confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۶۹۱
ویرایش
خطبه ۸۰ نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی
(←اعتبار) |
(اصلاح ارقام، اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| اعتبار سند = | | اعتبار سند = | ||
| منابع شیعه = [[نهج البلاغه]]، [[المسترشد فی الامامة (کتاب)|اَلْمُسْتَرشَدُ فِی الاِمامَه]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة (کتاب)|کشفُ المَحَجّه]] | | منابع شیعه = [[نهج البلاغه]]، [[المسترشد فی الامامة (کتاب)|اَلْمُسْتَرشَدُ فِی الاِمامَه]]، [[کشف المحجة لثمرة المهجة (کتاب)|کشفُ المَحَجّه]] | ||
| منابع سنی = | | منابع سنی = [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکِرَةُ الخَواصّ]] | ||
| مؤید قرآنی = | | مؤید قرآنی = | ||
}} | }} | ||
'''خطبه ۸۰ نهج البلاغه''' | '''خطبه ۸۰ نهج البلاغه''' یکی از [[فهرست خطبه‌های نهج البلاغه|خطبه‌های امام علی(ع)]] در [[نهج البلاغه]] که در آن به کاستی زنان در عقل، ایمان و بهره اقتصادی اشاره شده است. رویکرد این خطبه به موضوع زن، یکی از بحث‌برانگیزترین مباحث در حوزه اندیشه دینی است که مورد توجه افراد مختلف با عقاید گوناگون قرار گرفته است. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]]، از آنجا که در تبیین شخصیت زن همواره افراط و تفریط‌هایی صورت گرفته، در تفسیر این خطبه نیز زیاده‌روی‌ها و کوتاهی‌هایی رخ داده است. پژوهشگران اسلامی درباره این خطبه نظر یکسانی ندارند. بعضی‌ها به دلیل سند و محتوا آن را غیرمعتبر می‌دانند. بعضی دیگر آن را معتبر دانسته، به معنای ظاهری‌اش تفسیر می‌کنند. گروهی هم با معتبر دانستن آن، معنای ظاهری را تأویل می‌کنند. | ||
این | در توجیه این نکوهش زنان در این سخن [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] گفته شده، زنان و مردان از نظر انسانی و الهی برابرند، ولی به دلیل تفاوت‌های طبیعی، برخی از احکام دینی آنها متفاوت است؛ مانند اینکه زنان احساسات و عواطف قوی‌تری نسبت به مردان دارند، چنان‌که مردان نیز نسبت به زنان از تعقل بیشتری برخوردارند؛ همچنین اگرچه زنان به سبب بروز مشکلاتی مانند [[عادت ماهیانه]]، از انجام برخی عبادت‌ها محروم می‌شوند، ولی این نقص، مقدمه‌ای برای مادرشدنِ آنها است و با مادرشدن، نه تنها این کاستی جبران می‌شود، بلکه زن کمال بیشتری می‌یابد. برخی محققان این خطبه را برای [[سال ۳۶ هجری قمری|سال ۳۶]] یا [[سال ۳۸ هجری قمری|۳۸ق]] تاریخ‌گذاری کرده‌اند. | ||
== معرفی و جایگاه == | == معرفی و جایگاه == | ||
| خط ۵۳: | خط ۴۹: | ||
[[عبدالحسین خسروپناه]]، محقق علوم اسلامی، این خطبه را صحیح می‌داند و هر تردیدی را در این باره نادرست می‌شمارد.<ref>خسروپناه، جامعۀ علوی در نهج البلاغه، ۱۳۸۴ش، ص۲۲۳.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]]، مؤلف [[پیام امام امیرالمؤمنین (کتاب)|کتاب پیام امام امیرالمؤمنین(ع)]]، با صحیح دانستن اسناد همۀ خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های [[نهج البلاغه]] (از جمله خطبه ۸۰)،<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۵۵-۵۹.</ref> تنها به شرح و تفسیر این خطبه بسنده کرده است.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۲۸۵.</ref> اما [[ابوالقاسم علیدوست]] از استادان [[حوزه علمیه قم]]، اسناد این روایت را [[حدیث مرسل|مُرسل]] و غیرمعتبر دانسته است.<ref>علیدوست، [http://a-alidoost.ir/persian/lessons/23558/ «فقه القضاء (شرایط قاضی)»]، سلسبیل آیت الله علیدوست، جلسه ۱۱۵.</ref> به باور او، تعلیل‌های نادرستی که در این روایت وارد شده (ناقص الایمان دانستن زنان به جهت نماز نخواندن آنها در [[حیض|ایام عادت]]) شاهدی بر این است که این روایت را شخص معصوم، بیان نکرده است.<ref>علیدوست، [http://a-alidoost.ir/persian/lessons/23558/ «فقه القضاء (شرایط قاضی)»]، سلسبیل آیت الله علیدوست، جلسه ۱۱۵.</ref> | [[عبدالحسین خسروپناه]]، محقق علوم اسلامی، این خطبه را صحیح می‌داند و هر تردیدی را در این باره نادرست می‌شمارد.<ref>خسروپناه، جامعۀ علوی در نهج البلاغه، ۱۳۸۴ش، ص۲۲۳.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]]، مؤلف [[پیام امام امیرالمؤمنین (کتاب)|کتاب پیام امام امیرالمؤمنین(ع)]]، با صحیح دانستن اسناد همۀ خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های [[نهج البلاغه]] (از جمله خطبه ۸۰)،<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۵۵-۵۹.</ref> تنها به شرح و تفسیر این خطبه بسنده کرده است.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۲۸۵.</ref> اما [[ابوالقاسم علیدوست]] از استادان [[حوزه علمیه قم]]، اسناد این روایت را [[حدیث مرسل|مُرسل]] و غیرمعتبر دانسته است.<ref>علیدوست، [http://a-alidoost.ir/persian/lessons/23558/ «فقه القضاء (شرایط قاضی)»]، سلسبیل آیت الله علیدوست، جلسه ۱۱۵.</ref> به باور او، تعلیل‌های نادرستی که در این روایت وارد شده (ناقص الایمان دانستن زنان به جهت نماز نخواندن آنها در [[حیض|ایام عادت]]) شاهدی بر این است که این روایت را شخص معصوم، بیان نکرده است.<ref>علیدوست، [http://a-alidoost.ir/persian/lessons/23558/ «فقه القضاء (شرایط قاضی)»]، سلسبیل آیت الله علیدوست، جلسه ۱۱۵.</ref> | ||
به باور [[عبدالزهرا حسینی خطیب]]، مؤلف [[مصادر نهج البلاغة و اسانیده (کتاب)|کتاب مَصادِرُ نَهجُ البَلاغةِ و أسانيدُه]]، این خطبه بخشی از نامه طولانی علی(ع) است که در بخش‌های مختلف نهج البلاغه<ref>برای دیدن نامه در بخش‌های مختلف نهج البلاغه، نگاه کنید به: جعفری، «مقدمه»، در کتاب شبهات زن در نهج البلاغه، ۱۴۰۱ق، ص۱۸.</ref> پراکنده شده و در آن به واقعه جنگ جمل اشاره می‌شود.<ref>نگاه کنید به: حسینی خطیب، مصادر نهج البلاغه و أسانيده، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۹؛ و ج۲، ص۸۲-۸۳.</ref> در منابع شیعی این نامه در کتاب‌های [[المسترشد فی الامامة (کتاب)|اَلْمُسْتَرشَدُ فِی الاِمامَه]]<ref>نگاه کنید به: طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۸-۴۲۷.</ref> و [[کشف المحجة لثمرة المهجة (کتاب)|کشفُ المَحَجّه]]<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۵ش، ص۲۳۵-۲۶۹.</ref> و در منابع اهل‌تسنن در کتاب‌های [[الغارات (کتاب)|الغارات]]<ref>ثقفی، الغارات، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۹-۲۱۲.</ref> و [[الامامة و السیاسة (کتاب)|الإمامَةُ و السّیاسَة]]<ref>ابنِ‌قُتَیْبه دینَوَری، الامامة و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۹.</ref> آمده است. همچنین بخش‌هایی از این خطبه در [[الکافی (کتاب)|کتاب کافی]]،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۷.</ref> [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]]<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۶۸.</ref> و [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۴.</ref> و نیز در [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکِرَةُ الخَواصّ]] (از منابع سنی‌مذهبان) آمده است. برخی محقّقان با بررسی نسخه‌های متعدد از نامۀ امام علی(ع) -که خطبه ۸۰ نهج البلاغه بخشی از آن است- به این نتیجه رسیده‌اند که [[سید رضی]] این خطبه را از منابع تحریف‌شده گرفته است؛ به این صورت که در کتاب‌های تحریف‌شده، برخی راویان با بهره‌گیری از منابع اهل‌سنت این خطبه را به نامۀ امام علی(ع) اضافه کرده‌اند، در حالی که در کتاب‌های متقدّمی چون الغارات و الامامة و السیاسه این بخش از کلمات، نقل نشده است.<ref>قندهاری، و طاهره صالحی، «اعتبارسنجی النساء نواقص العقول در نهج البلاغه»، ص۴۳۲.</ref> | به باور [[عبدالزهرا حسینی خطیب]]، مؤلف [[مصادر نهج البلاغة و اسانیده (کتاب)|کتاب مَصادِرُ نَهجُ البَلاغةِ و أسانيدُه]]، این خطبه بخشی از نامه طولانی علی(ع) است که در بخش‌های مختلف نهج البلاغه<ref>برای دیدن نامه در بخش‌های مختلف نهج البلاغه، نگاه کنید به: جعفری، «مقدمه»، در کتاب شبهات زن در نهج البلاغه، ۱۴۰۱ق، ص۱۸.</ref> پراکنده شده و در آن به واقعه جنگ جمل اشاره می‌شود.<ref>نگاه کنید به: حسینی خطیب، مصادر نهج البلاغه و أسانيده، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۹؛ و ج۲، ص۸۲-۸۳.</ref> در منابع شیعی این نامه در کتاب‌های [[المسترشد فی الامامة (کتاب)|اَلْمُسْتَرشَدُ فِی الاِمامَه]]<ref>نگاه کنید به: طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۸-۴۲۷.</ref> و [[کشف المحجة لثمرة المهجة (کتاب)|کشفُ المَحَجّه]]<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۵ش، ص۲۳۵-۲۶۹.</ref> و در منابع اهل‌تسنن در کتاب‌های [[الغارات (کتاب)|الغارات]]<ref>ثقفی، الغارات، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۹۹-۲۱۲.</ref> و [[الامامة و السیاسة (کتاب)|الإمامَةُ و السّیاسَة]]<ref>ابنِ‌قُتَیْبه دینَوَری، الامامة و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۹.</ref> آمده است. همچنین بخش‌هایی از این خطبه در [[الکافی (کتاب)|کتاب کافی]]،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۱۷.</ref> [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]]<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۶۸.</ref> و [[الامالی (شیخ صدوق)|امالی شیخ صدوق]]<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۴.</ref> و نیز در [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکِرَةُ الخَواصّ]] (از منابع سنی‌مذهبان)<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۳۹۱-۳۹۲.</ref> آمده است. برخی محقّقان با بررسی نسخه‌های متعدد از نامۀ امام علی(ع) -که خطبه ۸۰ نهج البلاغه بخشی از آن است- به این نتیجه رسیده‌اند که [[سید رضی]] این خطبه را از منابع تحریف‌شده گرفته است؛ به این صورت که در کتاب‌های تحریف‌شده، برخی راویان با بهره‌گیری از منابع اهل‌سنت این خطبه را به نامۀ امام علی(ع) اضافه کرده‌اند، در حالی که در کتاب‌های متقدّمی چون الغارات و الامامة و السیاسه این بخش از کلمات، نقل نشده است.<ref>قندهاری، و طاهره صالحی، «اعتبارسنجی النساء نواقص العقول در نهج البلاغه»، ص۴۳۲.</ref> | ||
== محتوای خطبه == | == محتوای خطبه == | ||