حق‌الناس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَق‌ُّالناس''' حقوق مردم بر ذمه انسان است؛ که در برابر [[حق‌الله]] (حقوق خدا بر بندگان) قرار دارد. حق‎الناس به حقوق مالی اختصاص ندارد و جان و آبروی افراد را نیز دربرمی‌گیرد. برخی از حقوق مردم عبارت است از: [[سرقت]]، [[قذف|قَذْف]]، [[غیبت]] و [[سخن‌چینی]].

 

حق‌الناس با [[توبه]] و [[شهادت|شهادت در راه خدا]] که با آن همه [[گناهان]] پاک می‌شود، بخشیده نمی‌شود. حق‌الناس باید جبران شود یا صاحب‌حق آن را ببخشد.

حق‌الناس به حقوق مالی اختصاص ندارد و جان و آبروی افراد را نیز در برمی‌گیرد.<ref> نگاه کنید به علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۱۶۰.</ref> از این‌رو [[غیبت]]،<ref> نگاه کنید به علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۱۶۰.</ref> [[تهمت]]، [[سخن‌چینی]]، ناراحت‌کردن بی‌جای مردم را هم حق‌الناس شمرده‌اند.<ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۲، ص۱۵۰.</ref> در روایتی از [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد(ع)]] که به [[رسالة الحقوق|رساله حقوق]] شناخته می‌شود، بیش از پنجاه حق و تکلیف نسبت به دیگران آمده است.<ref>ابن‌شعبه، تحف‌العقول، ۱۴۰۴ق، ص۲۵۵-۲۷۲.</ref>

در احادیث، حق‌الناس از عوامل مستجاب‌نشدن [[دعا]] شمرده شده است.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۰، ص۳۲۱.</ref> [[امام صادق|امام صادق(ع)]] هیچ عبادتی را برتر از ادای حق مؤمن ندانسته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> در [[حدیث مناهی|حدیث مَناهی،]] از [[رسول اکرم(ص)|پیامبر اسلام(ص)]] آمده است کسی که حق دیگری برگردنش است و توان پرداخت آن را دارد، ولی در پراخت آن امروز و فردا می‌کند، هر روز در پرونده‌اش معادل گناه عَشّار، ثبت می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۶-۱۷.</ref> عشار به کسی می‌گفتند که به دستور حاکم ستمگر، یک‌دهم اموال مردم را به‌زور دریافت می‌کرد.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۳، ۴۰۴.</ref>

در منابع [[فقه|فقهی]] از حق‌الناس در بخش احکام قضایی سخن می‌گویند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۶۳.</ref> در قوانین حقوقیِ [[جمهوری اسلامی ایران]] نیز به آن توجه شده است.<ref>برای نمونه: نگاه کنید به شیری، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۲؛ مجموعه جرائم و مجازات‌ها، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۶۰۵-۶۰۶.</ref> برای مثال [[دیه]] و [[قصاص]] و برخی از جرایم [[تعزیر|تعزیری]] مثل توهین، از باب حق‌الناس‌بودن جرم دانسته شده‌اند.<ref> شیری، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۹-۱۲۰</ref>

* اجرای حکم در حق‌الناس به درخواست صاحب حق نیاز دارد؛ ولی حق‌اللّه، بر مطالبه کسی مبتنی نیست.<ref>منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۰۱.</ref> در ماده ۱۵۹ قانون تعزیرات ایران، تعقیب و مجازات مجرم در حق‌الناس، متوقف بر آن است که صاحب‌حق یا قائم مقامِ قانونی حقش را مطالبه کند.<ref>شیری، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۲.</ref>

*حق‌الناس‌ها با توبه ساقط نمی‌شوند، اما برخی از حق‌الله‌ها با توبه ساقط می‌شوند.<ref>اردبیلی، زبدة البیان، المکتبة الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه، ص۳۰۸-۳۰۹.</ref>

در حق‌الناس، علاوه بر [[توبه]]، باید حقوق مردم جبران شود یا صاحب‌حق آن را ببخشد.<ref>نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۴.</ref> به گفته برخی فقیهان این مسئله شامل حقوقی هم می‌شود که انسان قبل از [[بلوغ]] ضایع کرده است.<ref>نگاه کنید به‌ مراغی، العناوین الفقهیه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۶۰.</ref>

برپایه روایتی از [[پیامبر اکرم]]، در [[قیامت]] از حسنات کسی که حق مردم بر گردن او باشد، به صاحب‌حق می‌دهند و اگر حسناتش تمام شد، [[گناهان]] صاحب‌حق را به پای او می‌نویسند؛ سپس او را وارد آتش می‌کنند.<ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۶۹، ص۶.</ref> همچنین بر پایه روایتی که در کتاب لئالی الاخبار از [[امام صادق(ع)]] نقل شده، شدیدترین حال انسان در [[قیامت]]، وقتی است که مستحقان [[زکات]] و [[خمس]] جلوی انسان را بگیرند و خدا از حسنات او به آنها عوض بدهد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18539/1/214 تویسرکانی، لئالی الاخبار، علامه، ج۳، ص۲۱۴.]</ref>

*  نگاهی به حق‎الناس: این کتاب به قلم محمود اکبری و به زبان فارسی نوشته شده و با مقدمه [[آیت‌الله مکارم شیرازی]] آغاز شده است. فصل‌های کتاب به این شرح است: اهمیت حق‌الناس، حق‌الناس و درآمدهای حرام، حق‌الناس و مسائل مالی و حقوقی، حق‌الناس و مسائل عِرضی و آبرویی. <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31158 نورلیب، شناسامه کتاب نگاهی به حق الناس]</ref>

* حق‎الناس: این کتاب به قلم عباس رحیمی و به زبان فارسی نوشته شده است. کتاب شش فصل دارد که آبروی مسلمان و حق‌الناس در قیامت از جمله سرفصل‎های آن است.<ref> [https://www.gisoom.com/book/1932230/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B3/ شبکه جامع کتاب گیسوم]</ref>