پرش به محتوا

صیحه آسمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۴۵۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۷ اوت ۲۰۱۹
جز
تمیزکاری
جز (تمیزکاری)
خط ۱: خط ۱:
'''صیحه آسمانی''' یا '''ندای آسمانی''' از جمله نشانه‌های ظهور [[امام مهدی(عج)]] است. این ندا که جبرئیل آن را ایجاد می‌کند از آسمان شنیده می‌شود. محتوای این ندا در احادیث به چند صورت بیان شده است: بشارت به ظهور امام زمان، ویژگی‌های ایشان و حقانیت [[شیعه]]. در پایان همان روز نیز [[ابلیس|شیطان]] تلاش می‌کند با ندایی مشابه، مردم را به تردید افکند. احادیث مربوط به ندای آسمانی در حد [[متواتر|تواتر]] بوده و موقعیت‌های متفاوتی را برای این رخداد مشخص می‌کنند.
'''صیحه آسمانی''' یا '''ندای آسمانی''' از [[علائم ظهور|نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی(عج)]] است. این ندا توسط [[جبرئیل]] ایجاد و از آسمان شنیده می‌شود. محتوای آن در احادیث به چند صورت بیان شده است: بشارت به ظهور امام زمان، ویژگی‌های حضرت مهدی(عج) و حقانیت [[شیعه]]. در پایان همان روز نیز صدایی از [[ابلیس|شیطان]] شنیده می‌شود که حق را به [[عثمان بن عفان|عثمان]]، [[سفیانی]] و پیروانشان می‌دهد و سبب تردید برخی می گردد. احادیث مربوط به ندای آسمانی را [[متواتر|تواتر]] دانسته‌اند.
{{نقل قول چهار طبقه
{{نقل قول چهار طبقه
|ندای آسمانی
|ندای آسمانی
| قالَ الباقرُ(ع): ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ علیه‌السلام فَیسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ
| قالَ الباقرُ(ع): ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ علیه‌السلام فَیسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ
|امام باقر(ع) فرمود: ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم علیه‌السلام ندا می‌دهد که هر کس در شرق و غرب است، آن را می‌شنوند.
|امام باقر(ع) فرمود: ندا دهنده‌ای از آسمان به نام قائم(ع) ندا می‌دهد که هر کس در شرق و غرب است، آن را می‌شنوند.
|نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۱.
|نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۱.
|عرض= ۳۳
|عرض= ۳۳
خط ۱۵: خط ۱۵:


==نشانه ظهور==
==نشانه ظهور==
شنیده شدن [[معجزه]]‌آسای کلامی آسمانی در [[روایات]] از [[علائم حتمی ظهور|نشانه‌های حتمی]] [[ظهور امام زمان|ظهور]] یا قیام امام زمان(عج) دانسته شده است. این مطلب در روایات متعددی آمده است، به نحوی که برخی معتقدند این روایات [[تواتر معنوی]] دارند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82137/?SearchText=%u0646%u062f%u0627%u06cc سایت حوزه]</ref>
شنیده شدن [[معجزه]]‌آسای کلامی آسمانی در [[روایات]] از [[علائم حتمی ظهور|نشانه‌های حتمی]] [[ظهور امام زمان|ظهور]] یا [[قیام امام زمان (عج)|قیام امام زمان(عج)]] دانسته شده است. این مطلب در روایات متعددی آمده و برخی معتقدند این روایات [[تواتر معنوی]] دارند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82137/?SearchText=%u0646%u062f%u0627%u06cc سایت حوزه]</ref>


این ندا را جبرئیل صادر می‌کند،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۹، ح ۴۸، ص۲۹۰، ح ۳۲، ص۲۰۶، ح ۳۹.</ref> و در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] با واژه‌های مختلفی مانند «نداء»، «صیحه» و «صوت» از آن یاد شده است که در این میان بیشتر احادیث از واژه «نداء» بهره برده‌اند. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای «ندا» به کار رفته اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده دانسته شده‌اند.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۷</ref>
این ندا را جبرئیل صادر می‌کند،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۹، ح ۴۸، ص۲۹۰، ح ۳۲، ص۲۰۶، ح ۳۹.</ref> و در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] با واژه‌های مختلفی مانند «نداء»، «صیحه» و «صوت» از آن یاد شده است که در این میان بیشتر احادیث از واژه «نداء» بهره برده‌اند. اگر چه در روایات فراوانی صیحه در معنای «ندا» به کار رفته اما در بعضی، صیحه و ندا دو پدیده دانسته شده‌اند.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۷</ref>
خط ۳۹: خط ۳۹:
بر اساس روایات دیگری، امام زمان(عج) در بیست و سوم [[ماه رمضان]] ظهور می‌کند و آن‌گاه پس از آن که یارانش به ده هزار نفر رسید، در [[روز عاشورا]] قیام کرده و از [[مکه]] به سوی [[مدینه]] حرکت می‌نماید. مقارن قیام آن حضرت، [[جبرئیل]] مردم جهان را به بیعت و پیروی از وی فرامی‌خواند.<ref group="یادداشت">از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که: در شب بیست و سوم ماه رمضان، نام مبارک حضرت مهدی ندا داده می‌شود و در روز عاشورا (روز شهادت امام حسین علیه‌السلام) قیام می‌کند. گویا آن حضرت را در روز دوشنبه دهم محرم می‌بینم که میان رکن و مقام ایستاده است و جبرئیل در سمت راست او ندا می‌دهد: برای خدا بیعت کنید! در آن روز زمین برای شیعیان در هم پیچیده می‌شود و از سراسر زمین به سوی آن حضرت می‌آیند تا با امام خود بیعت کنند. پس خداوند زمین را به وسیله او از عدالت پر می‌کند، همانگونه که از ظلم و ستم پر شده است. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۲۹۷، ح ۵۶; کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج۳، ج ۳، ص ۴۸۹، ح ۱۰۶۰</ref>
بر اساس روایات دیگری، امام زمان(عج) در بیست و سوم [[ماه رمضان]] ظهور می‌کند و آن‌گاه پس از آن که یارانش به ده هزار نفر رسید، در [[روز عاشورا]] قیام کرده و از [[مکه]] به سوی [[مدینه]] حرکت می‌نماید. مقارن قیام آن حضرت، [[جبرئیل]] مردم جهان را به بیعت و پیروی از وی فرامی‌خواند.<ref group="یادداشت">از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است که: در شب بیست و سوم ماه رمضان، نام مبارک حضرت مهدی ندا داده می‌شود و در روز عاشورا (روز شهادت امام حسین علیه‌السلام) قیام می‌کند. گویا آن حضرت را در روز دوشنبه دهم محرم می‌بینم که میان رکن و مقام ایستاده است و جبرئیل در سمت راست او ندا می‌دهد: برای خدا بیعت کنید! در آن روز زمین برای شیعیان در هم پیچیده می‌شود و از سراسر زمین به سوی آن حضرت می‌آیند تا با امام خود بیعت کنند. پس خداوند زمین را به وسیله او از عدالت پر می‌کند، همانگونه که از ظلم و ستم پر شده است. علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۲۹۷، ح ۵۶; کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج۳، ج ۳، ص ۴۸۹، ح ۱۰۶۰</ref>


امام مهدی(عج) مدتی پیش از قیام، به طور آشکار و شناخته شده در [[مدینه]] اقدام به تبلیغ می‌نماید. در این میان در [[ماه رجب]]، مقارن [[خروج سفیانی]]، که فتنه و آشوب و جنگ و خونریزی سراسر جهان را فرا گرفته و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت به سر می‌برند، ندایی از آسمان ظهور حضرت مهدی(عج) و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را نوید می‌دهد.<ref group="یادداشت"> در حدیثی نبی اکرم اسلام صلی الله علیه وآله به علی علیه‌السلام فرمود: «یا علی! تو از من و من از تو هستم. تو برادر و وزیر من هستی. ولی وقتی من از این جهان چشم فرو بندم، کینه‌ها و دشمنی‌ها علیه تو در سینه‌های گروهی شعله ور می‌گردد. پس از من فتنه بسیار شدیدی واقع می‌شود که مردم در آن فتنه سرگردان و حیران می‌شوند و هیچ راه نجاتی نمی‌یابند. در آن فتنه دوست صمیمی و مورد اعتماد پیدا نمی‌شود و آن در هنگامی است که پنجمین فرزند از هفتمین فرزند تو از چشم شیعیان ناپدید شود. در غیبت او اهل زمین و آسمان غمگین و محزون هستند. چه بسیار مرد و زن مؤمنی که در غیبت او سرگردان، ناراحت و اندوهگین هستند. در اینجا پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله لختی سکوت کرد، آن گاه سر برداشت و فرمود: «پدر و مادرم فدای هم نامم و شبیهم و شبیه موسی بن عمران، بر قامت او لباس‌هایی از نور است که از شعاع قدسی بر افروخته می‌شود. گویا شیعیان را می‌نگرم که از هر زمان ناامیدترند که (ناگهان) ندایی داده می‌شود. آن ندا از دور شنیده می‌شود، همانگونه که از نزدیک شنیده می‌شود. آن ندا برای مؤمنان رحمت و بر منافقان عذاب است.» علی علیه‌السلام پرسید: آن ندا چیست؟» پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «سه ندا در ماه رجب، نخست: «همانا لعنت خدا بر ستمگران»، دوم: «نزدیک شد نزدیک شونده»، سوم، بدن آشکاری در شاخ خورشید دیده می‌شود که ندا می‌دهد: «بدانید خداوند فلان بن فلان (نام حضرت مهدی علیه‌السلام و پدرانش را تا علی علیه‌السلام به ترتیب ذکر می‌کند) را بر انگیخت، که نابودی ستمگران به دست اوست.» در این هنگام فرج فرا می‌رسد و خداوند سینه‌های مؤمنان را شفا می‌دهد و ناراحتی را از دل هایشان می‌زداید.» علی علیه‌السلام پرسید: «ای رسول خدا! پس از من پیشوایان چه تعداد هستند؟» پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «پس از حسین علیه‌السلام نه تا و نهمین آنها قائم علیه‌السلام است.» مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۱، ص ۱۰۸، ح ۴۲; کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱، ص ۴۴۱، ح ۳۰۲.</ref>
امام مهدی(عج) مدتی پیش از قیام، به طور آشکار و شناخته شده در [[مدینه]] اقدام به تبلیغ می‌نماید. در این میان در [[ماه رجب]]، مقارن [[خروج سفیانی]]، که فتنه و آشوب و جنگ و خونریزی سراسر جهان را فرا گرفته و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت به سر می‌برند، ندایی از آسمان ظهور حضرت مهدی(عج) و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را نوید می‌دهد.<ref group="یادداشت"> در حدیثی نبی اکرم اسلام صلی الله علیه وآله به علی علیه‌السلام فرمود: «یا علی! تو از من و من از تو هستم. تو برادر و وزیر من هستی. ولی وقتی من از این جهان چشم فرو بندم، کینه‌ها و دشمنی‌ها علیه تو در سینه‌های گروهی شعله ور می‌گردد. پس از من فتنه بسیار شدیدی واقع می‌شود که مردم در آن فتنه سرگردان و حیران می‌شوند و هیچ راه نجاتی نمی‌یابند. در آن فتنه دوست صمیمی و مورد اعتماد پیدا نمی‌شود و آن در هنگامی است که پنجمین فرزند از هفتمین فرزند تو از چشم شیعیان ناپدید شود. در غیبت او اهل زمین و آسمان غمگین و محزون هستند. چه بسیار مرد و زن مؤمنی که در غیبت او سرگردان، ناراحت و اندوهگین هستند. در اینجا پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله لختی سکوت کرد، آن گاه سر برداشت و فرمود: «پدر و مادرم فدای هم نامم و شبیهم و شبیه موسی بن عمران، بر قامت او لباس‌هایی از نور است که از شعاع قدسی بر افروخته می‌شود. گویا شیعیان را می‌نگرم که از هر زمان ناامیدترند که (ناگهان) ندایی داده می‌شود. آن ندا از دور شنیده می‌شود، همانگونه که از نزدیک شنیده می‌شود. آن ندا برای مؤمنان رحمت و بر منافقان عذاب است.» علی علیه‌السلام پرسید: آن ندا چیست؟» پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «سه ندا در ماه رجب، نخست: «همانا لعنت خدا بر ستمگران»، دوم: «نزدیک شد نزدیک شونده»، سوم، بدن آشکاری در شاخ خورشید دیده می‌شود که ندا می‌دهد: «بدانید خداوند فلان بن فلان (نام حضرت مهدی علیه‌السلام و پدرانش را تا علی علیه‌السلام به ترتیب ذکر می‌کند) را بر انگیخت، که نابودی ستمگران به دست اوست.» در این هنگام فرج فرا می‌رسد و خداوند سینه‌های مؤمنان را شفا می‌دهد و ناراحتی را از دل هایشان می‌زداید.» علی علیه‌السلام پرسید: «ای رسول خدا! پس از من پیشوایان چه تعداد هستند؟» پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «پس از حسین علیه‌السلام نه تا و نهمین آنها قائم علیه‌السلام است.» مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۱، ص ۱۰۸، ح ۴۲؛ کورانی، معجم احادیث الامام المهدی علیه‌السلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱، ص ۴۴۱، ح ۳۰۲.</ref>
 


===تعدد نداها===
===تعدد نداها===
برخی با متفاوت دانستن زمان ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته و معتقدند نداهای آسمانی از بدو ظهور تا هنگام قیام متعدد هستند و در مراحل مختلف ظهور و قیام امام زمان تا استقرار کامل حکومت ایشان بر جهان، نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد.<ref> مهدی منتظر، ص۲۹۷.</ref> وجود زمان‌های متفاوت در روایات برای ندای آسمانی به نوعی مؤید این احتمال است.<ref group="یادداشت"> نعمانی در روایتی از حسن بن محبوب نقل کرده که: امام رضا علیه‌السلام به من فرمود: … ینَادِی أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً علی هلاک الظالمین فعند ذلک یأتی المؤمنین الفرج…؛ صدایی شنیده می‌شود که می‌گوید: خداوند به منظور برانداختن ستمگران، فلانی را برانگیخت. در این هنگام گشایشی برای مؤمنان دست می‌دهد و خداوند سینه‌های آنان را شفا می‌بخشد. (نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۰، حدیث ۲۸.)</ref><ref group="یادداشت"> صدوق از امام رضا علیه‌السلام آورده است: الرَّابِعُ مِنْ وُلْدِی ابْنُ سَیدَةِ الْإِمَاءِ… وَ هُوَ الَّذِی ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ یسْمَعُهُ جَمِیعُ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالدُّعَاءِ إِلَیهِ یقُولُ أَلَا إِنَّ حُجَّةَ اللَّهِ قَدْ ظَهَرَ عِنْدَ بَیتِ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ…؛ چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور کنیزان… و او کسی است که از آسمان نداکننده‌ای او را به نام ندا می‌کند و به وی دعوت می‌نماید؛ به گونه‌ای که همه اهل زمین آن ندا را می‌شنوند. می‌گوید: آگاه باشید! همانا حجت الهی در خانه خداوند آشکار شده است، پس از او پیروی کنید. (شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۷۱، ح۵)</ref>
برخی با متفاوت دانستن زمان ظهور با قیام، زمان نداهای آسمانی را پس از ظهور و پیش از قیام دانسته و معتقدند نداهای آسمانی از آغاز ظهور تا هنگام قیام متعدد هستند و در مراحل مختلف ظهور و قیام امام زمان تا استقرار کامل حکومت ایشان بر جهان، نداهای گوناگونی شنیده خواهد شد.<ref> مهدی منتظر، ص۲۹۷.</ref> وجود زمان‌های متفاوت در روایات برای ندای آسمانی به نوعی مؤید این احتمال است.<ref group="یادداشت"> نعمانی در روایتی از حسن بن محبوب نقل کرده که: امام رضا علیه‌السلام به من فرمود: … ینَادِی أَلَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ فُلَاناً علی هلاک الظالمین فعند ذلک یأتی المؤمنین الفرج…؛ صدایی شنیده می‌شود که می‌گوید: خداوند به منظور برانداختن ستمگران، فلانی را برانگیخت. در این هنگام گشایشی برای مؤمنان دست می‌دهد و خداوند سینه‌های آنان را شفا می‌بخشد. (نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۸۰، حدیث ۲۸.)</ref><ref group="یادداشت"> صدوق از امام رضا علیه‌السلام آورده است: الرَّابِعُ مِنْ وُلْدِی ابْنُ سَیدَةِ الْإِمَاءِ… وَ هُوَ الَّذِی ینَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِهِ یسْمَعُهُ جَمِیعُ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالدُّعَاءِ إِلَیهِ یقُولُ أَلَا إِنَّ حُجَّةَ اللَّهِ قَدْ ظَهَرَ عِنْدَ بَیتِ اللَّهِ فَاتَّبِعُوهُ…؛ چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور کنیزان… و او کسی است که از آسمان نداکننده‌ای او را به نام ندا می‌کند و به وی دعوت می‌نماید؛ به گونه‌ای که همه اهل زمین آن ندا را می‌شنوند. می‌گوید: آگاه باشید! همانا حجت الهی در خانه خداوند آشکار شده است، پس از او پیروی کنید.(شیخ صدوق، کمال الدین و اتمام النعمه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۷۱، ح۵)</ref>


==محتوای ندای آسمانی==
==محتوای ندای آسمانی==
خط ۴۹: خط ۴۸:


==ندای شیطان==
==ندای شیطان==
در کنار روایات مربوط به ندای آسمانی، برخی روایات از ندایی که [[ابلیس|شیطان]] در پایان همان روز سر می‌دهد حکایت می‌کند و مهم‌ترین هدف او را از ایجاد این صدا، ایجاد تردید در انسان‌ها در پیروی از امام زمان می‌داند:<ref group="یادداشت">زرارة بن أعین می‌گوید: به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: «در شگفتم، خداوند حال شما را به سلامت دارد و من در عجبم از قائم که چگونه با او جنگ می‌کنند با وجود آنچه از شگفتی‌ها که می‌بینند: از فرو بردن زمین صحرا سپاهیان را، و آن صدا که از آسمان است؟» امام فرمود: إِنَّ الشَّیطَانَ لَا یدَعُهُمْ حَتَّی ینَادِی کمَا نَادَی بِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله یوْمَ الْعَقَبَةِ؛ همانا شیطان آنان را رها نمی‌کند تا جایی که ندا می‌کند؛ همچنان که برای رسول خدا در روز عقبه ندا کرد. (نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۵، حدیث ۲۹.)</ref> «بدانید حق با [[عثمان بن عفان]] و پیروان اوست. او مظلوم کشته شد، پس به خونخواهی‌اش قیام کنید و بدانید حق با [[سفیانی]] و پیروان اوست و عثمان و پیروانش رستگارند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۲، ص ۲۹۲، حدیث ۴۰.</ref> با این ندا گروهی به شک می‌افتند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۰۵، ح ۷۵، ص ۲۹۲، ح ۴۰، ص ۲۹۵، ح ۴۶، ص ۲۳۰، ح ۹۶، ص ۲۹۴، ح ۴۵، ص ۲۰۶، ۳۹ و۴۰، ص ۲۸۹، ح ۲۷، ص ۲۹۰، ح ۳۱، ص ۲۰۵، ح ۳۵.</ref>
برخی روایات از ندایی که [[ابلیس|شیطان]] در پایان همان روز سر می‌دهد حکایت می‌کند و مهم‌ترین هدف او را از ایجاد این صدا، ایجاد تردید در انسان‌ها در پیروی از امام زمان می‌داند.<ref>نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۲۶۵، حدیث ۲۹.</ref> «بدانید حق با [[عثمان بن عفان]] و پیروان اوست. او مظلوم کشته شد، پس به خونخواهی‌اش قیام کنید و بدانید حق با [[سفیانی]] و پیروان اوست و عثمان و پیروانش رستگارند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۲، ص ۲۹۲، حدیث ۴۰.</ref> با این ندا گروهی به شک می‌افتند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۰۵، ح ۷۵، ص ۲۹۲، ح ۴۰، ص ۲۹۵، ح ۴۶، ص ۲۳۰، ح ۹۶، ص ۲۹۴، ح ۴۵، ص ۲۰۶، ۳۹ و۴۰، ص ۲۸۹، ح ۲۷، ص ۲۹۰، ح ۳۱، ص ۲۰۵، ح ۳۵.</ref>


در روایات دیگری، محتوای ندای شیطان، دعوت مردم به [[مسیحیت]] دانسته شده است.<ref group="یادداشت">از حضرت علی علیه‌السلام روایت شده که فرمود: پس از فرو رفتن سپاه سفیانی در زمین در آغاز روز، منادی از آسمان ندا می‌دهد: به راستی حق با آل محمدصلی الله علیه وآله است. سپس در پایان همان روز منادی ندا می‌دهد: به راستی حق با آل عیسی (مسیحیان) است و این از روی نخوت و تکبر از جانب شیطان است.(مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۷، حدیث ۵۹۱.)</ref> برخی معتقدند شیطان نیز چندین بار ندا کرده و هربار به گونه‌ای در پی انحراف مردمان است و احتمال داده‌اند ایجادکنندگان این نداها انسانهایی باشند که به تحریک شیطان این کار را می‌کنند.<ref> [http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82137/?SearchText=%u0646%u062f%u0627%u06cc سایت حوزه]</ref>
در روایات دیگری، محتوای ندای شیطان، دعوت مردم به [[مسیحیت]] دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص ۳۷، حدیث ۵۹۱.</ref> برخی معتقدند شیطان نیز چندین بار ندا کرده و هربار به گونه‌ای در پی انحراف مردمان است و احتمال داده‌اند ایجادکنندگان این نداها انسان‌هایی باشند که به تحریک شیطان این کار را می‌کنند.<ref> [http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82137/?SearchText=%u0646%u062f%u0627%u06cc سایت حوزه]</ref>


==تفسیرهای نوین==
==تفسیرهای نوین==