عذاب قبر: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع روایی [[اهل‌سنت]] روایتی به [[پیامبر(ص)]] نسبت داده شده که بر اساس آن مُرده به خاطر گریه اطرافیانش بر سر قبرش عذاب می‌شود.<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۸۰، بَابُ مَا يُكْرَهُ مِنَ النِّيَاحَةِ عَلَى المَيِّتِ، ح۱۲۹۱-۱۲۹۲.</ref> روایان این حدیث [[خلیفه دوم]] و [[عبدالله بن عمر]] هستند که به گفته [[عایشه]] آن را به صورت صحیح از پیامبر(ص) نقل نکرده‌اند.<ref>نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲ق، ج۶، ص۲۲۸.</ref> چراکه پیامبر(ص) فرموده بود: «مرده در قبر به خاطر گناهانش عذاب می‌شود، در حالی که نزدیکانش نیز در آن هنگام برای وی می‌گریند».<ref>نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲ق، ج۶، ص۲۲۸.</ref>  

به گفته نوَوَی، شارح صحیح مسلم، عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] درباره تأویل روایت مذکور اختلاف‌نظر دارند برخی آن را مربوط به مردگانی دانسته‌اند که وصیت کرده پس از مرگشان بر آنها گریه کنند. برخی از آنان، عذاب کردن مردگان به خاطر کارهای زندگان را با آیه «وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ؛ هیچ کس بارِ(گناه) دیگری را بر دوش نمی‌گیرد»<ref>سوره انعام، آيه۱۶۴.</ref> سازگار نمی‌دانند.<ref>نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲، ج۶، ص۲۲۸.</ref>

درباره اینکه عذاب قبر با بدن دنیوی یا [[بدن برزخی]] درک می‌شود، اختلاف‌نظر وجود دارد. گفته شده به باور مشهور متکلمان و فلاسفه، روح انسان پس از مرگ، به [[بدن مثالی]] (بدنی مانند بدن دنیایی است با این تفاوت که ماده و خواص آن مانند جِرم و وزن را ندارد.) تعلق می‌گیرد.<ref>ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی-بررسی و نقد»، ص۱۰۹-۱۱۵.</ref> با این حال به [[سید مرتضی]] و [[سدیدالدین حمصی رازی]] از متکلمان امامیه نسبت داده شده که معتقدند پس از مرگ، روح به بدن باز می‌گردد و فشار قبر با بدن دنیایی درک می‌شود.<ref>ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی-بررسی و نقد»، ص۱۱۳-۱۱۵.</ref> به گفته [[عبدالرزاق لاهیجی]] کسانی که معتقدند روح باقی نیست عذاب قبر را مختص بدن می‌دانند. اما کسانی که قائل به بقای روح‌اند، معتقدند که پس از مرگ، روح به بدن بازمی‌گردد و عذاب قبر مختص روح است یا اینکه روح و بدن هر دو را شامل می‌شود.<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۶۴۹-۶۵۰.</ref>

به گفته [[ابوالحسن اشعری]] بنیانگذار [[اشاعره|مکتب اشعری]]، درباره عذاب قبر میان مسلمانان اختلاف‌نظر وجود دارد. او اکثر مسلمانان را معتقد به عذاب قبر دانسته و به [[معتزله]] و [[خوارج]] نسبت داده که به عذاب قبر باور ندارند.<ref>اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۴۰۰ق، ص۴۳۰.</ref> اما [[ابن ابی‌الحدید]] از قاضی القضاة در طبقات المعتزله نقل کرده چون ضرار بن عمر از شاگردان [[واصل بن عطا]] به عذاب قبر باور نداشته آن را به همه معتزله نسبت داده‌اند در حالی که معتزله عذاب قبر را جایز می‌دانند. هرچند شمار اندکی از آنان به عذاب قبر یقین ندارند اما بیشترشان معتقدند عذاب قبر وجود دارد با این تفاوت که آن را مربوط به روح می‌دانند نه جسم.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۷۳.</ref>

بنا بر آنچه که [[علامه مجلسی]] از [[شیخ بهائی]] نقل کرده، در کتاب‌های کلامی برای اثبات عذاب قبر به آیه «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ؛ پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی.»<ref>سوره غافر، آیه۱۱.</ref> استدلال می‌شود به اینکه مرگِ بار نخست در دنیا و مرگِ بار دوم در قبر است. همچنین زنده شدن بار نخست در قبر و زنده شدن بار دوم در [[قیامت]].<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۱.</ref> البته به گفته علامه مجلسی برخی از مفسران مانند عبدالله بن عمر بیضاوی و [[فضل بن حسن طبرسی]] در [[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]] آن را به میراندنِ قبل از نطقه و میراندنِ در دنیا و زنده شدن پس از نطفه و در [[قیامت]] تفسیر کرده‌اند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۴.</ref> او همچنین دیدگاه نخست را به فضل بن حسن طبرسی در [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]] و فخررازی نسبت داده است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۴.</ref>  

از عذاب قبر در کتاب‌های [[منازل الآخرة (کتاب)|منازل الآخره]] شیخ عباس قمی، عروج روح محمد شجاعی و انسان از مرگ تا برزخ نعمت‌الله صالحی حاجی‌آبادی سخن گفته شده است. همچنین کتاب‌هایی به صورت مستقل درباره عذاب قبر نوشته شده برخی از آنها عبارتند از:

* تحقیقی قرآنی و روایی درباره عذاب قبر اثر مهدی فَربودی است که در سال ۱۳۸۶ش است این اثر با عنوان عذاب‌های قبر:‌ تحقیقی قرآنی و روایی درباره عالم قبر نیز منتشر شده است.<ref>[https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=10866&lang=fa «بازار کتاب»]</ref>

*‌عالم قبر راز بزرگ نوشته جابر رضوانی  

*ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.

*ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارلکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.

*ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضویه، ۱۳۵۶ش.