محاربه: تفاوت میان نسخه‌ها

اهل‌فسادبودن فردی که سلاح کشیده است، یعنی سابقه‌داربودن او و ترسیدن مردم، از دیگر شروط اختلافی است.<ref>نگاه کنید به موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۸و۵۲۱.</ref> در زمینه شرط اخیر بحث آن است که برای تحقق محاربه، آیا لازم است مردم بترسند یا همین‌که فرد قصد ترساندن داشته باشد، کفایت می‌کند؛ هرچند عمل او ترسی در مردم ایجاد نکند.<ref>نگاه کنید به موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۸.</ref> برخی چون [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]] و [[سید علی طباطبایی|صاحب ریاض]] بر این باورند که قصد ترساندن مردم کافی است.<ref>نگاه کنید به موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۹.</ref> دیدگاه برخی دیگر مانند [[محقق اردبیلی]]، [[فاضل اصفهانی]] و [[امام خمینی]]، آن است که اگر فردی به قصد ترساندن مردم سلاح بکشد، اما مردم نترسند، محارِب محسوب نمی‌شود.<ref>نگاه کنید به موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۹.</ref>  

[[فقیهان]] باتوجه به آیه محاربه، به‌ [[اجماع]] مجازات محاربه را چهار مجازات قتل، صَلب (بستن دست و پای مجرم به چیزی شبیه صلیب)<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۶۰۹.</ref>، بریدن دست و پای مخالف هم و نفی بلد (تبعید) می‌دانند؛<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۸.</ref> اما درباره چگونگی اجرای مجازات، اختلاف‌نظر دارند.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۷.</ref> برخی چون [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[محقق حلی]]، [[علامه حلی]]، [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]] و [[امام خمینی]] به تخییر اعتقاد دارند؛ یعنی هریک از چهار مجازات موجود در آیه محاربه را می‌توان بر محارِب، اِعمال کرد.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۸و۵۵۹.</ref> [[فتوا|فتوای]] گروهی دیگر مانند [[شیخ طوسی]]، [[ابن زهره|ابن‌زهره]]، [[ابن براج|ابن‌بَرّاج]]، [[ابوصلاح حلبی]]، [[صاحب ریاض|صاحب‌ریاض]]، [[صاحب جواهر|صاحب‌جواهر]] و [[آیت‌الله خوئی]]، ترتیب است؛ یعنی بسته به نوع جرم، یک یا چند مجازات از مجازت‌های موجود در آیه اِعمال می‌شود.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۶۲.</ref> به نوشته [[سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی]]، میان فقیهان [[اهل سنت]] نیز چنین اختلاف‌نظری وجود دارد.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۸.</ref>

آیت‌الله خوئی مجازات ترتیبی محاربه را این‌گونه توضیح داده است: کسی که تنها سلاح می‌کشد و مردم را می‌ترساند، مجازاتش نفی‌بلد (تبعید) است، کسی که علاوه بر کشیدن سلاح، صدمه هم وارد می‌کند، ابتدا قصاص و سپس نفی‌بلد می‌شود، آن که سلاح می‌کشد و مال مردم را می‌دزدد، دست و پایش قطع می‌شود، کسی که باکشیدن سلاح، فرد یا افرادی را می‌کشد، اما مالشان را نمی‌دزدد، کشته می‌شود. کسی که علاوه بر کشتن، مال را هم می‌برَد، ابتدا دست راستش قطع می‌شود، سپس به خانواده مقتول تحویل داده می‌شود تا اموالشان را بگیرند و او را بکشند. اگر خانواده مقتول او را بخشیدند، خود حاکم باید او را بکشد.<ref>نگاه کنید به خوئی، تکملة المنهاج، ۱۴۱۰ق، ص۵۱.</ref>

به [[فتوا|فتوای]] فقیهان [[امامیه|شیعه]]، اگر محارِب پیش از آنکه دستگیر شود، [[توبه]] کند، مجازات [[حد شرعی|حدّی]] محاربه او ساقط می‌شود؛ اما [[حق الناس|حق‌الناس]] برگردن او می‌ماند؛ یعنی اگر کسی را کشته یا به کسی صدمه زده یا مالی را دزدیده است، در صورت عدم بخشش صاحبان حق، [[قصاص]] می‌شود یا [[دیه]] یا خسارت می‌پردازد؛ اما اگر پس از دستگیری، توبه کرد، مجازات او ساقط نمی‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۸.</ref> [[فقیهان]] شیعه بر این مسئله [[اجماع]] دارند.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۹۰.</ref>

این دیدگاه از [[آیه]] بعد از آیه محاربه فهمیده می‌شود که در آن با عبارت «إِلَّا الَّذِینَ تٰابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیهِمْ» (مگر کسانی که پیش از آنکه بر ایشان دست یابید، توبه کرده باشند)،<ref>سوره مائده، آیه ۳۴، ترجمه فولادوند.</ref> کسانی که پیش از دستگیری توبه‌می‌کنند، از مجازات‌شوندگان استثناء شده‌اند.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات‌، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۹۰.</ref> [[روایت|روایاتی]] نیز در تأیید این نظر بیان شده است؛ ازجمله، حدیثی از [[امام صادق(ع)]] که در آن آمده است: اگر محارِب پیش از دستگیری توسط حاکم، توبه کند، مجازات نمی‌شود.<ref>حرعاملی، وسایل‌الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۲۸، ص۳۱۳.</ref>

* قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.

* حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، تحقیق و تصحیح مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.