بغی: تفاوت میان نسخه‌ها

* ارشاد و بازداشتنِ باغیان (شورشیان) توسط حاکم اسلامی؛<ref>علامه حلی،‌ تذکرة‌الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۴۱۰ .</ref> و جنگیدن با آنان در صورت نپذیرفتن و ادامه دادن به نزاع و درگیری.<ref>زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۱۴۲-۱۴۳؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref> به‌گفته [[جعفر کاشف الغطاء|کاشف الغطاء]]،‌ جنگیدن در صورتی مجاز است که نتوان آنان را از شورش، با گفتگو یا راه دیگری غیر از جنگ، بازداشت.<ref>کاشف‌الغطاء،‌ كشف الغطاء عن مبهمات الشريعة الغراء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۶۸.</ref> به باور برخی از فقها، جنگیدن با این گروه شرایطی دارد که عبارتند از:

# از امام عادل و جماعت مسلمانان، جدا شده و علیه او شورش کنند؛<ref>طوسی، الوسيلة إلى نيل الفضيلة، ۱۴۰۸ق، ص۲۰۵.</ref> به‌گونه‌ای که آنان را در زمره راهزنان و محاربان قرار دهد.<ref>ترابی، «بغی»، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۵۹۶.</ref> به‌باور [[علامه حلی]] و [[شهید ثانی]]، بغی در صورت خروج بر [[امامان شیعه|امام معصوم]] محقق می‌شود.<ref>علامه حلی،‌ تذکرة‌الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۹۳-۳۹۸؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref> امّا کاشف الغطاء علاوه بر امام، خروج بر نائبان خاص یا [[ولی فقیه|عام]] امام را نیز از مصادیق بغی، شمرده است.<ref> کاشف‌الغطاء،‌ كشف الغطاء عن مبهمات الشريعة الغراء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۶۷.</ref>

* باغیان نسبت به اموال و جان‌هایی که از بین برده‌اند، ضامن هستند.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج‌۱، ص۳۰۹؛ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۹۴؛ صالحی نجف‌آبادی، جهاد در اسلام، ۱۳۸۲ق، ص‌۱۴۲.</ref> اما مسلمانان نسبت به مال و جان تلف‌شده‌ی باغیان ضامن نیستند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ش، ج‌۲۱، ص‌۳۴۷-۳۴۵؛ زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref>

* [[شیخ طوسی]] غنیمت گرفتن اموال اهل بغی را فقط در حال جنگ جایز دانسته؛<ref>شیخ طوسی، الاقتصاد، ۱۴۰۰ق، ص۳۱۵.</ref> و [[محقق حلی]] برای جایز دانستنِ آن، به [[سیره علوی|سیره امام علی(ع)]] در [[جمل]]، استناد کرده است.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۳۶-۳۳۷.</ref> البته [[سید مرتضی]] و [[ابن‌ادریس حلی|ابن ادریس حلی]] غنیمت گرفتنِ اموالِ اهل بغی را جایز نمی‌دانند.<ref>عمانى، مجموعه فتاوى ابن أبی عقيل، بی‌تا، ص۱۱۱؛ ابن ادریس حلی، السرائر، ج۲، ص۱۵-۱۹.</ref>  

* رفتار با [[اسیران]] اهل بغی، با توجه به فئه (بدون تشکیلات منسجم) و ذوفئه بودن (دارای تشکیلاتِ منسجم‌ و رهبری‌ مشخص‌) آن، متفاوت است. در صورت اول (مانند اصحاب جمل) اسیران کشته نمی‌شوند و فراریان تعقیب نمی‌شوند.<ref>علامه حلی، تحرير الأحكام، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۳۳.</ref> امّا در صورت دوم (مانند اصحاب صفین)، اسیران کشته و فراریان تعقیب شوند.<ref>خويى، منهاج الصالحين، ۱۴۱۰ق، ج‌۱، ص۳۸۹-۳۹۱.</ref>

* امام می‌تواند از [[اهل ذمه]] برای نبرد کمک بگیرد. اگر آنان به اهل بغی بپیوندند، از احکام ذمه خارج می‌شوند.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۲-۳۴۳؛ انصاری، الموسوعة الفقهية الميسرة، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۶۶.</ref>

* برخی از فقها مانند [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] اهل بغی را فقط به‌خاطر شورش، کافر ندانسته؛<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ۱۴۰۴ق، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> ولی در مقابل شیخ طوسی کفر باغیان را به برخی اصحاب امامیه نسبت داده است.<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۳۶-۳۳۵.</ref> [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر]] نیز در [[تجرید الاعتقاد (کتاب)|تجرید الاعتقاد]] کسانی که مقابل امام علی(ع) جنگیده‌اند را کافر دانسته؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجرید الاعتقاد، ۱۴۰۷ق، ص۲۹۵.</ref> و مالکیان از اهل‌سنت آنان را [[فاسق]] شمرده‌اند.<ref>جزیری و غروی، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۶۲۹.</ref>

* حکمِ میتِ مسلمان پیدا کردنِ باغیانی که در جنگ کشته می‌شوند، مورد اختلافِ نظر فقها قرار گرفته است. شیخ طوسی و کاشف‌الغطاء بر این باورند که آنان [[غسل]] داده نشده و [[نماز میت|نماز]] بر آنان خوانده نمی‌شود. زیرا از [[کافر حربی|کافران حربی]] شمرده می‌شوند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۲۷۸؛ کاشف‌الغطاء، کشف‌الغطاء عن مبهمات الشريعة الغراء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۳۶۹.</ref> در مقابل علامه حلی در [[منتهى المطلب في تحقيق المذهب|منتهی المطلب]]، معتقد است که کشته‌های آنان غسل داده می‌شوند.<ref>علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۸۹.</ref>

* ابن قدامه (۵۴۱ـ۶۲۰ق)<ref>[https://shamela.ws/book/8463 كتاب المغني لابن قدامة - ط مكتبة القاهرة]، وبگاه المكتبة الشاملة.</ref> یکی از فقهای [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] اهل بغی را از خَوارج دانسته که مال و جان مسلمانان را حلال شمرده‌اند. وی این دیدگاه را به بیشتر فقهای اهل سنت نسبت داده است.<ref>ابن‌قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۸، ص۵۲۴.</ref> وی معتقد است جنگ با آنان به‌ این دلیل است که [[مفسد فی الارض]] هستند نه آنکه [[کافر]] شمرده شوند.<ref>ابن‌قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۸، ص۵۲۴.</ref> برخی از حنفیان، بغی را به خروج از اطاعت از [[امام]] تعریف کرده‌اند.<ref>عوده، عبدالقادر، التشریع الجنایی الاسلامی، بی‌تا، ج۲، ص۶۷۳.</ref> در فقه مالکی و [[شافعی]]، علاوه بر خروج بر امام، ندادن حق به امام را مصداق بغی دانسته‌اند.<ref>عودة، التشریع الجنایی الاسلامی، ج۲، بی‌تا، ص۶۷۳.</ref> چنانکه ابن عربی جنگ با مانعان [[زکات]] در زمان [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|خلیفه اول]] را نبرد با اهل بغی شمرده است.<ref>ابن‌عربی، احکام القرآن، ۱۴۰۸ق ج۴، ص۱۷۲۱. </ref> [[معتزله]] و برخی دیگر از فقهای اهل سنت، ـ که آن را به شافعی نسبت می‌دهند ـ باغیان را [[فاسق]] می‌دانند. البته معتقدند شهادت آنان پذیرفتنی است؛ زیرا آنها از روی [[اجتهاد]]، خطا و اشتباه کرده‌اند.<ref>جمعی از پژوهشگران، موسوعة الفقه الإسلامی،۱۴۲۳ق، ج۲۱، ص۴۸.</ref>{{سخ}}

برای بغی و باغیان در [[قانون مجازات اسلامی]] مصوب ([[سال ۱۳۹۲ هجری شمسی|۱۳۹۲ش]]) مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است که عبارتند از:

* مجازات اعدام: گروهی که در برابر اساس نظام [[جمهوری اسلامی ایران]]، [[قیام مسلحانه]] کند، باغی محسوب شده و در صورت استفاده از سلاح، به مجازات [[اعدام]] محکوم می‌گردند.<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۸، ماده ۲۸۷.</ref>

* حبس تعزیری: شورشیان اگر قبل از درگیری و استفاده از سلاح، دستگیر شوند؛ به [[حبس تعزیری]] محکوم می‌شوند.<ref>معاونت حقوقی ریاست جمهوری، قانون مجازات اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۸، ماده ۲۸۸.</ref>

* «بغی و تمرد در حکومت اسلامی» اثر مهدی پورحسین، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱ش.