محسن بن علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''محسن بن علی''' فرزند [[حضرت علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه(س)]] که هنگام [[هجوم به خانه امام علی (ع)|هجوم]] طرفداران [[خلافت]] [[ابوبکر]] به خانه حضرت علی(ع) برای [[بیعت]] گرفتن از او، [[سقط جنین|سقط]] شد. تاریخ دقیق [[شهادت]] وی مشخص نیست ولی بنابر گزارش‌های تاریخی با فاصله چهل روز یا بیشتر بعد از رحلت [[پیامبر(ص)]] این اتفاق افتاده‌است.

براساس برخی روایات، [[پیامبر(ص)]] نام پسر سوم [[فاطمه زهرا(س)]] را مُحَسِّن نهاد.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۵.</ref> در منابع مختلف شیعی و [[اهل‌سنت]]، از محسن به عنوان فرزند فاطمه(س) یاد شده است.<ref> یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص۲۱۳؛ قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج ۳، ص۸۸؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴-۳۵۵؛ عمری، المجدی، ص۱۲؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۳۳.</ref>

منابع [[اهل سنت]] که محسن را جزء فرزندان [[حضرت فاطمه(س)]] شمرده‌اند.<ref> ابن حنبل، مسند، ج۱، ص۹۸؛ بخاری، الادب المفرد، ص۱۷۷؛ ابن قتیبة، المعارف، ص۲۱۱؛بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۴۱۱، ج۳، ص۳۶۱؛ دولابی، الذریة الطاهره، ص۶۱-۶۲؛ طبری، تاریخ طبری، ج۴، ص۱۱۸؛ ابن حبان بستی، الثقات، ج۲، ص۱۴۴؛ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۵ و ۱۶۸؛ ابن حزم الاندلسی، جمهرة انساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۱۶؛ بیهقی،السنن الکبری، ج۶، ص۱۶۶، ج۷، ص۶۳؛ ابن عبد البر، استیعاب، ج۴، ص۴۴۸؛ شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۷۷؛ ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی‌طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق. ص۱۶؛ ابن عساکر، مدینة دمشق، ص۲۸، ۲۹؛ ابن اثیر, اسد الغابة، ج۴، ص۳۰۸؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۳۹۷؛ سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، ص۵۷؛ ابو الفداء، المختصر فی اخبار البشر، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۵۲؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۲۵؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۳۶۷؛ زرندی، نظم درر السمطین، ص۳۷؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۸، ص۵۲؛ ابن حجر العسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۹۱؛ ابن دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۲۱؛ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۶، ص۳۵۸، ج۱۱، ص۵۰، ۵۵؛ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۷، ۱۴۲؛ صفوری شافعی، نزهة المجالس، ج۲ ص۱۷۷.</ref>

بین منابع شیعی و اهل‌سنت در هنگام تولد و چگونگی درگذشت وی اختلاف‌نظر است. منابع شیعی، علت شهادت محسن بن علی(ع) را [[سقط جنین|سقط]] شدن دانسته‌اند؛ اما در کیفیت، زمان و مسبب آن اختلاف دارند. منابع اهل سنت غالبا خبر درگذشت او را با عبارت «مات صغیرا»، «مات و هو صغیر» و یا چیزی شیبه این آورده‌اند.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: ابن حزم الاندلسی، جمهرة انساب العرب، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۳۷؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۴۴؛ ابوالفداء، المختصر فی اخبار البشر، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۵۲؛ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۷؛ ابن دمشقی، جواهر المطالب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۲۱؛ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۸ق، ج۷، ص۳۶۷؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۱۱۸؛ ابن اثیر، اسد الغابة، ج۳، ص۳۹۷؛ ابن قتیبه، المعارف، ص۲۱۱؛ طبری، ذخائر العقبی، ص۵۵؛ بلاذری، انساب الاشرف، ج۲، ص۴۱۱؛ سبط بن الجوزی، تذکرة الخواص، ص۵۷؛ شامی، سبل الهدی والرشاد، ج۱، ص۵۰؛ ابن صباغ، الفصول المهمة ص۱۲۵.</ref> که دلالت بر زنده به دنیا آمدن او دارد و ابن حزم عبارت «مات صغیرا جدا إثر ولادته؛ بسیار کوچک و بلافاصله پس از ولادت از دنیا رفت» را آورده است.<ref>ابن حزم الاندلسی، جمهرة انساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۱۶.</ref>

بسیاری از منابع [[شهادت]] محسن را مصادف با حمله به بیت [[حضرت زهرا(س)]] در جریان [[بیعت]] گرفتن از [[حضرت علی(ع)]] دانسته‌اند.<ref> شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۵۷-۵۸؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۹۲–۱۹۳.</ref> [[محمد بن عبدالکریم شهرستانی]] (م ۵۴۸ق) در کتاب [[الملل و النحل (شهرستانی)|الملل و النحل]] به نقل از [[ابراهیم بن سیار معتزلی]] معروف به نظام (م۲۳۰ق) از بزرگان [[معتزله]] نقل می‌کند که ضربه در به پهلوی [[فاطمه(س)]] در آن روز موجب [[سقط جنین|سقط]] محسن شد، وی می‌گوید:

::روز بیعت چنان بر شکم فاطمه زدند که بچه‌اش سقط شد و فریاد می‌زد: خانه‌اش را با هر کس داخل آن است بسوزانید!<ref> شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۵۷-۵۸.</ref>

همچنین [[ابن ابی‌الحدید]] نیز در داستان مناظره با استادش [[ابوجعفر نقیب]] به [[سقط جنین|سقط]] محسن در جریان بیعت اشاره می‌کند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۱۹۲–۱۹۳.</ref>

*ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، الطبعة الثانیه، دار احیاء الکتب العربیه، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م افست قم، ۱۴۰۴ق.

* ابن اثیر، علی بن ابی‌کرم، اسد الغابة فی معرفه الصحابة، تهران، اسماعیلیان، بی‌تا.

*ابن حبان بستی، کتاب الثقات، چاپ اول، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، (مجلس دائرة المعارف العثمانیة. بحیدر آباد الدکن الهند)، ۱۳۹۳ق.

* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابه، تحقیق الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.

*ابن دمشقی، محمد بن احمد، جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام، تحقیق: محمدباقر محمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

* ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، تحقیق لجنه من اساتذه النجف، نجف، مکتبة الحیدریة، ۱۳۷۶ق/۱۹۵۶م.

*ابن صباغ، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، تحقیق: علیه سامی الغریری، قم،‌ دار الحدیث، ۱۳۷۹ش.

* ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، تحقیق: الشیخ علی محمد معوض-الشیخ عادل احمد عبدالموجود، الطبعة الاولی، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.

* ابن عساکر، علی بن حسن، ترجمة الإمام الحسن بن علی بن أبی‌طالب علیهما السلام من تاریخ مدینه مشق، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت، مؤسسة المحمودی للطباعة و النشر، الطبعه الاولی، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.

* ابن عساکر، ترجمة الإمام الحسین علیه‌السلام من تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: محمدباقر محمودی، قم، مجمع إحیاء الثقافة الاسلامیة، الطبعة الثانیة، ۱۴۱۴ق.

* ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم دینوری، المعارف، تحقیق، ثروت عکاشه، ط۱، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۴۱۵ق/۱۳۷۳ش.

* ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایة، تحقیق علی شیری، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.

* ابن حنبل، احمد، مسند و بهامشه منتخب کنز العمال فی سنن الأقوال والافعال، بیروت،‌ دار صادر، بی‌تا.

* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، بیروت، ‌دار الأضواء، ط ۲، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م،

* بخاری، محمد بن اسماعیل، الأدب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، الطبعة الأولی، ۱۴۰۶ق.

* بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، ‌دار الفکر، بی‌تا.

* خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، مؤسسة البلاغ للطباعة والنشر والتوزیع، لبنان. الطبعة الرابعة، ۱۴۱۱ق- ۱۹۹۱م..

* دولابی، احمد بن حماد، الذریة الطاهرة، تحقیق، سعد المبارک حسن، ط۱، کویت، ‌دار السلفیة، ۱۴۰۷ق.

* زرندی، محمد بن یوسف، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی والمرتضی والبتول والسبطین، بی‌جا، الطبعة الأولی، ۱۳۷۷ق - ۱۹۵۸م.

* سید مرتضی، الشافی فی الإمامة، تحقیق سید عبد الزهراء حسینی، مؤسسة الصادق(ع)، تهران، ۱۴۱۰ق.

* شیخ طوسی، تلخیص الشافی، حسین بحر العلوم، انتشارات المحبین، قم، ۱۳۸۲ش.

* شهرستانی، محمد بن عبد الکریم، الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بیروت، ‌دار المعرفة، بی‌تا.

* طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تحقیق، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، ط۱، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۷ق.

* علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، تحقیق، احمد مهدوی دامغانی، قم، ط۱، مکتبه المرعشی، ۱۴۰۹ق.

* قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضایل الایمة الاطهار، تحقیق، سید محمد حسینی الجلالی، قم، ط۲، موسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۴ق.

* قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة لذوی القربی، تحقیق: سید علی جمال اشرف الحسینی، تهران، ‌دار الأسوة للطباعة والنشر، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.

* مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم، ط۲، ‌دار الهجرة، ۱۳۶۳ش.

* حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق، یوسف المرعشلی، بیروت،‌ دار المعرفة، ۱۴۰۶ق.

* هیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزواید و منبع الفواید، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۸ ق- ۱۹۸۸م.