اهواز: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اهواز''' از شهرهای تاریخی و شیعه‌نشین [[ایران]] است. پیشینه [[تشیع]] در این شهر به قرن نخست قمری و مهاجرت قبایل شیعی از [[عراق]] به آن برمی‌گردد.  

خاندان‌های معروف شیعی مانند [[آل مهزیار]] و [[آل حضینی]] و همچنین کارگزاران معروف [[شیعه]]، چون [[عبدالله بن عباس]] و [[رفاعة بن شداد]] در این شهر حضور داشتند.  

نام این شهر در زمان [[قاجار]]، بندر ناصری بوده است. در شهریور [[سال ۱۳۱۴هجری شمسی|سال ۱۳۱۴ش]] به تصویب هیئت‌وزیران نام اهواز برای مرکز استان خوزستان برگزیده شد.<ref>علم، انقلاب اسلامی در اهواز، ۱۳۸۶ش، ص۳۶. </ref> در بیشتر منابع تاریخی از این شهر با نام «هرمز اردشیر»<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۰۷؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۱؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۶۰۴؛ مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۱۰۶؛ مؤلف مجهول، مجمل التواریخ و القصص، تهران، ص۶۳؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۵.</ref> و در بعض دیگر «هوزمسیر»<ref>ابن فقیه، البلدان، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۷۲.</ref>، یا هرمزدان اردشیر<ref> دینوری، اخبارالطوال، ۱۳۶۸ش، ص۴۵.</ref> و یا هرمشیر<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴؛ حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> و... یاد شده است.

اهواز توسط [[اردشیر]] (۲۲۴م)<ref> حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰.</ref> یا شاپور<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴.</ref>بنا شده است.{{یادداشت| درباره چگونگی تأسیس این شهر نقل شده: هرمز اردشیر نام دو شهر است چون اردشیر آن‌ها را بنا کرد هر یکی را به نامی مُرکب از نام خود و نام خدا نامید، آنگاه بزرگان و اشراف را در یکی جای داد و بازاریان را در دیگری. شهر بازاریان به «هوجستان وازار» معروف شد اعراب آن را معرب نموده به «سوق الاهواز» و نام شهر دیگر را معرب کرده «هرمشیر» گفتند که آن در فتح اعراب خراب شده و فقط جای بازاریان مانده است (حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا، بیروت، ص۴۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، ج۱، ص۲۸۴ و ۲۸۵؛ مقدسی، احسن التقاسیم،۱۳۸۵ش، ص۶۰۷.)}} اهواز پیش از اسلام از کانون‌های [[مسیحیت]] در ایران و از اسقف‌نشین‌های خوزستان محسوب می‌شد و در روزگار [[ساسانیان]] از شهرهای عمده [[خوزستان]] به شمار می‌رفت.<ref>همدانی، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰، ج۱، ص۴۸۲.</ref>

اهواز در زمان خلافت [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و مقارن با حکومت [[یزدگرد]] (۶۳۲–۶۵۲م، [[۱۱ هجری قمری|۱۱ –۳۱ق]]) آخرین پادشاه [[ساسانی|ساسانیان]]، توسط [[مسلمان|مسلمانان]] فتح شد. فرماندهی سپاه مسلمانان در فتح این شهر را [[حرقوص بن زهیر]]<ref>ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۵۵۰.</ref> یا [[ابوموسی اشعری]]<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲ ق، ص۱۰۱؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۴۳.</ref> بر عهده داشت. در منابع تاریخی جزئیات فتح اهواز آمده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳؛ بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱؛ مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۵۲۶؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲؛ ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ ق، ج۲، ص۵۵۰؛ قمی، تاریخ قم،۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ ابن العربی، تاریخ مختصر الدول، ۱۹۹۲م، ص۱۰۰.</ref> البته زمان فتح آن به‌اختلاف از سال ۱۶ تا ۲۳ق ذکر شده است. از فتح اهواز در سال‌های ۱۶،<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ ق، ج۷، ص۸۲.</ref>۱۷،<ref> ابن اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ ق، ج۲، ص۵۲۶.</ref>۱۸،<ref> ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ ق، ج۷، ص۲۶۹.</ref>۱۹،<ref>بلعمی، تاریخ‌نامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۵۰۱.</ref>۲۰،<ref>مجهول، مجمل التواریخ و القصص، بیروت، ص۲۷۶.</ref> و ۲۳ق،<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۳.</ref> یاد شده است.

به گفته [[رسول جعفریان]] تاریخ‌پژوه معاصر، قدمت [[تشیع]] در اهواز به قدمت تشیع در [[قم]] بوده است و ارتباط این دو شهر در منابع روایی و [[رجال|رجالی]] شیعه قابل اثبات است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۹۲.</ref> نفوذ تشیع در اهواز، به سبب کارگزاران معروف و مهاجرت قبایل و خاندان‌های شیعی و پیوند نزدیک این شهر با [[کوفه]] و رفت‌وآمد ساکنان آن به اهواز، از [[قرن اول هجری قمری|قرن اول هجری]] شکل‌ گرفته است.{{مدرک}}

[[عبدالله بن عباس]]، از سوی [[امام علی(ع)]]، والی [[بصره]] و نواحی شرقی، از جمله اهواز بود<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۵۲.</ref> همچنین [[رفاعة بن شداد]]، قاضی منصوب امام علی(ع) در این شهر بود.<ref>قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۲۲۷ و ج۲، ص۱۷۶.</ref>  

در اوائل قرن دوم، [[سلیمان بن حبیب بن مهلب]]، کارگزار اهواز شد. او در زمان [[مروان حمار]] به‌ طرفداری از [[عباسیان]] در اهواز قیام کرد.<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۳۴۱.</ref> همچنین [[عبدالله بن نجاشی]] از قبیله [[بنی‌اسد]] از سوی [[منصور عباسى]]، حاکم اهواز شد. وی در زمان حاکمیت بر اهواز نامه‌ای به [[امام صادق(ع)]] نوشت و در آن مسائلی پرسید. پاسخ امام صادق به نامه او، در منابع با عنوان الرساله الاهوازیه یا رساله عبدالله بن نجاشی شهرت یافته است.

از [[قرن اول قمری]] بعضی از قبایل عرب شیعی مانند [[بنی‌اسد]]، [[عبدالقیس]] و [[آل رسان]]، از [[عراق]] به‌خصوص [[کوفه]] به اهواز مهاجرت کردند.<ref>هدایت‌پناه و خانجانی، «مناسبات فکری دو حوزه علمی تشیع قم و اهواز در قرن‌های دوم و سوم هجری»، ص۹.</ref> همچنین خاندان‌های [[آل مهزیار]]، [[ابن حماد]]، [[آل حضینی]]، آل رسان و قبیله عبدالقیس اهوازی بودند برخی از یاران و [[وکلای امامان]]، عالمان و متفکران شیعی از این خاندان‌ها بودند. همچنین حکومت‌های شیعی چون [[آل بریدی|آل برید]] <ref>دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۶۱۰، مدخل آل بریدی.</ref> و [[مشعشعیان|مشعشیان]] <ref>جعفریان، اطلس شیعه، ص۲۸۱.</ref> در این منطقه حکمرانی کردند.

* محمد بن جعفر بن عنبسه حداد معروف به [[ابن رویده]]<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۶.</ref>