۱۶٬۶۶۳
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
'''اهواز''' از شهرهای تاریخی و شیعهنشین [[ایران]] است. پیشینه [[تشیع]] در این شهر به قرن نخست قمری و مهاجرت قبایل شیعی از [[عراق]] به آن برمیگردد. | '''اهواز''' از شهرهای تاریخی و شیعهنشین [[ایران]] است. پیشینه [[تشیع]] در این شهر به قرن نخست قمری و مهاجرت قبایل شیعی از [[عراق]] به آن برمیگردد. | ||
خاندانهای معروف شیعی مانند [[آل مهزیار]] و [[آل حضینی]] | خاندانهای معروف شیعی مانند [[آل مهزیار]] و [[آل حضینی]] اهوازی بودند. همچنین [[عبدالله بن عباس]] کارگزار و [[رفاعة بن شداد]] قاضی منصوب [[امام علی(ع)]] در این شهر بودند. | ||
وجود وکلای [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] در این شهر و عبور [[امام رضا(ع)]] از آن در سفر به [[مرو]]، بر اهمیت آن نزد شیعیان افزوده است. | وجود وکلای [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] در این شهر و عبور [[امام رضا(ع)]] از آن در سفر به [[مرو]]، بر اهمیت آن نزد شیعیان افزوده است. | ||
== | == اهمیت== | ||
[[پرونده:موقعیت_جغرافیایی_شهر_اهواز_در_خوزستان.jpeg|left|242px|موقعیت اهواز در استان خوزستان|thumbnail]] | [[پرونده:موقعیت_جغرافیایی_شهر_اهواز_در_خوزستان.jpeg|left|242px|موقعیت اهواز در استان خوزستان|thumbnail]] | ||
اهواز از شهرهای ایران است که در جنوب غربی این کشور و در استان خوزستان واقع شده است. مساحت این شهر ۲۱۹۵۴ هکتار و جمعیت آن بیش از یکمیلیون و صد هزار نفر است.<ref> [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز]</ref> دو قوم عرب و بختیاری بیشترین جمعیت شهر را به خود اختصاص دادهاند.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82215621 خوزستان تیراژه اقوام، سایت خبری ایرنا]</ref> [[حمدالله مستوفی]] جغرافیدان قرن هشتم قمری، حدود اهواز را ولایت [[عراق عرب]]، [[کردستان]]، [[لرستان]] و [[فارس]] دانسته است.<ref>مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۱۳۰ | اهواز از شهرهای ایران است که در جنوب غربی این کشور و در استان خوزستان واقع شده است. این شهر در مسیر دسترسی [[ایران]] به عراق بوده است.<ref>برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به هدایتپناه، خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرنهای دوم و سوم هجری»، ص۱۸.</ref>مساحت این شهر ۲۱۹۵۴ هکتار و جمعیت آن بیش از یکمیلیون و صد هزار نفر است.<ref> [http://stats.ahvaz.ir/ سامانه اطلاعات و آمار شهرداری اهواز]</ref> دو قوم عرب و بختیاری بیشترین جمعیت شهر را به خود اختصاص دادهاند.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82215621 خوزستان تیراژه اقوام، سایت خبری ایرنا]</ref> [[حمدالله مستوفی]] جغرافیدان قرن هشتم قمری، حدود اهواز را ولایت [[عراق عرب]]، [[کردستان]]، [[لرستان]] و [[فارس]] دانسته است.<ref>مستوفی، نزهه القلوب، ۱۳۶۲ش، ص۱۳۰.</ref> | ||
== نامها== | |||
در بیشتر منابع تاریخی از اهواز با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref> دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است. {{یادداشت|درباره وجه نامگذاری اهواز نقل شده که خوجیها یا خوزیها که از طوایف اصیل ایرانی هستند، در اراضی اطراف کارون به کشت نیشکر پرداخته و محصولات خود را به کشورهای دیگر صادر میکردند و بهواسطه رونق کار نیشکر به خوجستان وازار و هوجستان وازار یعنی بازار خوزیها شهرت یافت. اعراب، خوجی و هوجی را به جمع مکسر عربی درآورده، «اهواز» نامیدند و گاه نیز آن را سوق الاهواز خطاب میکردند.(بارتولد، تذکره جغرافیای تاریخ ایران، ۱۳۷۳ش، ص۱۹۹)}} | |||
به گفته [[یاقوت حموی]] اعراب نام اهواز را بر کل [[خوزستان]] اطلاق میکردند.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref> | |||
نام اهواز در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئتوزیران نام اهواز برای مرکز استان خوزستان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز، ۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> | |||
اهواز | == فتح اهواز در دوره خلیفه دوم == | ||
اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمانان در فتح این شهر را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابوموسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> بر عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۲۶؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> البته زمان فتح آن بهاختلاف از سال ۱۶ تا ۲۳ق ذکر شده است. از فتح اهواز در سالهای ۱۶،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲.</ref>۱۷،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶.</ref>۱۸،<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ ق، ج۷، ص۲۶۹.</ref>۱۹،<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref>۲۰،<ref>مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶.</ref> و ۲۳ق،<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳.</ref> یاد شده است. | اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمانان در فتح این شهر را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابوموسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> بر عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۲۶؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> البته زمان فتح آن بهاختلاف از سال ۱۶ تا ۲۳ق ذکر شده است. از فتح اهواز در سالهای ۱۶،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲.</ref>۱۷،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶.</ref>۱۸،<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ ق، ج۷، ص۲۶۹.</ref>۱۹،<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref>۲۰،<ref>مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶.</ref> و ۲۳ق،<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳.</ref> یاد شده است. | ||
پیشینه تاریخی اهواز به قرن سوم میلادی بازمیگردد که توسط [[اردشیر]] (۲۲۴م)<ref> حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> یا شاپور<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref>بنا شده است.{{یادداشت| درباره چگونگی تأسیس این شهر نقل شده: هرمز اردشیر نام دو شهر است چون اردشیر آنها را بنا کرد هر یکی را به نامی مُرکب از نام خود و نام خدا نامید، آنگاه بزرگان و اشراف را در یکی جای داد و بازاریان را در دیگری. شهر بازاریان به «هوجستان وازار» معروف شد اعراب آن را معرب نموده به «سوق الاهواز» و نام شهر دیگر را معرب کرده «هرمشیر» گفتند که آن در فتح اعراب خراب شده و فقط جای بازاریان مانده است (حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴ و ۲۸۵؛ مقدسی، احسن التقاسیم،۱۳۸۵ش، ص۶۰۷.)}} اهواز پیش از اسلام از کانونهای [[مسیحیت]] در ایران و از اسقفنشینهای خوزستان محسوب میشد و در روزگار [[ساسانیان]] از شهرهای عمده [[خوزستان]] به شمار میرفت.<ref>همدانی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰، ج۱، ص۴۸۲.</ref> | |||
==تشیع در اهواز== | ==تشیع در اهواز== | ||
به گفته [[رسول جعفریان]] تاریخپژوه معاصر، قدمت [[تشیع]] در اهواز به قدمت تشیع در [[قم]] بوده است و ارتباط این دو شهر در منابع روایی و [[رجال|رجالی]] شیعه قابل اثبات است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> نفوذ تشیع در اهواز، | به گفته [[رسول جعفریان]] تاریخپژوه معاصر، قدمت [[تشیع]] در اهواز به قدمت تشیع در [[قم]] بوده است و ارتباط این دو شهر در منابع روایی و [[رجال|رجالی]] شیعه قابل اثبات است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> نفوذ تشیع در اهواز، بهسبب کارگزاران معروف و مهاجرت قبایل و خاندانهای شیعی و پیوند نزدیک این شهر با [[کوفه]] و رفتوآمد ساکنان آن به اهواز، از [[قرن اول هجری قمری|قرن اول هجری]] شکل گرفته است.{{مدرک}} | ||
==== کارگزاران معروف ==== | ==== کارگزاران معروف ==== | ||
خط ۵۴: | خط ۵۲: | ||
====خاندانها، قبایل و حکومتها==== | ====خاندانها، قبایل و حکومتها==== | ||
از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب | از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعه مانند [[بنیاسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] بهخصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند.<ref> هدایتپناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرنهای دوم و سوم هجری»، ص۹.</ref> همچنین خاندانهای [[آل مهزیار]]، [[ابن حماد]]، [[آل حضینی]]، آل رسان و قبیله عبدالقیس اهوازی بودند برخی از یاران و [[وکلای امامان]]، عالمان شیعه از این خاندانها بودند. | ||
حکومتهای شیعی چون [[آل بریدی|آل برید]] <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۶۱۰، مدخل آل بریدی.</ref> و [[مشعشعیان|مشعشیان]]<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۲۸۱.</ref> در این منطقه حکمرانی کردند. | |||
====اصحاب و وکلای امامان==== | ====اصحاب و وکلای امامان==== | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
{{مسیر حرکت امام رضا}} | {{مسیر حرکت امام رضا}} | ||
====سفر امام رضا(ع)==== | ====سفر امام رضا(ع)==== | ||
[[امام رضا(ع)]] در سفرش از [[مدینه]] به [[مرو]]، از شهر اهواز گذر کرد<ref> عرفانمنش، جغرافیای تاریخی حرکت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو،۱۳۸۲ش، ص۴۷.</ref> پس از عبور ایشان از اهواز، شیعیان و محبان [[اهلبیت(ع)]] ساکن این شهر در محل اقامت | [[امام رضا(ع)]] در سفرش از [[مدینه]] به [[مرو]]، از شهر اهواز گذر کرد<ref> عرفانمنش، جغرافیای تاریخی حرکت امام رضا(ع) از مدینه تا مرو،۱۳۸۲ش، ص۴۷.</ref> پس از عبور ایشان از اهواز، شیعیان و محبان [[اهلبیت(ع)]] ساکن این شهر در محل اقامت او، مسجدی بنا کردند که به نام مسجد علی بن موسی الرضا(ع) معروف شد.<ref> [http://iqna.ir/fa/news/2512673 سایت خبرگزاری بینالمللی قرآن، ایقنا].</ref> همچنین قدمگاههای دیگری منتسب به آن حضرت، در اهواز و اطراف آن بنا شده است. | ||
===مکتب علمی اهواز=== | ===مکتب علمی اهواز=== | ||
خط ۹۶: | خط ۹۳: | ||
در جنگ عراق علیه ایران ساماندهی نیروهای اعزامی ایران و انتقال آنان به خطوط مقدم در اهواز انجام میشد. بیشترین حملات هوایی، موشکی و خمپارهای عراق نیز علیه این شهر صورت گرفت که منجر به خسارتها و آسیبهای فراوانی به این شهر شد.<ref> [https://www.m،%۲۰https://www.mashreghnews.ir/news/397677ashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری مشرق نیوز]. </ref> تعداد شهدای اهواز و استان خوزستان در دوران هشتساله جنگ بیش از ۲۱ هزار نفر اعلام شده است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/511731 سایت خبری مشرقنیوز]. </ref> | در جنگ عراق علیه ایران ساماندهی نیروهای اعزامی ایران و انتقال آنان به خطوط مقدم در اهواز انجام میشد. بیشترین حملات هوایی، موشکی و خمپارهای عراق نیز علیه این شهر صورت گرفت که منجر به خسارتها و آسیبهای فراوانی به این شهر شد.<ref> [https://www.m،%۲۰https://www.mashreghnews.ir/news/397677ashreghnews.ir/news/397677 سایت خبری مشرق نیوز]. </ref> تعداد شهدای اهواز و استان خوزستان در دوران هشتساله جنگ بیش از ۲۱ هزار نفر اعلام شده است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/511731 سایت خبری مشرقنیوز]. </ref> | ||
== | == تکنگاری== | ||
* [https://ebookshia.com/books/view/1/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2+%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%D9%87+%D9%82%D8%B1%D9%86+%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C تشیع در اهواز در سه قرن نخست اسلامی] اثر رسول جعفریان | * [https://ebookshia.com/books/view/1/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2+%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%D9%87+%D9%82%D8%B1%D9%86+%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C تشیع در اهواز در سه قرن نخست اسلامی] اثر رسول جعفریان | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۱۶۹: | خط ۱۶۶: | ||
{{امام رضا}} | {{امام رضا}} | ||
[[en:Ahwaz]] | [[en:Ahwaz]] | ||
[[رده:مقالههای با درجه اهمیت ج]] | [[رده:مقالههای با درجه اهمیت ج]] |
ویرایش