اعتکاف: تفاوت میان نسخه‌ها

اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در احادیث، بهترین زمان برای آن دهه سوم ماه رمضان دانسته شده است. در اعتکاف نحوه اقامت و خروج از مسجد، احکام و آدابی دارد.  

ایجاد زمینه برای اندیشیدن، فرصت نیایش و راز و نیاز با پروردگار و فراهم آمدن زمینهٔ توبه و بازگشت، بیان شده است.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/159057/اعتکاف-و-فلسفه-آن-چیست-و-از-چه-زمانی-شروع-شده-است «اعتکاف و فلسفه آن»]، وبگاه راسخون.</ref>

==آداب و احکام ==

برای اعتکاف زمان مخصوصی معین نشده است، ولی براساس برخی روایات، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] در ماه [[رمضان]] اعتکاف می‌کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> ازاین‌رو، بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به‌ویژه دهه سوم آن، دانسته شده است.<ref>مثلاً نک: شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۴۹؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۲. </ref> در [[ایران]] مراسم اعتکاف در [[ایام البیض]] (روزهای ۱۳، ۱۴ و ۱۵) [[رجب|ماه رجب]] رواج دارد.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/01/09/1366053/تاریخچه-اعتکاف-و-ایّام-البیض «تاریخچه اعتکاف»]، خبرگزرای تسنیم.</ref> برگزاری اعتکاف [[رجب|ماه رجب]]، در سایر کشورها نیز در حال گسترش است.<ref>[https://www.irna.ir/news/82024973/مراسم-اعتکاف-در-کشورهای-جهان-در-حال-فراگیر-شدن-است «مراسم اعتکاف در کشورهای جهان»]، خبرگزرای ایرنا؛ [https://www.shia-news.com/fa/news/139765/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84-%DA%86%D8%B4%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%81 «استقبال چشمگیر جوانان»]، شیعه نیوز.</ref>  

از نظر فقهای شیعه مدت اعتکاف حداقل سه روز است و پس از پایان روز دوم، اعتکاف روز سوم [[واجب]] می‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۶.</ref> زمان اعتکاف، از آغاز [[طلوع فجر]] روز اول تا غروب روز سوم است.{{مدرک}}به نظر [[مالک بن انس]]<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> و [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]<ref>شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۵.</ref> معتکف باید پیش از غروب آفتاب در محل اعتکاف حاضر شود. دیدگاه اهل‌سنت درباره مدت اعتکاف مختلف بوده است.<ref>ابن رشد، بدایة المجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref>

در برخی روایات، اعتکاف مختص [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]]، [[مسجدالنبی]]، [[مسجد کوفه]] و مسجد بصره دانسته شده است، اما روایاتی نیز وجود دارد که در آنها اعتکاف در [[مسجد جامع]] یا مسجدی که امامی عادل در آن [[نماز جمعه]] یا جماعت خوانده باشد، روا شمرده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق،  ج۴، ص۱۷۶؛ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق،  ص۳۶۳. </ref> ازاین‌رو، بیشتر فقیهان متقدم معتقدند اعتکاف به مساجد چهارگانه اختصاص دارد،<ref>نک: صدوق، المقنع، ۱۴۰۴ق، ص ۱۸؛ نیز نک: سیدمرتضی، الانتصار، ۱۳۹۱ق، ص۷۲؛ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۲. </ref> اما در سده‌های بعد، در این محدودیت تردید شد، چنانکه [[شهید اول]] و [[شهید ثانی]] گفته‌اند: اینکه اعتکاف را فقط به مساجد چهارگانه منحصر کنیم سخنی ضعیف است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۰.</ref>

طبق [[فقه|فقه شیعه]]، [[روزه]] از ارکان اعتکاف است<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۵؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۵. </ref> ازاین‌روکسی که نمی‌تواند روزه بگیرد، مانند، [[سفر شرعی|مسافر]]، بیمار و [[حیض|حایض]]، اعتکافش صحیح نیست.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۶.</ref> در اعتکاف نیت روزه قضا یا نذری جایز است.<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۵۴۵.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی]] و [[احمد بن حنبل]] پیشوای مذاهب اهل‌سنت روزه را در اعتکاف واجب نمی‌دانند.<ref>نک: شافعی، الأم، دارالمعرفه، ج۲، ص۱۰۷؛ ابن هبیره،الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۰؛ نیز نک: مروزی، اختلاف العلماء، ۱۴۰۶ق، ص۷۵.</ref> اما در [[فقه مالکی]] و قول مشهور در [[فقه حنفی]] اعتکاف بدون روزه تحقق نمی‌یابد.<ref>نک: سمرقندی، تحفة الفقهاء، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۷۲؛ شیخ نظام الدین،الفتاوی الهندیه، ۱۳۲۳ق، ج۱، ص۲۱۱. </ref>  

===خارج‌نشدن از مسجد===

در مدت اعتکاف، خروج از مسجد برای موارد ضروری؛ مانند تهیه خوراک لازم و قضای حاجت، یا امور دارای مصلحت؛ همچون اقامه [[نماز جمعه]]، [[تشییع جنازه]]، اقامه شهادت و [[عیادت]] بیمار، جایز شمرده شده است. در موارد مُجاز نیز لازم است معتکف به ضرورت اکتفا نموده و نباید در جایی بنشیند و تا حدی که ممکن است نباید در سایه راه برود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۸؛ ابن رشد، بدایةالمجتهد، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۷؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۷. </ref>

به گفته فقیهان، در اعتکاف استفاده و بوییدن عطر، مشاجره و جدال درباره امور دنیوی، خریدوفروش (مگر برای ضرورت)، [[استمناء|خودارضایی]] و مباشرت جنسی (حتی در حد بوسیدن) حرام است و اعتکاف را باطل می‌کند.<ref>ابن هبیره، الافصاح، ۱۳۶۶ق، ج۱، ص۱۷۱؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۵۸۵-۵۸۷.</ref> همچنین هر چیزی که روزه را باطل می‌کند، اعتکاف را نیز باطل می‌کند.<ref>خمینی، تحریر الوسیلة، دارالعلم، ج۱، ص۳۰۵.</ref>

مسلمانان روش اعتکاف را از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] فرا گرفتند،<ref>مالک، الموطأ، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۴. </ref> بنابر روایتی پیش از [[اسلام]] نیز، اعتکاف وجود داشته است.<ref>بخاری، صحیح بخاری، اداره الطباعه المنیریه، ج۳، ص۱۰۵-۱۱۰؛ ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ۱۹۵۲-۱۹۵۳م، ج۱، ص۵۶۳. </ref>

آنچه درباره اعتکاف پیامبر گزارش شده است مربوط به دوران پس از هجرت، در [[مدینه]] و در [[ماه رمضان]] است، که برای آن حضرت چادری در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] برپا می‌شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۷۵. </ref> امروزه در مسجد النبی، سمت شرقی ستون توبه استوانه‌ای به نام سریر (تخت) قرار دارد که گفته می‌شود پیامبر(ص) در روزهای اعتکاف، بستر خود را کنار آن جای می‌داد و معتکف می‌شد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکّه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۲۲۶.  المنقری، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، الناشر : مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ج۲، ص۴۴.</ref><br>

پیامبر اسلام در رمضان [[سال ۳ هجری قمری|سال سوم هجری]]  به جهت وقوع [[غزوه بدر|جنگ بدر]] نتوانست اعتکاف کند؛ ازاین‌رو در سال بعد، بیست روز از ماه رمضان را معتکف شد؛ ده روز برای همان سال و ده روز قضای سال قبل.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۸۴.</ref>

در منابع روایی از اعتکاف [[امامان شیعه]] از جمله [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی]]<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۶۰.</ref> نیز گزارش‌هایی نقل شده است.