نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی''' یا '''سپاه قدس''' نیرویی وابسته به [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] است که مسئولیت فعالیت‌های برون‌مرزی این سازمان را بر عهده دارد. نیروی قدس در سال [[سال ۱۳۶۹ هجری شمسی|۱۳۶۹ش]] به دستور [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]]، رهبر [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]]، تأسیس شد.

احمد وحیدی نخستین فرمانده نیروی قدس بود که هفت سال این مسئولیت را برعهده داشت. در سال ۱۳۷۶ش [[قاسم سلیمانی]]، از طرف رهبر ایران به فرماندهی نیروی قدس منصوب شد. سلیمانی در سال [[سال ۱۳۹۸ هجری شمسی|۱۳۹۸ش]] به دستور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت [[آمریکا]] در فرودگاه [[بغداد]] به [[شهادت]] رسید و اسماعیل قاآنی به فرماندهی این نیرو منصوب شد.

حضور مستشاری و نظامی در خارج از کشور، محافظت از اماکن و نمادهای [[شیعه|شیعی]] نظیر [[حرم|حرم امامان(ع)]] در کشورهای منطقه و ساماندهی گروه‌های مقاومت مانند [[حزب الله]] در [[لبنان]] و [[حشدالشعبی]] در [[عراق]]، از مهمترین فعالیت‌های نیروی قدس سپاه به شمار می‌رود. حضور سپاه قدس در کشورهای عراق و [[سوریه]] برای نبرد با [[داعش]] و گروه‌های تکفیری از مهمترین فعالیت‌های مستشاری و نظامی این نیرو بوده است.

نیروی قدس سپاه پاسداران معروف به سپاه قدس یکی از نیروهای پنجگانه{{یاد|سپاه پاسداران شامل پنج نیرو با مأموریت‌های متفاوت است: نیروی زمینی، نیروی دریایی، نیروی هوا-فضای، نیروی مقاومت (بسیج)و نیروی قدس.([https://b2n.ir/t41980 سه روایت از تشکیل سپاه پاسداران]، سایت خبرگزاری ایسنا.)}} زیرمجموعه [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] است.<ref>[https://b2n.ir/t41980 «سه روایت از تشکیل سپاه پاسداران»]، سایت خبرگزاری ایسنا.</ref> این نیرو با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] شکل گرفت و در طول‌ سال‌ها به مرکز محوری تلاش‌های جمهوری اسلامی برای تحکیم قدرت منطقه‌ای و اهداف راهبردی با توسل به عملیات نظامی و سیاسی مبدل شده است.<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.</ref>

در [[۲۶ شهریور]] ۱۳۶۴ش، [[امام خمینی]] در فرمانی ساختار جدید سپاه را در سه نیروی زمینی، دریایی و هوایی، ابلاغ کرد.<ref>[https://b2n.ir/q47156 «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»]، سایت خبرگزاری فارس.</ref> نیروی سپاه قدس در سال [[سال ۱۳۶۹ هجری شمسی|۱۳۶۹ش]] با دستور [[سید علی خامنه‌ای]]، دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، به نیروهای سپاه افروده شد.<ref>[https://b2n.ir/q47156 «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»]، سایت خبرگزاری فارس.</ref>

گفته می‌شود پیشینه فعالیت نیروی قدس سپاه به قرارگاه رمضان و [[سازمان بدر|تیپ بدر]] برمی‌گردد.<ref>[https://b2n.ir/q47156 «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»]، سایت خبرگزاری فارس.</ref> قرارگاه رمضان اولین نیروی سپاه پاسدارن بود که به منظور انجام عملیات در بیرون از مرزها و در سال ۱۳۶۲ش با فرماندهی مرتضی رضایی ایجاد شد.<ref>محمدپور، «تأثیر عملیات‌های نامنظم قرارگاه رمضان در جنگ تحمیلی»، ص۷۷.</ref>

 

برخی خاستگاه نیروی قدس سپاه را واحد نهضت‌های آزادی‌بخش {{یاد|واحد نهضت‌هایی آزادی‌بخش سپاه به هدف فعالیت‌هایی در راستای معرفی و صدور انقلاب به خارج از مرزها در اوایل انقلاب به مسئولیت محمد منتظری تأسیس شد و پس از محمد منتظری، سید مهدی هاشمی (برادر داماد آیت الله منتظری) ریاست آن را بر عهده داشت. در دولت محمدعلی رجایی واحد نهضت‌های آزادی‌بخش در سپاه ادغام شد و در این دوره همکاری‌های بسیار نزدیکی با سایر نهضت‌های آزادی‌بخش در سراسر جهان داشت.(بارسقیان، سرگه، شهروند، شماره۴۷، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.)}} دانسته‌اند؛ اما بعضی معتقدند نه تنها خاستگاه نیروی قدس، واحد نهضت‌ها نیست، بلکه جهت‌گیری و اقدامات این دو بخش نیز با هم متفاوت است.<ref>[https://b2n.ir/j91682 «واحد "نهضت‌های آزادیبخش"؛ گروهی مورد حمایت "منتظری" که در خدمت دشمن بود»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref>

احمد وحیدی به عنوان اولین فرمانده نیروی قدس سپاه از سال ۱۳۶۹ش تا ۱۳۷۶ش به مدت ۷ سال فرماندهی این نیرو را به عهده داشته است.<ref>[https://b2n.ir/d99490 «سپاه قدس چگونه تشکیل شد؟»]، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران.</ref> [[قاسم سلیمانی]] دومین فرمانده سپاه قدس در سال ۱۳۷۶ش از طرف سید علی خامنه‌ای به فرماندهی این نیرو منصوب شد.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=44586 حکم انتصاب سرتیپ قاسم سلیمانی به فرماندهی سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.</ref> قاسم سلیمانی در [[۱۳ دی]] سال [[سال ۱۳۹۸ هجری شمسی|۱۳۹۸ش]] در پی حمله تروریستی پهباد [[آمریکا|آمریکایی]] و به دستور مستقیم دونالد ترامپ، به همراه چند تن از همراهانش از جمله [[ابو مهدی المهندس]] در نزدیکی فرودگاه بغداد به [[شهادت]] رسید.<ref>[https://fa.abna24.com/news/اخبار-آسیای-غربی-و-خاورمیانه/سرلشکر-قاسم-سلیمانی-به-شهادت-رسید_۷۶۳۰۱۷.html «اخبار لحظه به لحظه از شهادت حاج "قاسم سلیمانی" و "ابومهدی المهندس" و واکنش‌ها به آن»]، خبرگزاری ابنا.</ref> بلافاصله پس از این واقعه، رهبر جمهوری اسلامی ایران در حکمی اسماعیل قاآنی را به عنوان فرمانده جدید نیروی سپاه قدس منصوب کرد.<ref>[https://b2n.ir/g40850 «با حکم رهبر معظم انقلاب، سردار اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس سپاه شد»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref>

یکی از مهم‌ترین راهبرد‌های نیروی قدس سپاه پاسداران در مدیریت بحران‌های منطقه ایجاد، ساماندهی و تقویت هسته‌های مقاومت مانند [[حزب‌الله لبنان]]، [[حشد شعبی|حَشدالشعبی]] در عراق، [[لشکر فاطمیون|لشکر فاطمیون افغانستان]] و نیروهای [[انصارالله یمن]] بوده است.<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۱۶-۱۹.</ref> سیدعلی خامنه‌ای تشکیل هسته‌های مردمی حزب الله در سراسر جهان را یکی از آرزوهای امام خمینی دانسته است که اکنون به عنوان یکی از مأموریت‌های نیروی قدس سپاه تعریف و عملیاتی شده است.<ref>[https://b2n.ir/u32753 «اینک نیروی بدون مرز قدس!»، سایت Khamenei.ir.]</ref>

یکی از فعالیت‌های عمده نیروی قدس سپاه، حضور مستشاری و نظامی در بحران‌های منطقه‌ای بوده است.<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۰.</ref> محمدعلی عزیزجعفری (فرمانده اسبق سپاه پاسداران) در نشست خبری در [[۲۵ شهریور]] سال [[سال ۱۳۹۳ هجری شمسی|۱۳۹۳ش]]، عرصه مأموریتی سپاه قدس را در خارج کشور و کمک به نهضت‌های انقلابی، مقاومت، محرومین و مظلومین در سراسر دنیا دانسته است.<ref>[https://b2n.ir/g80845 «ماموریت نیروی قدس سپاه کمک به نهضت‌های انقلابی و مقاومت و مظلومین در سراسر دنیاست/ نقش ایران در شکستن محاصره آمرلی»]، سایت جهان نیوز.</ref> برخی از موارد حضور و فعالیت سپاه قدس در کشورهای منطقه عبارتند از:

*'''فعالیت در بوسنی'''

نخستین حضور رسمی سپاه قدس در حمایت از [[اسلام|مسلمانان]] اروپا، مربوط به جنگ بوسنی است.<ref>[https://b2n.ir/u41994 «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»]، سایت خبرگزاری مشرق.</ref> پس از فروپاشی شوروی و برخی متحدینش از جمله یوگسلاوی و اعلام استقلال کشورهایی نظیر [[بوسنی و هرزگوین]]، جنگ داخلی بین صرب‌ها، بوسنیایی‌ها و کروات‌ها در گرفت و به موجب آن شمار زیادی از مردم مسلمان بوسنی هرزگوین به دست نظامیان و شبه نظامیان صرب، قتل عام شدند.<ref>[https://b2n.ir/n53952 «بالکان غربی یا یوگسلاوی سابق از گذشته‌ای تلخ تا آینده‌ای روشن»]، سایت مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.</ref> نیروی قدس مأموریت داشت تا به مسلمانان بوسنی که فاقد نیروی نظامی قدرتمند بودند، کمک کند. فرماندهی نیروهای نظامی [[ایران]] در بوسنی به عهده محمدرضا نقدی، حسین الله کرم و سعید قاسمی بوده است و این نیروها تحت نظر نیروی قدس به فعالیت می‌پرداختند.<ref>[https://b2n.ir/j32444 «مروری بر فعالیت‌های نیروی قدس سپاه و سردار سلیمانی؛ از بوسنی تا سوریه»]، سایت خبر آنلاین.</ref>

*'''فعالیت در افغانستان'''

حضور نیروهای سپاه قدس در [[افغانستان]] در پی هجوم شوروی سابق در اوایل دهه ۱۹۸۰م به کشور افغانستان، از دیگر فعالیت‌های نیروی قدس سپاه در خارج از مرزها به شمار می‌رود.<ref>[https://b2n.ir/p17846 «ایران از کدام گروه‌های مجاهد شیعه و سنی افغانستانی حمایت کرد؟»]، سایت خبرگزاری آنا.</ref> یکی از نخستین کارهای نیروی قدس سپاه در افغانستان، ایجاد گروه‌های مجاهد شیعی به نام احزاب هشتگانه بود که بعدها با [[حزب وحدت اسلامی افغانستان]] ائتلاف کرد و همچنین همکاری با جمعیت اسلامی افغانستان{{یاد|جمعیت اسلامی افغانستان از احزاب سیاسی افغانستان است که تحت تأثیر جنبش اخوان المسلمین مصر، به رهبری برهان الدین ربانی تشکیل شد. بنا به یک نقل این حزب در سال ۱۳۳۶ش تأسیس شده است.([https://b2n.ir/m27992 «جمعیت اسلامی افغانستان»]، سایت پیام آفتاب.)}} به رهبری برهان الدین ربانی و احمد شاه مسعود بوده است.<ref>[https://b2n.ir/j32444 «مروری بر فعالیت‌های نیروی قدس سپاه»]، سایت خبر آنلاین.</ref>  

*'''جنگ ۳۳ روزه'''

[[جنگ ۳۳ روزه]]، جنگ میان [[اسرائیل]] و حزب الله لبنان در سال ۲۰۰۶م بود که ۳۳ روز به طول انجامید.<ref>شفیعی، مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، ص۲۴.</ref> قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس، در تمام این ۳۳ روز در اتاق عملیات و در کنار فرماندهان حزب الله حضور داشت.<ref>[https://b2n.ir/354979 «ناگفته‌های جنگ ۳۳روزه در گفتگو با سرلشکر حاج قاسم سلیمانی»، سایت Khamenei.ir.]</ref> او در ضمن مصاحبه‌ای، حمایت از حزب الله در جنگ ۳۳ روزه، اعم از حمایت‌های معنوی، مادی، تسلیحاتی، تجهیزاتی و رسانه‌ای را خواسته رهبری و سایر مسئولان [[جمهوری اسلامی ایران]] دانسته است.<ref>[https://b2n.ir/354979 «ناگفته‌های جنگ ۳۳روزه در گفتگو با سرلشکر حاج قاسم سلیمانی»، سایت Khamenei.ir.]</ref>

*'''مبارزه با داعش در عراق و سوریه'''

مبارزه با [[داعش]] و گروه های [[تکفیر]]ی در [[عراق]] و [[سوریه]] از فعالیت‌های مهم نیروی قدس سپاه پاسداران در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.<ref>نجابت، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، ص۱۱۲.</ref> این فعالیت‌ها در قالب کمک‌های مستشاری، طراحی و فرماندهی عملیات و عملیات‌های نظامی بوده است.<ref>[https://b2n.ir/m36069 «نیروی قدس سپاه چگونه تشکیل شد و در منطقه چه کرد؟»]، خبرگزاری تسنیم.</ref>

 

*'''حضور در یمن'''

درباره حضور سپاه قدس در [[یمن]] اخبار مختلفی موجود است. رسانه‌های ائتلاف سعودی مدعی حضور برخی عوامل و فرماندهان سپاه قدس پس از انقلاب یمن در سال ۲۰۱۴م هستند.<ref>[https://b2n.ir/h25863 «ترور مسئول سپاه قدس در یمن شکست خورد»]، سایت تحولات جهان اسلام.</ref> بنا به گفته این رسانه‌ها برخی عوامل نیروی قدس سپاه، مسئول پشتیبانی، ساخت و یا انتقال موشک، پهباد و تسلیحات نظامی از ایران به نیروهای انصار الله یمن هستند.<ref>[https://b2n.ir/h25863 «ترور مسئول سپاه قدس در یمن شکست خورد»]، سایت تحولات جهان اسلام.</ref> از طرفی رستم قاسمی، معاون اقتصادی نیروی قدس سپاه در مصاحبه‌ای گفته است که نیروی قدس سپاه در یمن حضور ندارد.<ref>[https://b2n.ir/d57701 «معاون سپاه قدس: در یمن حضور نداریم»]، سایت انصاف.</ref>

یکی از کارهای نیروی قدس سپاه پاسداران، به‌ویژه در عراق و سوریه، محافظت از [[عتبات]] و [[حرم|حرم‌های]] امامان شیعه(ع) در مقابل تهدیدات و حمله‌های داعش و گروهای تکفیری بوده است.<ref>[https://b2n.ir/q90152 «روایت عراقی‌ها از نقش شهید سلیمانی در نجات سامرا»]، سایت خبری فاش نیوز.</ref> برخی از این موارد عبارتند از:

#'''خنثی کردن حمله داعش به سامرا:''' در [[۱۵ خرداد]] ۱۳۹۳ش داعش حمله گسترده‌ای به شهر [[سامرا]] به هدف تسخیر و تخریب [[حرم عسکریین|حرم امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)]] آغاز کرد و به موجب آن برخی از محله‌های این شهر را به تصرف درآورد.<ref>[https://b2n.ir/j11526 «همه چیز درباره حمله داعش به سامراء»]، سایت خبرگزاری ابنا.</ref> نیروی سپاه قدس به فرماندهی قاسم سلیمانی و با ساماندهی و همکاری گروه‌های مقاومت و ارتش عراق، توانستند که این حملات را دفع کرده و شهر را از وجود نیروها و عناصر تکفیری، پاک‌سازی کنند.<ref>[https://b2n.ir/q90152 «روایت عراقی‌ها از نقش شهید سلیمانی در نجات سامرا»]، سایت خبری فاش نیوز.</ref>

#'''آزادسازی جُرف الصخر:''' جرف الصخر شهری است بین [[کربلا]] و [[بغداد]] که مسیر حرکت [[شیعه|شیعیان]] در ایام [[محرم]] و [[صفر]] به کربلا است.<ref>[https://b2n.ir/k03941 «نقش سردار سلیمانی در جلوگیری از سقوط کربلا»]، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.</ref> سپاه قدس با همکاری گروه‌های مقاومت و ارتش عراق در کمتر از یک روز طی عملیاتی (عملیات عاشورا) در [[۲ آبان]] ۱۳۹۳ش، این شهر را از وجود نیروهای داعش که تهدیدی برای دو شهر کربلا و [[نجف]] به شمار می‌رفتند، پاک‌سازی کردند.<ref>[https://b2n.ir/k03941 «نقش سردار سلیمانی در جلوگیری از سقوط کربلا»]، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.</ref> گفته شده نام این شهر پس از آزادی به جرف النصر تغییر یافته است.<ref>[https://b2n.ir/m44344 «تغییر نام جرف الصخر به «جرف النصر»/ تشکیل کمربند امنیتی در اطراف بیجی»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref>