کمیل بن زیاد نخعی: تفاوت میان نسخه‌ها

| نحوه وفات/شهادت = به دست [[حجاج بن یوسف ثقفی]]

| از یاران = [[امام علی(ع)]] • [[امام حسن(ع)]]

'''کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی''' ([[سال ۱۲ هجری قمری|۱۲]]-[[سال ۸۲ هجری قمری|۸۲ق]]) از یاران برجسته [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن مجتبی(ع)]]. وی از نخستین کسانی بود که پیشنهاد خلع [[عثمان بن عفان|عثمان]] و [[خلافت علی(ع)]] را مطرح کرد. در دوران حکومت امام علی(ع)، مدتی فرماندار منطقه [[هیت]] بود. هنگامی که سپاه [[معاویه بن ابوسفیان|معاویه]]، هیت را تصرف کرد، امام علی(ع) او را به سبب کوتاهی در دفاع از شهر سرزنش کرد. در منابع [[شیعه]]، روایات بسیاری از او نقل شده که [[دعای کمیل]] مشهورترین آنها است، اما در منابع [[اهل‌سنت]] قلیل‌الحدیث شمرده و بعضاً از وی بدگویی شده است. از او در زمره زُهاد و عُباد [[کوفه]] یاد کرده‌اند.

کمیل پسر زیاد بن نَهِیک و از [[قبیله نخع|قبیله نَخَع]] است.<ref>ابن اثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۱.</ref> [[محمد دشتی]] مترجم نهج‌البلاغه، حارث بن زیاد از یاران [[عبیدالله بن زیاد]] را برادر کمیل و قاتل طفلان مسلم دانسته است.<ref> دشتی، ص۵۹۹، پانویس ذیل نامه۶۱.</ref> البته در منابع تاریخی قاتل طفلان مسلم، عبدالله بن قطبه از قبیله طیّ معرفی شده است.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۷۸؛طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۹۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۲۶.</ref>

در منابع تاریخی از تاریخ ولادت کمیل یاد نشده است، اما زِرِکْلی تاریخ ولادت او را ۱۲ق ثبت کرده است.<ref> زرکلی، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال، ۱۹۸۹ق، ج۵، ص۲۳۴.</ref>

کمیل از [[تابعین]] و از یاران خاص [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن مجتبی(ع)]] است.<ref> قطب راوندی، منهاج البراعه، ج۲۱، ص۲۱۹؛ مفید، اختصاص، ص۷.</ref> او از جمله شیعیانی بود که در روزهای اول [[خلافت]] حضرت علی(ع) با او [[بیعت]] کرد و در جنگ‌های آن حضرت، از جمله [[جنگ صفین|صفین]] حضور داشت.<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶؛ طبقات ابن سعد، ج۶، ص۲۱۷؛ مفید، اختصاص، ص۱۰۸.</ref> او [[صاحب سر|صاحب سِرّ]] امام علی(ع) نیز بوده است.<ref>مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۶۶۸.</ref>

وی در حکومت حضرت علی(ع) فرماندار [[هیت]]{{یادداشت|هِیت، از شهرهای مرزی میان [[عراق]] و شام است که امروزه جزو ایالت رَمادی است که کاروان‌ها از آنجا به [[حلب]] می‌رفتند. هیت شهری آباد و دارای حصاری محکم بوده است.}} از نواحی [[بغداد]] بود.<ref> دشتی، ص۵۹۱.</ref>

در برخی منابع شیعه وصیت‌هایی از امام علی(ع) به او نقل شده<ref> وسایل الشیعه، ج۵، ص۱۱۹، ج۱۶، ص۳۵۴؛ بحارالانوار، ج۱، ص۱۸۷، ۱۸۹؛ ص۲۲۳، ۲۵۸، ج۲، ص۲۹۸، ج۲۳، ص۴۴، ۴۸-۴۷؛ ج۳۳، ص۳۹۹، ج۵۸، ص۸۴، ج۶۳، ص۴۲۴، ۴۲۵؛ ج۷۱، ص۳۱۴-۳۱۹؛ ج۷۴، ص۲۷۱،۲۷۶، ۲۷۸، ج۷۴، ص۷۱۴، ج۷۴، ص۴۱۴، ج۷۵، ص۷۵، ج۸۰، ص۲۸۴؛ ج۸۱، ص۲۲۹ و...</ref> خلاصه آنها در [[تحف العقول (کتاب)|کتاب تحف العقول]] آمده است.<ref> تخف العقول، ص۱۷۱-۱۷۶.</ref>

امام علی(ع) از کشته شدن کمیل خبر داده بود.<ref> ابن شهرآشوب، المناقب، ج۲، ص۲۷۱.</ref> بیشتر مؤرخان مرگ او را در سال ۸۲ق ذکر کرده‌اند<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶؛ تاریخ خلیفه، ص۱۸۲؛ ذهبی، تاریخ اسلام، ج۶، ص۱۷۷</ref> اما محمد بن جریر طبری درگذشت او را در سال ۸۳ق<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۸، ص۳۷۱۶.</ref> و ابن حجر عسقلانی به نقل از یحیی بن معین در سال ۸۸ق دانسته‌اند.<ref> تهذیب التهذیب، ج۸، ص۴۰۲</ref> او هنگام مرگ ۷۰ سال داشته است<ref>ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶.</ref>  برخی با توجه به این که وی در سال ۸۳ هجری (زمان شهادت) ۹۰ سال از عمرش می‌گذشته،  تولد او را هفت سال قبل از هجرت پیامبر(ص) یعنی سال پنجم بعثت دانسته‌اند. <ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۱۷؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶.</ref>

وی به دستور [[حجاج بن یوسف ثقفی]] کشته شد.<ref> ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶.</ref> وقتی حجاج، کمیل را فراخواند، او متواری شد، اما هنگامی که حجاج بر قبیله و خویشاوندان او سخت گرفت، کمیل، خود پیش حجاج رفت و پس از گفت‌گویی بین آن دو، حجاج دستور قتل او را صادر کرد.<ref> ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶.</ref> آرامگاه او در [[نجف]] در منطقه [[ثویه|ثوّیه]] (حی الحنانه) نزدیک [[مسجد حنانه]] قرار دارد.<ref>علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ص۱۴۵.</ref>

* ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.

* ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل سلمی طائف، مکتب الصدیق، ۱۴۱۴ق.

* بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر بهبودی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق.

* حرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسین قم، ۱۴۰۴ق.

* شیخ طوسی، رجال الطوسی، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۵ق.

* طبری، محمد بن جریر، تاریخ، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.