افترا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''إفْتِرا''' از [[گناهان کبیره]] به‌معنای دروغ‌سازی و نسبت‌دادن آن به اشخاص است؛ طوری که موجب ناخشنودی شنونده‌اش گردد. افترا زدن [[حرام]] است. گفته شده افترا [[دروغ|دروغی]] است که از روی عمد گفته می‌شود و افتراگو کسی است که به دروغ بودن حرفش یقین دارد. قرآن کریم افترا را عملی ناپسند و [[ظلم]] در حق دیگران می‌داند و از آن به‌عنوان گناهی بزرگ یاد می‌کند و افترا‌زنندگان را از ظالم‌ترین افراد معرفی می‌کند.  

در [[فقه|فقه اسلامی]] افترا مجازات دارد و در صورتی که به شخصی افترا به [[زنا]] و [[لواط]] زده شود، [[حد شرعی|مجازات شرعی]] آن زدن هشتاد ضربه شلاق به افترازننده است و در مواردی که موضوع آن حدآور نباشد باعث ثبوت [[تعزیر]] است. همچنین افترا یکی از دلایل حرام بودن [[بدعت|تشریع در دین]] و مراجعه به [[کهانت#حکم فقهی|کاهن]] و ترتیب اثر دادن به گفته‌های اوست.  

افترا را دروغ‌سازی<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۱؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۱۷۱.</ref> بدون دلیل<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «فری»؛ فراهیدی، کتاب العین، ذیل واژه «فری».</ref> و نسبت دادن آن به دیگری دانسته‌اند،<ref>برای نمونه نمونه نگاه کنید به طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ ش، ج۱، ص۳۲۹؛ فراهیدی، کتاب العین، ذیل واژه «فری».</ref> به‌طوری که باعث تعجب و حیرت در شنونده‌اش گردد<ref>برای نمونه نمونه نگاه کنید به طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۹۲؛ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ ش، ج۱، ص۳۲۹.</ref> هرچند این نسبت‌دادن برخاسته از اعتقاد افترا زننده باشد.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۳۹۸؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۸۳.</ref> [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طُریحی]]، از [[تفسیر قرآن|مفسران قرآن کریم]] در [[قرن یازدهم هجری قمری|قرن یازده قمری]]، در کتابِ [[مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب)|مجمع البحرین]] واژه «دروغ بزرگ» را در معنای افترا آورده است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۲۹.</ref> همچنین در کتاب‌های لغوی افترا و دروغ از واه‌هایی است که در بیان معنای واژه [[بهتان|بُهتان]] به کار رفته است.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه «بهت»؛ حمیری، شمس العلوم، ۱۴۲۰ق، ذیل واژه «بهتان».</ref>

[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]] ([[سال ۱۳۱۲ هجری شمسی|۱۳۱۲ش]])، در کتاب [[تحریر الاصول (کتاب)|تحریر الاصول]] ([[تقریرنویسی|تقریراتِ]] [[درس خارج|درس خارجِ]] اصول فقه [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]) افترا را به‌معنای نسبت دادنِ هر آنچه که دروغ و غیر واقعی است، می‌داند اما آنچه که دروغ بودنش مسلّم و قطعی نیست را افترا نمی‌نامد؛ بلکه آن را مشکوک الافتراء نامیده است.<ref>امام خمینی، تحریر الاصول، ۱۴۴۰ق، ج۳، ص۱۲۲.</ref>

گفته شده واژگان [[شرک]]<ref>سوره نساء آیه ۴۸.</ref> [[دروغ|کذب]]<ref>سوره نساء آیه ۵۰..</ref> و [[ظلم]]<ref>سوره یونس آیه ۳۸.</ref> از مصادیق پرکاربرد واژه افترا در قرآن کریم است.<ref>راغب اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، ۱۴۱۲ق، ص۶۳۵.</ref> افترا در آیات قرآن بیشتر در مواردی نظیر ساختگی بودن رابطه پیامبران با خدا و شریک داشتن خدا به‌کار رفته است و افترا زنندگان معتقدند یگانه بودن خدا صرفا یک ادعاست.<ref>سوره انعام آیه ۱۳۷و ۲۴و ۲۱.</ref>  

قرآن کریم افترا را از صفات و ویژگی‌های کافران<ref>سوره اعراف آیه ۳۷.</ref> و [[شرک|مشرکان]]<ref>سوره انعام آیه ۹۳ .</ref> معرفی می‌کند و از افترا با عناوینی نظیر گناهِ آشکار<ref>سوره نساء آیه ۵۰ .</ref> گناهِ عظیم<ref>سوره نساء آیه ۴۸.</ref> و ظلم و انحراف از حق<ref>سوره فرقان آیه ۴.</ref> تعبیر می‌کند؛ همچنین افترا گویان (مُفتَری) ظالم‌ترین و ستمکارترین انسان‌ها<ref>سوره انعام آیه ۹۳.</ref> و نیز مجرم<ref>سوره آل عمران آیه ۹۴؛ سوره یونسآیه ۱۷؛ سوره هود آیه ۳۵ .</ref> و زیانکار<ref>سوره انعام آیه ۱۴۰؛ سوره اعراف آیه ۵۲؛ سوره آل عمران آیه ۹۴.</ref> شناخته شده‌اند. قرآن ضمن نهی انسان‌ها از افترا زدن به خدا<ref>سوره نحل آیه ۱۱۶.</ref> و خلق او<ref>سوره ممتحنه آیه ۱۲.</ref> افترا زنندگان را لعن و نفرین کرده<ref>سوره هود آیه ۱۸.</ref> و جایگاه آنان را جهنم<ref>سوره عنکبوت آیه ۶۸؛ سوره نحل آیه ۶۲.</ref> دانسته است.

از دیدگاه فقها افترا نوع خاصی از دروغ است<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، المؤسوعة الفقهیه، ۱۳۲۳ق، ج۱۵، ص۲۶۲.</ref> و ادله کبیره بودن دروغ و نهی از آن شامل افترا نیز می‌شود.<ref>تبریزی، ارشاد الطالب، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref> [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]]، از [[مجتهد|فقیهان]] قرن سیزدهم قمری، در کتاب [[مکاسب (کتاب)|المکاسب]] در استدلال به کبیره بودن دروغ به [[آیه ۱۰۵ سوره نحل]]{{یاد|إِنَّمَا يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَاذِبُونَ»؛ دروغ را آن کسانی به خدا می‌بندند که ایمان به آیات خدا ندارند و این کافران البته خود مردمی دروغگویند.}} استناد می‌کند؛ به گفتهٔ وی افترا از اقسام دروغ است و بیان می‌دارد که خداوند فرد دروغ‌گو را غیر مؤمن به آیات الهی و کافر به آن‌ها قرار داده است.<ref>انصاری، المکاسب، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۹۴.</ref> از افترا در کتاب‌های فقهی در بخش‌هایی نظیر [[حد شرعی|حدود]] ([[زنا#راه‌های اثبات|شهادت به زنا]])<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۴۳۸.</ref> و عبادات ([[مبطلات روزه]])<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۵۴۹.</ref> سخن گفته شده است.

افترا [[حرام]] و از جمله [[گناهان کبیره|گناهان کبیره‌ای]] شناخته شده است<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، المؤسوعة الفقهیه، ۱۳۲۳ق، ج۱۵، ص۲۶۱.</ref> که موجب هتک حیثیت و شرافت افراد جامعه می‌شود.<ref>پاد، حقوق کیفری اختصاصی، ۱۳۵۲، ج۱، ص۲۰ و ۳۲۱.</ref> علامه طباطبایی در ذیل [[آیه ۵۸ سوره احزاب]]، افترا و بهتان را از جمله گناهانی می‌داند که عقل انسان، زشتی آن را بدون نیاز به صدور نهی از جانب خدا درک می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۳۹.</ref>  

#[[حد شرعی|ثبوت حد]]: و آن در صورتی است که موضوع مورد افترا از موارد ثبوت حد باشد نظیر [[تهمت]] به [[زنا]] یا [[لواط]] که از آن به [[قذف]] تعبیر مى شود.<ref>موسوی سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۸، ص۲۴.</ref> در [[حدیث|روایات اسلامی]] افترا معادل [[قذف]] است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱۰،ص۶۵؛ محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۵۱۲.</ref> و حد آن هشتاد ضربه شلاق است.<ref>موسوی سبزواری، مهذب الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۲۸، ص۲۴.</ref> مستند این حکم حدیثی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] بیان شده است.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱۰، ص۷۳.</ref>