پرش به محتوا

اعتکاف: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۶۰۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۶ فوریهٔ ۲۰۲۳
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۳: خط ۲۳:
}}
}}
'''اعتکاف'''، اقامت در [[مسجد]] برای مدتی مشخص (دست‌کم سه روز) همراه با [[روزه]] است. [[قرآن]] اعتکاف را در ردیف [[طواف|طواف خانه خدا]] قرار داده است در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز، همسنگ [[حج]] و [[عمره]] و موجب آمرزش [[گناه|گناهان]] و رهایی از [[جهنم|آتش جهنم]] قلمداد شده است.<br>
'''اعتکاف'''، اقامت در [[مسجد]] برای مدتی مشخص (دست‌کم سه روز) همراه با [[روزه]] است. [[قرآن]] اعتکاف را در ردیف [[طواف|طواف خانه خدا]] قرار داده است در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز، همسنگ [[حج]] و [[عمره]] و موجب آمرزش [[گناه|گناهان]] و رهایی از [[جهنم|آتش جهنم]] قلمداد شده است.<br>
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در احادیثی، بهترین زمان برای آن [[رمضان|ماه رمضان]]، به‌ویژه دهه سوم آن دانسته شده است. در اعتکاف نحوه اقامت و خروج از مسجد، احکامی دارد که در کتاب‌های فقهی بیان شده است.  
اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در احادیث، بهترین زمان برای آن [[رمضان|ماه رمضان]]، به‌ویژه دهه سوم آن دانسته شده است. در اعتکاف نحوه اقامت و خروج از مسجد، احکام و آدابی دارد.  


در [[ایران]]، مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]]، در مساجد بزرگ بیشترِ شهرها برگزار می‌شود.
در [[ایران]]، مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]]، در مساجد بزرگ بیشترِ شهرها برگزار می‌شود.


==اهمیت و فضیلت==
==اهمیت و فضیلت==
اعتکاف، [[عبادت|عبادت مستحبی]] است که با [[نذر]] و امثال آن [[واجب]] می‌شود.<ref>علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۸۴.</ref> [[قرآن|قرآن کریم]] اعتکاف را در ردیف طواف خانه خدا و همتای [[رکوع]] و [[سجده|سجود]] قرار داده است.<ref>سوره بقره، آیه 125.</ref>
اعتکاف، [[عبادت|عبادت مستحبی]] است که انجام آن اختصاص به مسجد دارد. قرآن آن را در ردیف طواف خانه خدا و همتای [[رکوع]] و [[سجده|سجود]] قرار داده است.<ref>سوره بقره، آیه 125.</ref> همچنین در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]]، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۸؛ ابن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق ج۱، ص۱۹۵.</ref> قلمداد شده و به‌جا آوردن آن را موجب آمرزش [[گناه|گناهان]]<ref>سیوطی، جامع‌الصغیر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۵.</ref> و دوری از [[جهنم|آتش دوزخ]]<ref>الطبرانی، المعجم الأوسط، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۱۲۱.</ref> دانسته‌اند.
اختصاص محل انجام این عبادت به [[مسجد]] و شرط [[روزه]] (به عنوان یکی از [[احادیث بنی الاسلام|ارکان دین]]) در آن، موجب اهمیت بیشتر این عبادت شمرده شده است.<ref>[http://www.makarem.ir/maaref/fa/article/index/403463/نگاهی-به-اهمیت-و-فضیلت-%C2«Ø§Ø¹ØªÙƒØ§Ù%C2»-در-اسلام «نگاهی به اهمیت و فضیلت اعتکاف»]، وبگاه آیین رحمت.</ref>
 
در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]]، اعتکاف همسنگ [[حج]] و [[عمره]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۸؛ ابن طاووس، إقبال الأعمال، ۱۴۰۹ق ج۱، ص۱۹۵.</ref> قلمداد شده و به‌جا آوردن آن را موجب آمرزش [[گناه|گناهان]]<ref>سیوطی، جامع‌الصغیر، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۷۵.</ref> و دوری از [[جهنم|آتش دوزخ]]<ref>الطبرانی، المعجم الأوسط، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۱۲۱.</ref> دانسته‌اند.
از جمله فواید این عبادت؛ ایجاد زمینه برای اندیشیدن و مرور زندگی، فرصت نیایش و راز و نیاز با پروردگار و فراهم آمدن زمینهٔ توبه و بازگشت، بیان شده است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057/اعتکاف-و-فلسفه-آن-چیست-و-از-چه-زمانی-شروع-شده-است «اعتکاف و فلسفه آن»]، وبگاه راسخون.</ref>
از جمله فواید این عبادت؛ ایجاد زمینه برای اندیشیدن و مرور زندگی، فرصت نیایش و راز و نیاز با پروردگار و فراهم آمدن زمینهٔ توبه و بازگشت، بیان شده است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057/اعتکاف-و-فلسفه-آن-چیست-و-از-چه-زمانی-شروع-شده-است «اعتکاف و فلسفه آن»]، وبگاه راسخون.</ref>


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
اعتکاف، التزام به توقف و درنگ در [[مسجد]] به [[قصد قربت]] است.<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص۳۵۵. </ref>  در فقه اسلامی به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد قربت و با اعمال و شرایط مخصوص، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۹۸.</ref>
در فقه به توقّف سه روز یا بیشتر در مسجد به [[قصد قربت]] و با اعمال و شرایط خاصی، اعتکاف، و به شخص به‌جا آورنده آن مُعتَکِف گفته می‌شود. <ref>موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۵۹۸.</ref>
اعتکاف از ماده «عکف»، در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است،<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص ۳۵۵. </ref> که در [[قرآن|قرآن مجید]] نیز در مواردی در این مفهوم به کار رفته است.<ref>نک: سوره بقره، ۱۲۵؛ اعراف، ۱۳۸؛ طه، ۹۷؛ شعراء، ۷۱</ref> همچنین از همین ماده در قرآن، «عاکف» به معنای ساکن و مقیم ([[سوره حج|حج]]،۲۵) و «معکوف» در مفهوم ممنوع و بازداشته شده ([[سوره فتح|فتح]]،۲۵) کاربرد داشته است.{{یادداشت|هُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ الْهَدْیَ مَعْکُوفًا أَنْ یَبْلُغَ مَحِلَّه؛ آنها بودند که کفر ورزیدند و شما را از مسجد الحرام بازداشتند و نگذاشتند قربانی [شما] که بازداشته شده بود به محلش برسد.}}
اعتکاف از ماده «عکف» و در لغت به معنای روی آوردن به چیزی و بزرگداشت آن است.<ref>راغب، مفردات، ۱۳۹۲ق، ص ۳۵۵. </ref> همچنین، در قرآن «عاکف»<ref>سوره حج، آیه۲۵.</ref> به معنای ساکن و مقیم و «معکوف»<ref>سوره فتح، آیه۲۵.</ref> در مفهوم ممنوع و بازداشته شده به کار رفته است.


===اعتکاف از نگاه عارفان و بزرگان===
===اعتکاف از نگاه عارفان===
در اصطلاح [[عرفان نظری|عرفانی]]، اعتکاف، فارغ و تهی ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.<ref>جرجانی، التعریفات، ۱۳۵۷ق، ص۲۵. </ref>
در اصطلاح [[عرفان نظری|عرفانی]]، اعتکاف، فارغ و تهی‌ساختن دل از اشتغالات دنیوی و تسلیم کردن نفس به مولا است.<ref>جرجانی، التعریفات، ۱۳۵۷ق، ص۲۵. </ref>
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] حقیت اعتکاف را روی آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به مراقبت دانسته است. <ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴.</ref> {{ یادداشت|اعلم أن الاعتکاف حقیقته عکوف العبد علی طاعة الله جل جلاله ، ومراقبته}} وی هم‌چنان کمال اعتکاف را در وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از غفلت و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۵۰.</ref>{{یادداشت| واعلم أن کمال الاعتکاف هو إیقاف العقول والقلوب والجوارح علی مجرد العمل الصالح ، وحبسها علی باب الله جل جلاله ، ومقدس إرادته ، وتقییدها بقیود مراقباته }}
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] حقیت اعتکاف را روی‌آوردن بنده به اطاعت از خدواند و پای‌بندی به [[مراقبه|مراقبت]] دانسته است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۴.</ref> {{ یادداشت|اعلم أن الاعتکاف حقیقته عکوف العبد علی طاعة الله جل جلاله ، ومراقبته}} وی همچنان کمال آن را در وقف کردن دل و عقل و اعضای بدن بر انجام عمل صالح و پرهیز از غفلت و مقید ساختن خویش به انجام دستورات الهی و تحقق اراده او و دور ساختن غیر خدا از همه وجود خویش می‌داند.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۵۰.</ref>{{یادداشت| واعلم أن کمال الاعتکاف هو إیقاف العقول والقلوب والجوارح علی مجرد العمل الصالح ، وحبسها علی باب الله جل جلاله ، ومقدس إرادته ، وتقییدها بقیود مراقباته }}


==احکام و شرایط اعتکاف ==
==احکام و شرایط اعتکاف ==
خط ۶۷: خط ۶۶:
== پیشینهٔ اعتکاف ==
== پیشینهٔ اعتکاف ==
:'''اعتکاف پیش از اسلام'''
:'''اعتکاف پیش از اسلام'''
[[پرونده:(3)اعتکاف.jpg|بندانگشتی|250px|حضور بانوان در اعتکاف]]
[[پرونده:(3)اعتکاف.jpg|بندانگشتی|250px]]
با اینکه مسلمانان روش اعتکاف را از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] فرا گرفتند،<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴. </ref> اما پیش از [[اسلام]] نیز، آیینی نزدیک به اعتکاف وجود داشته است؛ از جمله می‌توان به روایتی با این مضمون اشاره کرد که [[خلیفه دوم]] به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] گفت: در دوران [[جاهلیت]] [[نذر]] کرده بودم شبی را در [[مسجد الحرام]] اعتکاف کنم و حضرت فرمود که به نذر خود وفا کند.<ref>بخاری، صحیح بخاری، اداره الطباعه المنیریه، ج۳، ص۱۰۵-۱۱۰؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ۱۹۵۲-۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۶۳. </ref>
با اینکه مسلمانان روش اعتکاف را از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] فرا گرفتند،<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴. </ref> اما پیش از [[اسلام]] نیز، آیینی نزدیک به اعتکاف وجود داشته است؛ از جمله می‌توان به روایتی با این مضمون اشاره کرد که [[خلیفه دوم]] به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] گفت: در دوران [[جاهلیت]] [[نذر]] کرده بودم شبی را در [[مسجد الحرام]] اعتکاف کنم و حضرت فرمود که به نذر خود وفا کند.<ref>بخاری، صحیح بخاری، اداره الطباعه المنیریه، ج۳، ص۱۰۵-۱۱۰؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ۱۹۵۲-۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۶۳. </ref>