دروزیه: تفاوت میان نسخه‌ها

دروزیان به طور کلی در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند و امروزه غالباً در مناطقی از [[سوریه]]، [[لبنان]] و [[فلسطین]] ساکنند و هر کدام رهبری مستقل دارند. از مهمترین رهبران سیاسی دروزیان لبنان کمال جنبلاط مؤسس حزب سیاسی الحزب التقدمی الاشتراکی (حزب سوسیالیست ترقی‌خواه) بود. اکنون [[ولید جنبلاط]] رهبری سیاسی دروزیان لبنان را بر عهده دارد. دروزیان لبنان در حوادث اخیر سوریه، از بشار اسد حمایت کردند.

در وجه انتساب این فرقه به دروزیه آرای مختلفی وجود دارد<ref>هانی ابومصلح غالب، ص۴۸-۴۹؛ برغوثی ص ۵-۷</ref> که بر اساس مشهورترین آنها، این عنوان برگرفته از نام محمد بن اسماعیل درزی است.<ref>ندیم نایف حمزه، ص۶۸؛ حتی، لبنان فی التاریخ، ص۳۱۵؛ هاجسون، ص۱۰</ref> اما خود دروزیان این انتساب را نمی‌پذیرند و با [[تبری]] جستن از تعالیم درزی، خود را موحدون می‌نامند.<ref>هشی، فی الاسماعیلیین و الدروز، ص۱۰۷؛ عسراوی، ص۱۵۳</ref>

نظریۀ تجلی، که گاه از آن به کشف الهی تعبیر می‌شود، از بنیانی‌ترین اعتقادات دروزیه است.<ref> انور یاسین و همکاران، ص۱۱۲؛ سامی نسیب مکارم، ص۱۰۵</ref> تجلی خدا در ۷۲ دور از عمر حیات جهان ...}} در قالب العلی الاعلی بوده که قبل از دور هفتاد و یکم رخ نموده و مدت آن در مجموع ۷۰ دور و برابر با ۳۴۳ میلیون سال بوده است. ظهور انسان و [[سجده|سجدۀ]] [[ملائکه|ملائکه]] در مقابل او در همین ادوار بوده است.<ref>رسائل الحکمة، ص۱۳۴، ۱۵۱؛ کتاب النقط و الدوایر، ص۴۴</ref> آن‌گاه خدا در دور هفتاد و یکم در قالب البارّ متجلی شده است.<ref>رسائل الحکمة، ص۱۱۳-۱۱۸؛ کتاب النقط و الدوایر، ص۴۴؛ برای آگاهی بیشتر از این دور انور یاسین و همکاران، ص۱۴۱-۱۴۷</ref>

در دورۀ «البارّ» عقل در «آدم صفاالکی» یا «شَطنیل» ظاهر شد؛ شطنیل مردم را به [[توحید]] و دوری از مشرکین فرا خواند. قومی دعوت او را پذیرا شدند که شطنیل آنان را به سبب جدایی از مشرکین به «بنّ» نامبردار کرد.<ref>رسائل الحکمة، ص۱۱۴</ref>در نهایت، در این دور مردم به سوی مشرکان متمایل شدند، و البارّ بر آنان خشم گرفت و شریعت‌هایی پیاپی به واسطۀ [[حضرت نوح|نوح]]، [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]]، [[حضرت موسی|موسی]]، [[حضرت عیسی|عیسی]]، [[محمد|محمد صلی الله علیه و آله و سلم]] و [[محمد بن اسماعیل بن جعفر الصادق|محمد بن اسماعیل]] برای آنها فرستاد.<ref>سائل الحکمة، ص۱۲۰-۱۲۲، ۲۶۳؛ نیز انور یاسین و همکاران، ص ۱۴۴-۱۴۷</ref>

دروزیه معتقدند که خدای واحد برای آخرین بار آشکارا در شخص الحاکم بامر الله متجلی شده است و نباید کسی را در پرستش الحاکم شریک کرد.<ref>رسائل الحکمة، ص۷۸، ۲۶۹-۲۷۰</ref>به همین سبب دین خود را دین توحید می‌نامند. <ref>دفتری، ص۲۳۰</ref>

به نظر دروزیان تجلی خدا در صورت بشری، که از آن به تجلی لاهوت در ناسوت تعبیر می‌شود، این لطف را دارد که چون متعلَّق تجلی از جنس خود بشر است انسان بهتر می‌تواند با او انس بگیرد و به او تقرب جوید. <ref>رسائل الحکمة، ص۲۵۰-۲۵۱، ۲۵۸؛ نیز حامد بن سیرین، ص۷۴</ref>

از زمان کناره‌گیری مقتنی سلسله مراتب سازمان تبلیغی حمزه، از جمله مرتبۀ داعی و مراتب پایین تر آن، به تدریج کاربردش را از دست داد و مجموعۀ نوشته‌های مقدّس دروزیان جای خود غایب را گرفت.<ref>دفتری، ص۲۳۱</ref>

آنان در تأیید این عقیده به آیاتی از [[قرآن]]، مانند آیه‌های ۲۸، ۵۶، ۲۴۳ [[سوره بقره]]، [[آیه|آیۀ]] ۶۶ [[سوره حج|سورۀ حج]]، آیۀ ۱۱ [[سوره روم|سورۀ روم]]، استناد می‌جویند.<ref>مرسل نصیر، معالم الحلال و الحرام عند الموحدین، ص۲۲۳</ref>

چون روح جاودانه است و مرگ ندارد، محشر، [[معاد]] و رستاخیز بی معناست. در اندیشۀ دروزیان، یوم الاخر پایان مرحلۀ تکامل ارواح است و [[قیامت]] روزی است که [[توحید]] فراگیر شود و موحدان بر [[کفر]] و [[شرک]] پیروزی یابند و تقمص به پایان رسد.<ref>عبدالله نجار، ص۸۱</ref>

در این روز ارواح صالح هر یک به اندازۀ تکاملی که یافته‌اند به عقل کلی متصل می‌شوند و هر کس به اندازۀ اتصاف به عقل کلی [[ثواب]] کسب می کند. [[عذاب]] نیز ناشی از نرسیدن به این مراتب است.

در این روز نامعلوم، الحاکم بامرالله در صورت ناسوتی خود در کنار [[رکن یمانی]] [[کعبه]] ظاهر می‌شود و حمزه، در کنار او، با گرفتن شمشیر او مخالفان را تهدید می‌کند. در این هنگام مردم به چهار گروه تقسیم می شوند: اهل ظاهر، اهل باطن، مرتدان و موحدان. سه فرقۀ نخست جزو هلاک شدگان‌اند و تنها موحدان نجات می‌یابند.<ref>محمد کامل حسین،ص۱۲۵</ref>

اعتقاد دروزیان به تأویل باعث برداشت‌های مختلفی از فرایض دینی شده است که از نقض فرایض در رسائل الحکمة تا اثبات آنها در آرای معاصران را در بر می‌گیرد. در عبارات متعددی از رسائل الحکمة تربیت روحانی از انجام فرایض مهم‌تر تلقی شده و در برخی موارد مؤمنانی که خود را [[وقف]] علوم و حقایق توحیدی کرده‌اند از انجام دادن اعمال واجب مذهبی معاف شده‌اند.<ref>رسائل الحکمة، ص۸۳، ۱۷۷،۷۴۶</ref>

دروزیان ایام خاصی از سال را [[روزه]] می گیرند، که مهمترین آنها نه روز نخست [[ذیحجه]] است. شرایط و آداب و مبطلات این روزه همان است که در روزۀ [[اسلام|مسلمانان]] معمول است.

دانشمندترین افراد طبقۀ عقال مرجعیت خاصی در جامعه دارند و شیخ خوانده می‌شوند.<ref>مرسل نصیر، الموحدون «الدروز» فی الاسلام، ص۹۵-۹۶؛ انور یاسین و همکاران، ص۳۶۹-۳۷۱؛ ابوعزالدین؛ ص۲۲۳-۲۲۴؛ دفتری، ص۲۳۱</ref>

ورود یک جاهل به جرگۀ عقال موکول به موفقیت وی در امتحانات طولانی در خصوص تطبیق دادن عقاید و رفتار مذهبی‌اش با الگوی رفتاری مورد نظر است و پس از آن وی دقیقاً باید بر طبق مقررات دین زندگی کند.<ref>محمد کامل حسین، ص۳۲؛ ابوعزالدین، ص۲۲۳-۲۲۴</ref>چنین کسی اگر معیارهای پذیرفته شده را نادیده بگیرد، از حضورش در مجامع دینی و از اشتغال او به خواندن رسائل جلوگیری می شود. این حالت اِبعاد رد خوانده می‌شود.<ref>ابو عزالدین، ص۲۲۴؛ حلبی، ص۴۳</ref>

هر روستای دروزی حداقل یک مجلس دارد و برخی روستاها یک خلوت نیز دارند.<ref>حلبی،ص۴۴-۴۵</ref>هزینه‌های جاری مجالس و خلوت‌ها از خیرات و [[وقف]] تأمین می شود.<ref>ابوعزالدین،ص۲۲۵؛ بتس،ص۵۱</ref>زمان عبادت و تجمع عقال [[جمعه]] شب‌ها و مجالس وعظ و ارشاد عمومی پنج شنبه شب‌هاست.<ref>محمد کامل حسین، ص۳۱؛ حلبی، ص۴۴؛ انور یاسین و همکاران، ص۳۷۰</ref>

این افراد با سرّی نگه داشتن تعالیم دروز و منحصر دانستن فهم کتاب‌های مقدس در عقال مخالف‌اند و می‌کوشند با مطالعۀ متون مقدس دروزی و شرح و تفسیر آن، مذهب دروزی را برای عامۀ دروزیان قابل فهم و به طرزی پذیرفتنی تفسیر کنند.<ref>عسراوی،ص۹ ،۸۰،  ۱۵۳، ۹۱-۱۰۹</ref><ref>زعبی، ص۳۶-۳۸، ۶۶-۶۹</ref><ref>مرسل نصر، ۱۴۱۷ ص۳۳-۴۳، ۵۱-۶۱، ۱۸۱</ref><ref>مرسل نصر، ص۶۹-۸۹</ref>

از جملۀ این نویسندگان عبدالله نجار است که، به رغم مخالفت عقال، محتویات رسائل الحکمة را تفسیر و قسمت عمده‌ای از آن را در دسترس همگان قرار داده است.<ref>عبدالله نجار، ص۸ ،۱۶، ۲۲-۲۳</ref>

پس از اینکه الحاکم در ۴۱۱ کشته یا ناپدید شد، حمزه و داعیان او نیز پنهان شدند<ref>ابن جوزی، ج۷، ص۲۹۷</ref> پس از الحاکم پسرش الظاهر بر تخت نشست <ref>عظیمی، ص۳۲۴؛ ابن تغری بردی، ج۴، ص۲۴۷</ref> و پیروان دعوت جدید را تحت تعقیب قرار داد و [[مصر]] را از طرفداران دروزیه خالی کرد. بدین سان، از دروزیان تنها گروهی در جنوب [[لبنان]]، [[سوریه]]، به ویژه در وادی اتیم در جبل هرمون و در منطقۀ جبل الاعلی در غرب [[حلب]]، باقی ماندند.<ref>حلبی، ص۵۳</ref>

مقتنی اندکی پیش از مرگ در ۴۳۵، دعوت دروزی را رسماً تعطیل کرد، و از آن زمان به بعد جامعۀ دروز به صورت جامعه‌ای بسته درآمد که دیگر نه گروندۀ جدیدی را می‌پذیرفت و نه اجازۀ تغییر مذهب می‌داد.<ref>عباس ابوصالح، التاریخ السیاسی للامارة الشهابیة فی جبل لبنان، ص۹۲؛ حتی، مختصر تاریخ لبنان، ص۱۱۹؛ نبیه محمود سعدی، مذهب التوحید (الدرزیة) فی مقالات عشر، ص۱۰۰-۱۱۳؛ بتس، ص۱۳</ref>

همچنین امارت، [[خاندان آل جندل]] (حک: ۴۹۴ تا ۵۵۲) از امیران تنوخی از وادی التَیم تا جنوب شُوف و [[بعلبک]] و بخش‌هایی از جبل عامل امتداد می‌یافت.<ref>برای امارت آل جندل یحیی حسین عمار، ج۲، ص۱۹۶-۲۲۶</ref>از مهم‌ترین امرای این خاندان جندل بن قیس و دو فرزندش، برق و ضحاک، بودند که در زمان این دو نبردهایی بین دروزیه و پیروان [[نصیریه|نُصَیریه]] و نیز [[نزاریان]] در ۵۲۲ رخ داد و به پیروزی دروزیان انجامید.<ref>ابن قلانی، ص۳۵۲-۳۵۳؛ حسن امین بعینی، ص۳۹؛ نیز ابوعزالدین، ص۱۳۶-۱۳۷؛ یحیی حسین عمار، ج۲، ص۲۲۵-۲۲۶.</ref>

در عهد ضحاک، نورالدین محمود بن زنگی (حک: ۵۴۱-۵۶۹) قلعۀ جندل و بعلبک را از او گرفت و سپس وادی‌التیم نیز از دست آل جندل خارج شد.<ref>حسن امین بعینی، ص۳۹؛ یحیی حسین عمار، ج۲، ص۲۰۵</ref>

پس از فتح شام در ۹۲۲ به دست [[سلطان سلیم اول عثمانی]]، دروزیان به عنوان نیرویی سیاسی ظاهر شدند و یکی از سلسله‌های دروز مشهور به آل مَعن (حک: ۹۲۲-۱۱۰۹) جایگزین آل بَحتَر و بر لبنان مرکزی و شمالی حکومت کرد.<ref>شدیاق، ج۱، ص۲۳۸؛ ابوعزالدین، ص۱۷۹؛ ندیم نایف حمزه، ص۲۱۳-۲۱۶؛ حتّی، لبنان فی التاریخ، ص۴۵۰؛ حتی، مختصر تاریخ لبنان، ص۱۷۶-۱۸۷</ref>

نخستین حاکم این سلسله، امیر فخرالدین اول بود که با حمایت حکومت عثمانی حاکم منطقۀ شوف گردید و پس از مرگش در ۹۵۱ پسرش قرقماز جانشین او گردید.<ref>عباس ابوصالح، تاریخ الموحدین الدروز السیاسی فی المشرق العربی، ص۱۳۱؛ حتّی، مختصر تاریخ لبنان، ص۱۶۳-۱۶۴؛ اتاشی، ص۳۱</ref>در۹۹۲ عثمانی‌ها قرقماز را مسئول مفقود شدن مالیات‌هایی دانستند که به [[استانبول]] فرستاده می شد. از این رو، [[ابراهیم پاشا]]، حاکم موقت مصر، را مأمور سرکوب او کردند. وی نیز با حیله دروزیان را به جلسه‌ای در عین صوفر خواند و در آنجا فرمان قتل عام آنها را صادر کرد. در آن روز شش صد دروزی کشته و صدها تن دیگر به اسارت در آمدند، اما امیر قرقماز گریخت.<ref>عباس ابوصالح، تاریخ الموحدین الدروز السیاسی فی المشرق العربی، ص۱۳۲؛ حتّی، مختصر تاریخ لبنان، ص۱۷۸-۱۷۹</ref>

در دوران حکومت شهابیان (۱۱۰۹-۱۲۵۸) اختلافات قبیله‌ای میان دروزیان بالا گرفت و در ۱۱۲۳ بین دو گروه قیسی از طوایف جنوب، شامل معنیون و بحتریها و یمنی از طوایف جنوب، شامل ارسلانی ها و علمالدینی‌ها جنگی سخت در عین دارا در گرفت.<ref>تاریخ الأمراء الشهابیین، ص۵۹-۶۰؛ عباس ابوصالح، التاریخ السیاسی للامارة الشهابیة فی جبل لبنان، ص۵۵-۵۷؛ عباس ابوصالح، تاریخ الموحدین الدروز السیاسی فی المشرق العربی، ص۱۵۴-۱۵۶</ref>

<ref>اتاشی، ص۳۵-۳۶؛ چرچیل، الدروز و الموازنة تحت الحکم الترکی...، ص۳۲-۳۰؛ هشی، فی الاسماعیلیین و الدروز، ص۶۵-۶۷</ref>البته آنها پس از این رخداد درگیری‌هایی با مسیحیان مارونی لبنان پیدا کردند که با دخالت حکومت مرکزی [[عثمانی]] به خاتمه یافتن استقلال محلی لبنان و استقرار نظم و قانون در منطقه انجامید.<ref>عباس ابوصالح، التاریخ السیاسی للامارة الشهابیة فی جبل لبنان، ص۴۰۴-۴۰۸؛ چرچیل،الدروز و الموازنة تحت الحکم الترکی، ص۳۰؛ اتاشی، ص۳۷؛ حتی،مختصر تاریخ لبنان، ص۲۱۷-۲۲۰</ref> امیر بشیر سوم (حک: ۱۲۵۶-۱۲۵۸)آخرین امیر شهابی بود که از حکومت عزل و به استانبول فرستاده شد. در این ماجرا بسیاری از دروزیان لبنان نیز از ترس حکومت عثمانی به جبل حوران کوچ کردند.<ref>نبیه قاضی، ص۵۲-۵۳</ref>تا این دوران مرکز حکومت دروزیان هم از نظر نفوذ سیاسی و نظامی و هم از نظر جمعیتی در لبنان قرار داشت.<ref>اتاشی، ص۳۴</ref>

در سال‌های نخست دهۀ ۱۳۰۰ش/دهۀ ۱۹۲۰، دروزیان در نهضت سوری- عربی بر ضد فرانسه سهم مهمی داشتند، به گونه‌ای که از آن با عنوان «الثورة الدرزیة» نام می برند.<ref>حسن امین بعینی، ص۲۰۹</ref>سلطان اُطرُش، که دروزی بود، رهبری قیام را بر عهده گرفت.<ref>حنّا ابوراشد، ص۱۴۷-۱۸۸، ۲۴۵-۲۴۹؛ حسن امین بعینی، ص۱۵۶-۱۶۰، ۲۰۸-۲۱۳؛ اتاشی، ص۳۸</ref>این شورش سرکوب شد و بسیاری از دروزیان سوریه به مناطق شرق اردن، جلیله و کوه کرمل گریختند.<ref>حنّا ابوراشد، ص۱۸۶، ۲۸۹-۳۰۸؛ حسن امین بعینی، ص۲۱۲-۲۱۳</ref>

با این حال، دروزیانِ بلندی‌های [[جولان]]، که در ۱۳۵۹ش/۱۹۸۰ به قلمرو آن رژیم ملحق شد، با حفظ وفاداری خود به سوریه، در مقابل اِعمال قوانین شهروندی از سوی رژیم اسرائیل به سختی مقاومت می کنند.<ref>اتاشی، ص۱۷۱-۱۷۲</ref>

* زیدان اتاشی، دروزی ها در اسرائیل: سرنوشتی مشترک، ترجمۀ کیومرث جاویدنیا و سجاد سلطانزاده، تهران ۱۳۸۲ش.

* اسطفان بن میخائیل دویهی، تاریخ الازمنة، چاپ پطرس فهد، بیروت بی تا.

* جمیل ذبیانی، الاسلامیة الموحدین الدروز: فلسفۀ دین و دنیا، بی جا، ۱۹۹۲م.

* محمد کامل حسین، طائفة الدروز: تاریخ ها و عقائدها، قاهره، ۱۹۶۲م.

* مرسل نصر، معالم الحلال و الحرام عند الموحدین «الدروز» ، بیروت، ۲۰۰۴م.

* مرسل نصر، المیراث لدی الطوائف الاسلامیة الثلاث: الموحدون (للدروز) ، الشیعة (الجعفریة) ، السنة (الحنفیة) و اصول المحاکمات الشرعیة، بیروت: المرکز العالمی للطباعة و التوثیق و الاعلام، بی تا.