مؤمن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:سورۀ مومنون.jpg|بندانگشتی|نسخه‌ای خطی از [[سوره مؤمنون|سورۀ مؤمنون]] در موزۀ [[احمد بن موسی بن جعفر|شاهچراغ]] شیراز. در آیات ابتدایی این سوره به برخی ویژگی‌های مؤمنان اشاره شده است.]]

==مفهوم و جایگاه==

[[پرونده:المومن.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|کتاب «المؤمن» نوشته [[حسین بن سعید اهوازی]]، از اولین آثاری است که روایات مربوط به ویژگی‌ها، وظایف و احکام مؤمنان را جمع‌آوری کرده است.]]

</ref> در قرآن و روایات صفات خاصی برای مؤمن در نظر گرفته شده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۲۲۶؛ هاشمی رفسنجانی و دیگران، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۴۲.</ref> پژوهشگران شیعه کتاب‌های متعددی دربارۀ ویژگی‌ها و بایسته‌های مؤمنان نوشته‌اند.<ref>«[http://bookvision.ir/BookList.aspx?n=25956&fa=مومنان&q=p کتاب‌های پیشنهادی بر اساس موضوع مومنان]»، سایت بوک‌ویژن.</ref>

مؤمن در قرآن برای اشاره به کسانی به کار رفته است که به مفاهیم اساسی اسلام همچون [[توحید]]، [[نبوت]] و [[جاودانگی قرآن]] گواهی می‌دهند و آن را تصدیق می‌نمایند.<ref>خرمشاهی، دانشنامۀ قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۸۳؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۳۰۱، ۳۰۳.</ref> علاوه براین، خداوند در [[آیه ۲۳ سوره حشر]] از خود با نام مؤمن (أمان دهنده) یاد می‌کند.<ref>خرمشاهی، دانشنامۀ قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۸۳.</ref> طبق ادعای پژوهشگران، این واژه و کلمات هم‌خانوادۀ آن ۲۳۱ بار در قرآن کریم به کار رفته است.<ref>«[https://www.mehrnews.com/news/2293247/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%88#:~:text=%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86%20%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F&text=%D8%A8%D8%A7%20%D8%AF%D8%B1%20%D9%86%D8%B8%D8%B1%20%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86%20%D9%85%D8%B4%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AA,%D8%A8%D9%87%20%D8%A2%D9%86%20%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%20%D9%86%D9%85%DB%8C%20%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF. نشانه های مؤمنان بی نام و نشان در نهج البلاغه]»، خبرگزاری مهر</ref>  قرآن به برخی از شخصیت‌های تاریخی نیز صرفاً با نام مؤمن اشاره کرده است. برای مثال در [[آیه ۲۸ سوره غافر]]، از فردی با عنوان [[مؤمن آل فرعون|مؤمن آل فرعون]] یاد شده است که منابع روایی [[شیعه]] نام اصلی او را «حزقیل» دانسته‌اند.<ref>صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۴۷۶؛ فيض كاشانى، الأصفی، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۳۴.</ref>

===در برابر کافر و منافق===

مجموعه‌ ویژگی‌های عملی‌ای که قرآن برای مؤمنان حقیقی به کار برده در میان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز بحث‌هایی به وجود آورده است. برای مثال گفته شده که شافعیان گفتنِ عبارتِ «من مؤمن حقیقی هستم» را برای مسلمانان جایز نمی‌دانند؛ زیرا لازمۀ مؤمن حقیقی بودن انجام مجموعۀ اعمالی است که نمی‌توان به یقین گفت کسی از عهدۀ آن‌ها برمی‌آید.‏‏<ref>فخر رازی، تفسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج ۱۵، ص۴۵۳.</ref>

عالمان شیعه با توجه به برخی آیات<ref>سوره حجرات، آیه ۱۴.</ref> و روایات<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۶۸-۷۶.</ref> قائلند که «مسلمان» به معنای کسی است که  پیامبر(ص) را تصدیق می‌کند؛<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۳۷؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۳۱۵.</ref> اما «مؤمن» کسی است که علاوه بر این به [[امامت امامان شیعه|امامت امامان شیعه(ع)]] نیز اعتقاد دارد.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۲۳ق، ج۵، ص۳۳۸.</ref> ممکن است انتخاب این واژه برای اشاره به شیعیان، بدلیل روایاتی باشد که در آن‌ها پیامبر(ص) فرمود علی بعد از من، ولیّ هر مؤمنی است.<ref>ابن شیبه، المصنف، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۵۰۴، ح۵۸؛ طیالسی، مسند ابی‌داود، دارالمعرفه، ص۱۱۱.</ref> همچنین بعضی از روایات شیعی که صفات مومنان را بیان می‌کنند، در واقع به ویژگی‌های خاص شیعیان اشاره دارند. برای مثال [[شیخ طوسی]] از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل کرده نشانه‌های [[ایمان|مؤمن]] پنجاه و یک رکعت نماز (شامل ۱۷ رکعت [[نمازهای واجب|نماز واجب]] و ۳۴ رکعت [[نافله‌های روزانه|نماز نافله]])، [[زیارت اربعین]]،  انداختن انگشتر به دست راست، در هنگام [[سجده]] پیشانی را به خاک مالیدن، و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدای سوره‌های قرآن کریم است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۲.</ref>

===در احادیث اخلاقی شیعه===

طبق روایتی از امام علی(ع) مومن واقعی واجدِ صفاتی همچون شادى در چهره و اندوه در درون، سعه صدر، ذلت نفس، بیزاری از برترى جویى، تنفر از [[ریا]]، اندوه طولانی، همت بلند، سکوت زیاد، مشغلۀ تمام وقت، [[شکر|شکرگزاری]]، [[صبر]]، ژرف‌اندیشی، دست حاجت به سوى کسى دراز نمى‌کند، پرهیز از [[دروغ]]، [[غیبت]]، و تجسس، [[امانت‌داری|امانتداری]] و [[عفت]] است.<ref>کلینی، کافی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۲۲۶</ref>

از نظر عارفان مسلمان مؤمن کسی است که با معرفت شهودی (غیر عقلی) خود نور خداوند را در قلب خود حس کرده باشد.<ref>ابن‏‌عربی، فتوحات مکیه، بی‌تا، ج‏۳، ص۵۲۵.</ref> [[عین القضات همدانی]]، شرط ایمان را عمل به این علمِ شهودی و طاعت خداوند می‌داند.<ref>عین القضات همدانی، شرح کلمات باباطاهر عریان، ۱۴۲۸ق، ص۳۴.</ref> طبق دیدگاه عرفانی، انجام‌‌ احکام دین باعث قرب مؤمن به‌ خداوند‌<ref>مظفری، «قرب نوافل و فرائض و تطبیق آنها بر مقامات عرفانی»، ص۷.</ref> و در نهایت رسیدن به مقام فنای فی‌الله می‌شود.<ref>آملی، المقدمات من کتاب نص النصوص، ۱۳۵۲ش، ص۲۶۹.</ref>