخت کنند.<ref>طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۰۲؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۴۳؛ سایس، تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ص۴۵۱؛ شحاته، تفسیر قرآن کریم، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۱۸۴۵؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۲۰۶؛ کرمی، تفسیر لکتاب الله المنیر، ۱۴۰۲ق، ج۴، ص۷۷.</ref>