۱۶٬۵۸۷
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (انتقال بخشی از یادداشتی که در ویرایش قبل حذف شد به متن اصلی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| مؤید قرآنی = | | مؤید قرآنی = | ||
}} | }} | ||
'''خُطبه فدکیه''' یا '''خطبة لُمَّة''' سخنرانی [[حضرت فاطمه(س)]] در [[مسجد النبی]] که در اعتراض به [[غصب فدک]] ایراد شد. [[ابوبکر]] پس از رسیدن به [[خلافت]] با انتساب روایتی به [[پیامبر(ص)]] مبنی بر اینکه [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران از خود ارث نمیگذارند]]، [[فدک|دهکده فدک]] را که پیامبر(ص) به فاطمه(س) بخشیده بود، به نفع خلافت مصادره کرد. فاطمه(س) پس از بیثمر بودن دادخواهیاش به [[مسجد پیامبر]] رفت و خطبهای ایراد کرد که به خطبه فدکیه مشهور شد. او در این خطبه بر مالکیتش درباره فدک تصریح کرد. همچنین به دفاع از حق [[امام علی علیهالسلام|علی(ع)]] درباره خلافت پرداخت و | '''خُطبه فدکیه''' یا '''خطبة لُمَّة''' سخنرانی [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] که در اعتراض به [[ماجرای فدک|غصب فدک]] ایراد شد. [[ابوبکر بن ابیقحافه|ابوبکر]] پس از رسیدن به [[خلافت]] با انتساب روایتی به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] مبنی بر اینکه [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران از خود ارث نمیگذارند]]، [[فدک|دهکده فدک]] را که پیامبر(ص) به فاطمه(س) بخشیده بود، به نفع خلافت مصادره کرد. فاطمه(س) پس از بیثمر بودن دادخواهیاش به [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر]] رفت و خطبهای ایراد کرد که به خطبه فدکیه مشهور شد. او در این خطبه بر مالکیتش درباره فدک تصریح کرد. همچنین به دفاع از حق [[امام علی علیهالسلام|علی(ع)]] درباره خلافت پرداخت و مسلمانان را بهخاطر سکوت در مقابل ستم به [[اهلبیت(ع)]] سرزنش کرد. | ||
خطبه فدکیه مجموعهای از معارف را در زمینههای [[خدا|خداشناسی]]، [[معاد|معادشناسی]]، [[نبوت]] و [[بعثت پیامبر اسلام(ص)]]، عظمت [[قرآن]]، فلسفه احکام و [[ولایت]] دربردارد. | خطبه فدکیه مجموعهای از معارف را در زمینههای [[خدا|خداشناسی]]، [[معاد|معادشناسی]]، [[نبوت]] و [[بعثت|بعثت پیامبر اسلام(ص)]]، عظمت [[قرآن]]، فلسفه احکام و [[ولایت]] دربردارد. | ||
متن این خطبه در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل شده است. برخی فقیهان شیعه از جمله [[سید عزالدین حسینی زنجانی]]، [[حسینعلی منتظری]]، [[مجتبی کلهری تهرانی|مجتبی تهرانی]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و [[محمدتقی مصباح یزدی]] بر این خطبه شرح نوشتهاند. | متن این خطبه در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] نقل شده است. برخی فقیهان شیعه از جمله [[سید عزالدین حسینی زنجانی]]، [[حسینعلی منتظری]]، [[مجتبی کلهری تهرانی|مجتبی تهرانی]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و [[محمدتقی مصباح یزدی]] بر این خطبه شرح نوشتهاند. | ||
== | ==ارزش خطبه و جایگاه آن== | ||
خطبه فدکیه مواضع سیاسی [[حضرت فاطمه(س)]] علیه نظام حاکم و سرزنش مصادرهکنندگان [[فدک]] و [[خلافت]] را دربردارد.<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=1&catid=40677&pageindex=2&mid=395162 آموزههای هفتگانه خطبه تاریخی حضرت زهراء] پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.</ref> در این خطبه بر ایجاد وحدت در جامعه اسلامی و دوری از تفرفه و نفاق، ذیل پذیرش | خطبه فدکیه مواضع سیاسی [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] علیه نظام حاکم و سرزنش مصادرهکنندگان [[فدک]] و [[غصب خلافت|خلافت]] را دربردارد.<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=1&catid=40677&pageindex=2&mid=395162 آموزههای هفتگانه خطبه تاریخی حضرت زهراء] پایگاه اطلاعرسانی آیتالله مکارم شیرازی.</ref> در این خطبه بر ایجاد وحدت در جامعه اسلامی و دوری از تفرفه و نفاق، ذیل پذیرش امامت و ولایت اهلبیت(ع) تأکید شده است.<ref>میرزایی، «اهمیت ضرورت و جایگاه امامت در نگاه حضرت صدیقه طاهره(س)»، ص۴۱ و ۴۵.</ref> این خطبه به دلیل دربرداشتن مجموعهای از معارف در زمینههای [[توحید]]، [[معاد]]، [[نبوت]] و [[بعثت|بعثت پیامبر اسلام(ص)]]، عظمت [[قرآن]]، فلسفه احکام و [[ولایت]]،<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=1&catid=40677&pageindex=2&mid=395162 آموزههای هفتگانه خطبه تاریخی حضرت زهراء] پایگاه اطلاعرسانی آیت الله مکارم شیرازی.</ref> از نفیسترین میراثهای دینی حضرت فاطمه(س) معرفی شده است.<ref>پورسیدآقایی، «خطبههای فاطمی»، ص۴۷.</ref> | ||
همچنین همتراز دانستن خطبه فدکیه با | همچنین همتراز دانستن خطبه فدکیه با [[فهرست خطبههای امام علی(ع)|خطبههای امام علی(ع)]] از نظر فصاحت و بلاغت<ref>شرفالدین موسوی، المراجعات، ۱۴۰۲ق، ص۳۹۲.</ref> و استفاده از شاخصههای منطقی مشهور در فن خطابه، از دلایل اهمیت این خطبه دانسته شده است<ref>ندری ابیانه، «ویژگیهای خطابی خطبه فدکیه»، ص۱۳۳.</ref> ازاینرو [[ابنطیفور]] آن را در کتاب [[بلاغات النساء (کتاب)|بلاغات النساء]] جزو سخنرانیهای دارای بلاغت و فصاحت معرفی کرده است.<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۱۶.</ref> | ||
از خطبه فدکیه برای اثبات جواز مشارکت زنان مسلمان در اجتماعات سیاسی استفاده میشود.<ref> بهرام، «فعالیتهای اجتماعی زنان از دیدگاه فقه و حقوق»، ص۱۱۸.</ref> همچنین از گزارشِ نحوه حضور فاطمه برای ایراد خطبه استفادههایی شده است: مانند اینکه: حجاب مانع از حضور زن در عرصههای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیست، لباس فاطمه آنقدر بلند بود که روی پایش رو میپوشاند و به هنگام راه رفتن روی زمین کشیده میشد، فاطمه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول الله(ص)]] را نظر فکری، معنوی و حتی رفتاری الگوی خود قرار داده بود.<ref>قادری، [https://www.balagh.ir/content/11740 «گزارش چگونگی ورود حضرت فاطمه سلام الله علیها به مسجدالنبی»]، وبگاه بلاغ.</ref> | |||
به گفته [[عبدالله جوادی آملی]]، از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعه]]، خطبههایی مانند خطبه حضرت زهرا(س) باید به عنوان درس رسمی در [[حوزه علمیه|حوزههای علمیه]] تدریس شود.<ref>«جوادی آملی: علمها را از هیاتها بردارید»، تابناک.</ref> | |||
==انگیزه== | ==انگیزه== | ||
{{اصلی|ماجرای فدک|فدک|نحن معاشر الانبیاء لا نورث}} | {{اصلی|ماجرای فدک|فدک|نحن معاشر الانبیاء لا نورث}} | ||
پس از وفات [[پیامبر(ص)]]، [[ابوبکر]] با انتساب [[حدیث|حدیثی]] به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، مدعی شد [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران ارث نمیگذارند]]؛<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ص۴۰ و ۴۱.</ref> | پس از وفات [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، [[ابوبکر بن ابیقحافه|ابوبکر]] با انتساب [[حدیث|حدیثی]] به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، مدعی شد [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران ارث نمیگذارند]]؛<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ص۴۰ و ۴۱.</ref> ازاینرو [[فدک|دهکده فدک]] را که پیامبر(ص) پس از نزول آیه «وَآتِ ذَا الْقُرْبَیٰ حَقَّهُ؛ و حق خویشاوند را بده»<ref>سوره اسراء، آیه۲۶.</ref> به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] بخشیده بود<ref> شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۶، ص۴۶۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۶۳۳-۶۳۴: حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۳۸-۴۳۹؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref> و در دست فاطمه بود<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۹۱؛ سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۴۲۶ق، ج۱۸، ص۲۴۱.</ref> را به نفع [[خلافت]] مصادره کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۴۳؛ شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۲۸۹ و ۲۹۰.</ref> فاطمه(س) برای اثبات اینکه فدک ارث نبوده و بخشش است، [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] و [[ام ایمن|امایمن]] را بر این سخنش شاهد آورد.<ref> حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۹۷۱م، ج۳، ص۵۱۲.</ref> بنا به نقلی، ابوبکر در برگهای ملکیت فاطمه بر فدک را تأیید کرد؛ اما [[عمر بن خطاب|عمر بن خطاب]] آن برگه را پاره کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۴۳؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۹۷۱م، ج۳، ص۵۱۲.</ref> بنابر برخی منابع [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] ابوبکر شاهدان فاطمه را نپذیرفت و دو مرد را برای شهادت طلبید.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ص۴۰.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] از مراجع تقلید شیعه، خلفا فدک را مصادره کردند تا این منبع اقتصادی مایه قدرت امام علی و خاندانش نشود.<ref>مکارم شیرازی، پیام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۰۲.</ref> | ||
[[سید محمدباقر صدر]] در کتاب [[فدک فی التاریخ (کتاب)|فدک فی التاریخ]] معتقد است مطالبه فدک یک مسئله شخصی و نزاع مادی نبوده است بلکه نوعی اعلام مخالفت علیه حاکمیت وقت و نامشروع دانستن بنیانهای حاکمیت یعنی [[واقعه سقیفه بنیساعده|سقیفه]] بود.<ref> صدر، فدک فی التاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۶۳-۶۶.</ref> او مطالبه فدک را نقطه آغاز نهضت حضرت فاطمه(س) علیه حاکمیت و یکی از مراحل دفاع او از [[امامت]] و [[ولایت]] میداند.<ref>صدر، فدک فی التاریخ،۱۴۱۵ق، ص۱۱۳-۱۱۷.</ref> فاطمه(س) وقتی مطالبه فدک را بیثمر دید، به همراه جمعی از زنان خویشاوندش به [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر(ص)]] رفت.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۵۳-۳۶۴.</ref> طبق گزارش | [[سید محمدباقر صدر]] در کتاب [[فدک فی التاریخ (کتاب)|فدک فی التاریخ]] معتقد است مطالبه فدک یک مسئله شخصی و نزاع مادی نبوده است بلکه نوعی اعلام مخالفت علیه حاکمیت وقت و نامشروع دانستن بنیانهای حاکمیت یعنی [[واقعه سقیفه بنیساعده|سقیفه]] بود.<ref> صدر، فدک فی التاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۶۳-۶۶.</ref> او مطالبه فدک را نقطه آغاز نهضت حضرت فاطمه(س) علیه حاکمیت و یکی از مراحل دفاع او از [[امامت]] و [[ولایت]] میداند.<ref>صدر، فدک فی التاریخ،۱۴۱۵ق، ص۱۱۳-۱۱۷.</ref> فاطمه(س) هم وقتی مطالبه فدک را بیثمر دید، به همراه جمعی از زنان خویشاوندش به [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر(ص)]] رفت.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۵۳-۳۶۴.</ref> طبق گزارش ابنطیفور در کتاب بلاغات النساء زمانی که فاطمه به مسجد رسید ابوبکر و گروهی از [[مهاجرین|مهاجران]] و [[انصار]] در مسجد نشسته بودند. میان فاطمه(س) و حاضران چادری آویختند. دختر پیامبر نخست نالهای کرد که حاضران به گریه افتادند، سپس قدری خاموش ماند تا مردم آرام گرفتند و آنگاه سخنان خود را ایراد کرد.<ref> ابن طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۱۶.</ref> چون این خطبه در واکنش به ماجرای مصادره فدک و درباره آن ایراد شده، خطبه فدکیه نام گرفته است؛<ref>الویری، «خطبة اللمة سندها و مکانتها عند الشیعه»، ۱۵.</ref> البته گاه به اعتبار اینکه حضرت فاطمه قبل از ایراد خطبه با گروهی از خویشانش وارد مسجد شد، از آن با عنوان خطبه لُمَّة نیز یاد میشود.<ref> الویری، «خطبة اللمة-سندها و مکانتها عند الشیعه»، ص۱۵.</ref> | ||
==سند== | ==سند== | ||
[[علامه مجلسی]] خطبه فدکیه را از خطبههای مشهوری دانسته که [[شیعه]] و | [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] خطبه فدکیه را از خطبههای مشهوری دانسته که [[شیعه]] و اهلسنت با سندهای گوناگون آن را نقل کردهاند.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۲۱۵.</ref> [[شیخ صدوق]] در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضر]] بخشی از این خطبه را نقل کرده است.<ref>صدوق، من لا یحضر، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۵۶۷-۵۶۸.</ref> به گفته [[حسینعلی منتظری]] قدیمیترین سند این خطبه، [[بلاغات النساء (کتاب)|کتاب بلاغات النساء]] اثر [[ابنطیفور]] (۲۰۴-۲۸۰ق) از عالمان اهلسنت است که در زمان [[امام هادی علیهالسلام|امام هادی(ع)]] و [[امام حسن عسکری علیهالسلام|امام حسن عسکری(ع)]] میزیسته است.<ref>منتظری، خطبه حضرت زهرا علیها السلام، ۱۳۸۵ش، ص۳۷.</ref> ابنطیفور این خطبه را با دو روایت ضبط کرده،<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۱۷-۲۵.</ref> اما به گفته [[سید جعفر شهیدی]] در سندهای متأخر، هر دو فقره درهم آمیخته و به یک صورت نقل شده است.<ref>شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ۱۳۶۲ش، ص۱۲۲.</ref> برای خطبه فدکیه بیش از ۱۶ منبع ذکر شده است.<ref>[http://ensani.ir/file/download/article/20120426135601-3094-122.pdf آذربادگان، «نگاهی گذرا به اسناد و منابع مکتوب خطبه فدک»] پرتال جامع علوم انسانی.</ref> | ||
گفته شده اشخاصی نظیر [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، [[زینب(س)]]، [[امام باقر(ع)]]، [[امام صادق(ع)]]، [[عایشه]] | گفته شده اشخاصی نظیر [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|امام حسن(ع)]]، [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]]، [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب(س)]]، [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]]، [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]]، [[عایشه]] و [[عبدالله بن عباس]] در زمره راویان این خطبه قرار دارند.<ref>پورسید آقایی، «خطبههای فاطمی»، ص۵۱.</ref> | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
خطبه فدکیه با [[حمد]] و توصیف [[خدا]] آغاز میشود و [[بعثت پیامبر(ص)]] را یادآور میشود و سپس به نزدیکی [[امام علی(ع)]] با پیامبر(ص) و سروری وی در میان اولیای الهی و شجاعتهای بینظیر وی در دفاع از پیامبر(ص) و [[اسلام]] اشاره میکند و [[صحابه]] را به دلیل اینکه پس از درگذشت وی پیرو [[شیطان]] شده و [[نفاق]] در میان آنها آشکار شده است و حق را رها کردهاند، سرزنش میکند. در این خطبه همچنین به [[واقعه سقیفه بنیساعده|واقعه غصب خلافت]] اشاره شده و سخن ابوبکر که پیامبران [[ارث]] نمیگذارند، مخالف [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] معرفی میشود. فاطمه(س) در این خطبه ابوبکر را به دادگاه خداوند در [[روز قیامت|روز رستاخیز]] واگذار میکند و یاران پیامبر را مخاطب قرار میدهد که چرا در مقابل این ستمها ساکت نشستهاند. وی میگوید که آنچه آنها کردهاند، شکستن پیمانشان با رسول خداست و در فراز پایانی خطبه، ننگ کار آنان را جاودانی و سرانجام آن را [[دوزخ]] میداند.<ref>شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام، ۱۳۶۲ش، ص۱۲۶-۱۳۵</ref> | خطبه فدکیه با [[حمد]] و توصیف [[خدا]] آغاز میشود و [[بعثت|بعثت پیامبر(ص)]] را یادآور میشود و سپس به نزدیکی [[امام علی(ع)]] با پیامبر(ص) و سروری وی در میان اولیای الهی و شجاعتهای بینظیر وی در دفاع از پیامبر(ص) و [[اسلام]] اشاره میکند و [[صحابه]] را به دلیل اینکه پس از درگذشت وی پیرو [[شیطان]] شده و [[نفاق]] در میان آنها آشکار شده است و حق را رها کردهاند، سرزنش میکند. در این خطبه همچنین به [[واقعه سقیفه بنیساعده|واقعه غصب خلافت]] اشاره شده و سخن ابوبکر که پیامبران [[ارث]] نمیگذارند، مخالف [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]] معرفی میشود. فاطمه(س) در این خطبه ابوبکر را به دادگاه خداوند در [[روز قیامت|روز رستاخیز]] واگذار میکند و یاران پیامبر را مخاطب قرار میدهد که چرا در مقابل این ستمها ساکت نشستهاند. وی میگوید که آنچه آنها کردهاند، شکستن پیمانشان با رسول خداست و در فراز پایانی خطبه، ننگ کار آنان را جاودانی و سرانجام آن را [[دوزخ]] میداند.<ref>شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام، ۱۳۶۲ش، ص۱۲۶-۱۳۵</ref> | ||
== متن و ترجمه خطبه فدکیه == | ==متن و ترجمه خطبه فدکیه== | ||
{{متن و ترجمه خطبه فدکیه ۱}} | {{متن و ترجمه خطبه فدکیه ۱}} | ||
برخی کتابها برای این خطبه ادامهای نقل کردهاند که حضرت زهرا(س) پس از بازگشت به خانه از حضرت علی(ع) گلایه کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۷ و ۱۰۸؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل | برخی کتابها برای این خطبه ادامهای نقل کردهاند که حضرت زهرا(س) پس از بازگشت به خانه از حضرت علی(ع) گلایه کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۷ و ۱۰۸؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، ۱۳۷۶ق، ج۲، ص۵۰.</ref> برخی این بخش سند را متصل به معصوم ندانسته و آن را [[حدیث مرسل|مُرسَل]] دانستهاند. عدهای از عالمان دینی نیز مضمون آن را نپذیرفتهاند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۲۳۴؛ [http://www.valiasr-aj.com/fa/page.php?bank=question&id=1178 سایت ولی عصر]</ref> | ||
{{متن و ترجمه خطبه فدکیه ۲}} | {{متن و ترجمه خطبه فدکیه ۲}} | ||
==شرحها== | ==شرحها== | ||
بر خطبه فدکیه شرحهایی نوشته شده است. [[آقا بزرگ تهرانی]] در [[الذریعه]] برخی از آنها را نام برده است: از جمله کشف المحجة فی شرح خطبة اللمة اثر [[سید عبدالله شبر]]، شرح خطبة اللمه توسط کرمانی مشهدی، شرح خطبة اللمه نوشته [[علی نقوی لکنهویی]] و شرح خطبة اللمه اثر [[ | بر خطبه فدکیه شرحهایی نوشته شده است. [[آقابزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعه]] برخی از آنها را نام برده است: از جمله کشف المحجة فی شرح خطبة اللمة اثر [[سید عبدالله شبر]]، شرح خطبة اللمه توسط کرمانی مشهدی، شرح خطبة اللمه نوشته [[علی نقوی لکنهویی]] و شرح خطبة اللمه اثر [[فضلعلی قزوینی]] است.<ref> آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، صص۲۲۴ و ج۱۸، ص۵۸.</ref> همچنین [[محمدباقر مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] پس از بیان خطبه و مصادر آن به شرح و تفسیر آن پرداخته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۲۱۵-۳۳۵.</ref> گفته شده شرح علامه مجلسی از مهمترین شرحها در این زمینه است.<ref> پورسیدآقایی، «خطبههای فاطمی»، ص ۵۸.</ref> | ||
برخی دیگر از شرحهای خطبه فدکیه عبارتند از: | برخی دیگر از شرحهای خطبه فدکیه عبارتند از: | ||
خط ۵۶: | خط ۵۹: | ||
*شرح خطبه حضرت زهرا(س) اثر [[سید عزالدین حسینی زنجانی]] از [[انتشارات بوستان کتاب]]. | *شرح خطبه حضرت زهرا(س) اثر [[سید عزالدین حسینی زنجانی]] از [[انتشارات بوستان کتاب]]. | ||
*بحثی کوتاه پیرامون خطبه فدکیه توسط [[مجتبی کلهری تهرانی|مجتبی تهرانی]] از مؤسسه پژوهشی مصابیح الهدی. | *بحثی کوتاه پیرامون خطبه فدکیه توسط [[مجتبی کلهری تهرانی|مجتبی تهرانی]] از مؤسسه پژوهشی مصابیح الهدی. | ||
*رساترین دادخواهی و روشنگری (شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام، معروف به خطبه فدکیه) [[محمدتقی مصباح یزدی]]، از انتشارات | *رساترین دادخواهی و روشنگری (شرح خطبه حضرت زهرای مرضیه علیهاالسلام، معروف به خطبه فدکیه) [[محمدتقی مصباح یزدی]]، از انتشارات [[مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی]] | ||
*خطبه فدکیه، مبانی معرفتی و زمینههای تاریخی اثر [[سید محمدمهدی میرباقری]] از نشر تمدن نوین اسلامی. | *خطبه فدکیه، مبانی معرفتی و زمینههای تاریخی اثر [[سید محمدمهدی میرباقری]] از نشر تمدن نوین اسلامی. | ||
خط ۶۶: | خط ۶۹: | ||
*خطبه منظومه ملکه اسلام فاطمه زهرا علیهاالسلام (فارسی). محمد افتخاری ساوجی. ترجمه خطبه فدکیه به نظم ، ۱۳۵۴ ش. | *خطبه منظومه ملکه اسلام فاطمه زهرا علیهاالسلام (فارسی). محمد افتخاری ساوجی. ترجمه خطبه فدکیه به نظم ، ۱۳۵۴ ش. | ||
*نخل میثم، غلامرضا سازگار. | *نخل میثم، غلامرضا سازگار. | ||
*دو دریای رحمت، | *دو دریای رحمت، محمدعلی مردانی. | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== |
ویرایش