۱۶٬۵۵۴
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسههای عربی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{روزشمار واقعه عاشورا}} | {{روزشمار واقعه عاشورا}} | ||
'''خطبه امام حسین(ع) در منا'''، خطبهای است که [[امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان، یک یا دو سال قبل از مرگ [[معاویة بن ابیسفیان|معاویه]] (مرگ ۶۰ق) علیه انحرافات [[خلافت بنیامیه]] ایراد کرد. این خطبه در منا و در | '''خطبه امام حسین(ع) در منا'''، خطبهای است که [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] امام سوم شیعیان، یک یا دو سال قبل از مرگ [[معاویة بن ابیسفیان|معاویه]] (مرگ ۶۰ق) علیه انحرافات [[خلافت بنیامیه]] ایراد کرد. این خطبه در منا و در [[ایام حج]] ایراد شد. برخی تحلیلگران این خطبه را که در حضور [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] ایراد شده، نشانه برنامه امام حسین(ع) برای [[قیام امام حسین(ع)|قیام کربلا]] میدانند. بخش اول خطبه را [[سلیم بن قیس هلالی]] در [[کتاب سلیم بن قیس هلالی|کتابش]] و بخش دوم و سوم را [[ابن شعبه حرانی|حسن بن شعبه حرانی]] در [[تحف العقول (کتاب)|تُحَفُ العقول]] نقل کردهاند. | ||
==محتوای خطبه== | ==محتوای خطبه== | ||
در خطبه امام حسین در منا محورهای زیر به چشم میخورد: | در خطبه امام حسین در منا محورهای زیر به چشم میخورد: | ||
* | *[[فضایل امام علی(ع)|فضائل امام علی(ع)]] و اهلبیت(ع) و بیان [[آیه|آیات]] و روایاتی که در شأن، منزلت و فضیلت اهلبیت، مخصوصاً [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] نازل و بیان شده است؛ از جمله [[سد الابواب|سد ابواب]]، [[واقعه غدیر]]، [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران|مباهله]]، [[غزوه خیبر|فتح خیبر]] بهدست امام علی(ع) و [[حدیث ثقلین]].<ref>رجوع کنید به: بخش اول خطبه.</ref> | ||
* دعوت به [[امر به معروف و نهی از منکر]] و | *دعوت به [[امر به معروف و نهی از منکر]] و تأکید بر اهمیت این وظیفه [[اسلام|اسلامی]]. | ||
* یادآوری وظیفه علما و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد، و نیز گوشزد کردن مضرات سکوت عالمان در مقابل زورگویان و آثار زیانبار و خطرناک سهلانگاری آنان از انجام این وظیفه بزرگ الهی.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref> | *یادآوری وظیفه علما و لزوم قیام آنان در مقابل ستمگران و مفاسد، و نیز گوشزد کردن مضرات سکوت عالمان در مقابل زورگویان و آثار زیانبار و خطرناک سهلانگاری آنان از انجام این وظیفه بزرگ الهی.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۰-۳۴۱.</ref> | ||
== | ==زمینه تاریخی خطبه== | ||
به گزارش [[سلیم بن قیس هلالی|سلیم بن قیس]]، امام حسین یک سال قبل از مرگ [[معاویة بن ابیسفیان|معاویه]]، [[بنیهاشم]] و صحابه را در در [[ایام حج]] در منا جمع کرد و برای آنان خطبهای خواند. | |||
در این زمان فشار معاویه بر [[شیعه|شیعیان]] به اوج رسیده بود و در فضای اجتماعی سیاسی خفقان حاکم بود؛<ref>گروهی از تاریخپژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۹۲.</ref> چنانکه سلیم بن قیس برای نشاندادن انگیزه امام حسین(ع) از خواندن این خطبه و توضیح شرایط محیطی آن روزگار، پیش از نقل خطبه، چهار بخشنامه معاویه به کارگزارانش را میآورد و درباره پیامدهای آنها سخن میگوید.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۳.</ref> به گفته سلیم بن قیس، معاویه در بخشنامه اول از کسانی که درباره [[امام علی(ع)]] و خاندانش فضیلتی نقل کنند، تبری میجوید و حمایتش را از آنان برمیدارد. او همچنین دستور میدهد شهادت [[شیعیان]] را نپذیرند و هر کس که برای [[عثمان]] فضیلتی نقل کرد، حقوق و مزایا معین کنند.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۳-۳۴۴.</ref> همچنین معاویه در بخشنامه دوم دستور داد درباره فضائل [[صحابه]] و دو خلیفه ([[عمر]] و [[ابوبکر]]) [[حدیث]] نقل کنند و مشابه [[فضایل امام علی(ع)|فضائل امام علی(ع)]] را برای صحابه بیاورند و این کار را باعث چشمروشنی خودش و کوبیدن امام علی(ع) خواند.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۴.</ref> | |||
بنا به نقل سلیم بن قیس، معاویه در بخشنامه سوم نوشت که مراقب مردم باشند و هر کس متهم به دوستی با [[علی(ع)]] و خاندانش بود، اسمش را از دیوان و دفتر حقوق و مزایا محو کنند و سهمیهاش را از [[بیت المال]] قطع کنند.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۵.</ref> در بخشنامه چهارم آمده بود: «هر کسی را که متهم به دوستی خاندان علی باشد تحت فشار شدید قرار دهید و خانه او را بر سرش خراب کنید تا برای دیگران عبرت باشد».<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۶.</ref> | |||
[[سید محمدحسین حسینی طهرانی|علامه طهرانی]] در [[لمعات الحسین (کتاب)|کتاب لمعات الحسین]] مینویسد امام این خطبه را در شرایطی ایراد کرد که پس از شهادت [[امام حسن مجتبی علیهالسلام|امام حسن مجتبی(ع)]] پیوسته فتنه و بلاء بالا میرفت و شدّت امر بر شیعه بیشتر میشد؛ به طوری که در هیچ نقطه از نقاط اسلامی یک ولیّ خدا نبود مگر آنکه بر خون خود ترسان و هراسان بود، و آوراه و فراری بود؛ و به عکس دشمنان خدا ظاهر و آشکار به بدعت و ضلالت خود مباهات میکردند.<ref>حسینی طهرانی، لمعات الحسین، ۱۴۲۵ق، ص۱۸.</ref> | |||
برخی گفتهاند [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] در سال ۵۸ق یعنی دو سال قبل از مرگ [[معاویة بن ابیسفیان|معاویه]] در [[سرزمین منا|منا]] خطبه خواند.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۰.</ref> | |||
== | ==اهمیت خطبه== | ||
بنابر نظر [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] این خطبه را در منا ایراد کرد تا به چهار هدف دست یابد: | |||
# شناساندن ماهیّت ضداسلامی بنیامیه به مردم، | |||
# روشن کردن این مطلب که قدرتداشتن به معنای حقانیت نیست، | |||
# افشاندن بذر انقلاب بر ضد ستمگران، | |||
# جهاد فرهنگی و نشان دادن راه و رسم مبارزه با بنیامیه.<ref>مکارم، عاشورا ریشهها، انگیزهها، رویدادها، پیامدها، قم، ص۳۰۶.</ref> | |||
به گفته | به گفته [[محمدصادق نجمی]]، پژوهشگر شیعه، یکی از نکات مهم در این خطبه، انتخاب زمان حساس و مکان مناسب و دعوت از شخصیتهای اسلامی و شرکت دادن زنان و مردان نخبه [[بنیهاشم]] و صحابه مهاجر و [[انصار]] است که دویست نفر از حضار مجلس را کسانی تشکیل میدادند که افتخار [[صحابه|صحابگی]] را داشتند و بیش از هشتصد نفر دیگر نیز از فرزندان صحابه ([[تابعین]]) بودند.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۶۸.</ref> | ||
این خطبه افشاگریای علیه حکومت معاویه و مقدمهای برای [[واقعه کربلا]] بود.<ref>حسینی، [http://www.ensani.ir/fa/content/138524/default.aspx «افشای مفاسد معاویه و یزید در سخنان امام حسین(ع)»].</ref> امام حسین(ع) با این تدبیر و با توجه به امکانات آن روز، در میان حاضران موج و حرکتی ایجاد کرد تا حاضران پیام او را در بازگشت به سرزمینهایشان به دیگران منتقل کنند و زمینه بیداری آنان را فراهم آورند.<ref>گروهی از تاریخپژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۹۴.</ref> وی همچنین فراز «ذلک بأن مجاری الامور والاحکام علی أیدی العلماء بالله الامناء علی حلاله و حرامه» در این خطبه را از ادله صریح برای [[ولایت فقیه]] دانسته است.<ref>حسینی طهرانی، ولایت فقیه در حکومت اسلام، نشر علامه طباطبايى، ج۲، ص۲۳.</ref> | |||
== | ==منابع خطبه== | ||
این خطبه از سه بخش مستقل تشکیل شده و هر یک از مورخان و [[حدیث|مُحدّثان]]، به نقل بخشی از آن که ارتباط به بحثشان داشته بسنده نموده و از نقل بقیه خطبه صرفنظر کردهاند و حتی گاهی تنها به نقل جملهای از آن اکتفا و گاهی نیز به محتوای مجموع خطبه اشاره نمودهاند، مثلاً: | |||
[[ | ۱. [[سلیم بن قیس هلالی]] (درگذشتهٔ [[سال ۹۰ هجری قمری|۹۰ق]]) به تناسب بحث خود، فقط بخش اول خطبه را ذکر میکند و تاریخ و محل ایراد خطبه را نیز مشخص مینماید.<ref>رجوع کنید به: سلیم بن قیس، ص۲۰۶.</ref> | ||
۲. [[ابن شعبه حرانی|حسن بن شعبه حرّانی]] از محدثان قرن چهارم در [[تحف العقول (کتاب)|تحف العقول]]<ref>رجوع کنید به: حرانی، تحف العقول، ۱۳۸۰ق، ص۱۶۸.</ref> به نقل بخش دوم و سوم خطبه اکتفا کرده است. [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]<ref>رجوع کنید به: مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۷۹، ح۳۷.</ref> به نقل از تحف العقول، این دو بخش را آورده است. | |||
۳. [[احمد بن علی طبرسی]] (درگذشتهٔ [[سال ۵۸۸ هجری قمری|۵۸۸ق]]) در کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]] خلاصهای از خطبه را در چند سطر نقل کرده است.<ref>نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ۱۳۸۱ش، ص۳۴۱-۳۴۲؛ رجوع کنید به: طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۱۷.</ref> | |||
[[ | |||
در | ===تردید در پیوستگی خطبه=== | ||
برخی بر این باورند که خطبهای که در تحفالعقول نقل شده، خطبه مجزایی است که امام حسین(ع) در سالی دیگر قرائت کرده است. شاهد بر این مطلب را نیز محتوای دو خطبه و مخاطبان مختلفِ آن دو ذکر کردهاند.<ref>رجوع کنید به: گروهی از تاریخپژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۹۴، پاورقی ۱.</ref> | |||
==متن خطبه== | |||
{{طومار|عنوان= بخش اول خطبه<ref>این بخش در کتاب سلیم بن قیس آمده است. سلیم بن قیس، ص۲۰۶.</ref>|ارتفاع=۱۵ | {{طومار|عنوان= بخش اول خطبه<ref>این بخش در کتاب سلیم بن قیس آمده است. سلیم بن قیس، ص۲۰۶.</ref>|ارتفاع=۱۵ | ||
|شکل بندی عنوان=text-align:right; align: center !important;}} | |شکل بندی عنوان=text-align:right; align: center !important;}} | ||
خط ۴۵: | خط ۵۰: | ||
{{سخ}} فرمود: شما را به خدا سوگند میدهم آیا میدانید که رسول خدا(ص) روز غدیر خم علی(ع) را به ولایت نصب کرد و فرمود: باید حاضران به غایبان برسانند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: | {{سخ}} فرمود: شما را به خدا سوگند میدهم آیا میدانید که رسول خدا(ص) روز غدیر خم علی(ع) را به ولایت نصب کرد و فرمود: باید حاضران به غایبان برسانند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: | ||
شما را به خدا سوگند میدهم آیا میدانید رسول خدا(ص) در جنگ تبوک به علی(ع) فرمود: تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسایی و تو پس از من زمامدار هر مؤمنی؟ گفتند: آری به خدا. و فرمود: شما را به خدا سوگند، آیا میدانید که رسول خدا(ص) هنگامی که نصارای [[نجران]] را برای مباهله فراخواند جز علی(ع) و همسرش فاطمه(س)و دو فرزند او حسن و حسین(ع) را نیاورد. گفتند: آری به خدا. فرمود: شما را به خدا قسم میدهم، آیا میدانید پیامبر(ص) در روز خیبر پرچم را به دست علی(ع) داد و فرمود: پرچم را به دست کسی میدهم که خدا و رسولش او را دوست دارند و او نیز خدا و رسولش را دوست دارد، آنکه پیدرپی (بر دشمن) یورش میبرد و فرار نمیکند و خداوند خیبر را به دست وی فتح کند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: | شما را به خدا سوگند میدهم آیا میدانید رسول خدا(ص) در جنگ تبوک به علی(ع) فرمود: تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسایی و تو پس از من زمامدار هر مؤمنی؟ گفتند: آری به خدا. و فرمود: شما را به خدا سوگند، آیا میدانید که رسول خدا(ص) هنگامی که نصارای [[نجران]] را برای مباهله فراخواند جز علی(ع) و همسرش فاطمه(س)و دو فرزند او حسن و حسین(ع) را نیاورد. گفتند: آری به خدا. فرمود: شما را به خدا قسم میدهم، آیا میدانید پیامبر(ص) در روز خیبر پرچم را به دست علی(ع) داد و فرمود: پرچم را به دست کسی میدهم که خدا و رسولش او را دوست دارند و او نیز خدا و رسولش را دوست دارد، آنکه پیدرپی (بر دشمن) یورش میبرد و فرار نمیکند و خداوند خیبر را به دست وی فتح کند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: | ||
آیا میدانید که پیامبر(ص) او را برای [[ابلاغ آیات برائت]] فرستاد و فرمود: از سوی من کسی (پیام را) نمیرساند مگر خودم یا کسی که از من باشد؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) بین او و جعفر و زید داوری کرده فرمود:ای علی، تو از منی و من از توام پس از من پیشوای هر مؤمنی. گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که او هر روز با رسول خدا(ص) خلوتی داشت و هر شب بر منزل پیامبر(ص) داخل میشد هرگاه میپرسید، پیامبر پاسخش میگفت و هرگاه سکوت میکرد، پیامبر(ص) خود آغاز سخن میکرد؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید رسول خدا(ص) او را بر جعفر و حمزه برتری داد، آن هنگام که به فاطمه(س) فرمود: تو را به بهترین خاندانم که اسلامش از همه پیشتر، و بردباریش از همه بزرگتر و دانشش از همه بیشتر است تزویج کردم؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) فرمود: من سرور همة فرزندان آدمم، و برادرم(ع) سرور همه عرب، فاطمه(س) سرور همه زنان اهل بهشت و دو فرزندم حسن و حسین(ع) دو سروران جوانان بهشتند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) به علی(ع) دستور داد تا او را غسل دهد و خبر داد که جبرئیل در غسل به او کمک خواهد کرد. گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) در آخرین لحظات خطبهای که برای مردم خواند فرمود: من در میان شما دو چیز گرانبها میگذارم: کتاب خدا و عترتم، دامن آن دو را بگیرید تا هرگز گمراه نشوید. گفتند: آری به خدا. امام حسین(ع) هیچ مطلبی را که خدا در قرآن در شأن علیبنابیطالب و خاندانش نازل کرد یا بر زبان پیامبرش جاری ساخته بود نگذاشت مگر که آنان را پیرامون آن قسم داد و صحابه پیامبر(ص) میگفتند: آری به خدا شنیدیم و تابعین میگفتند: این سخنان را کسی که به او اطمینان داریم فلانی و فلانی برای ما نقل کرده است. سپس امام حسین(ع) آنان را قسم داد که آیا شنیدهاند پیامبر(ص) فرموده: کسی که گمان دارد مرا دوست دارد و علی(ع) را دشمن، دروغ میگوید. مرا دوست ندارد کسی که علی را دشمن دارد. شخصی از پیامبر پرسید: چطور؟ فرمود: زیرا علی(ع) از من است و من از اویم، هر که او را دوست دارد مرا دوست داشته و هر که مرا دوست دارد خدا را دوست داشته است. هر که علی(ع) را دشمن دارد مرا دشمن دارد و هر که مرا دشمن دارد خدا را دشمن داشته است؟ گفتند: آری به خدا، شنیدیم.{{پایان}} | آیا میدانید که پیامبر(ص) او را برای [[ابلاغ آیات برائت]] فرستاد و فرمود: از سوی من کسی (پیام را) نمیرساند مگر خودم یا کسی که از من باشد؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) بین او و جعفر و زید داوری کرده فرمود:ای علی، تو از منی و من از توام پس از من پیشوای هر مؤمنی. گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که او هر روز با رسول خدا(ص) خلوتی داشت و هر شب بر منزل پیامبر(ص) داخل میشد هرگاه میپرسید، پیامبر پاسخش میگفت و هرگاه سکوت میکرد، پیامبر(ص) خود آغاز سخن میکرد؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید رسول خدا(ص) او را بر جعفر و حمزه برتری داد، آن هنگام که به فاطمه(س) فرمود: تو را به بهترین خاندانم که اسلامش از همه پیشتر، و بردباریش از همه بزرگتر و دانشش از همه بیشتر است تزویج کردم؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) فرمود: من سرور همة فرزندان آدمم، و برادرم(ع) سرور همه عرب، فاطمه(س) سرور همه زنان اهل بهشت و دو فرزندم حسن و حسین(ع) دو سروران جوانان بهشتند؟ گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) به علی(ع) دستور داد تا او را غسل دهد و خبر داد که جبرئیل در غسل به او کمک خواهد کرد. گفتند: آری به خدا. فرمود: آیا میدانید که رسول خدا(ص) در آخرین لحظات خطبهای که برای مردم خواند فرمود: من در میان شما دو چیز گرانبها میگذارم: کتاب خدا و عترتم، دامن آن دو را بگیرید تا هرگز گمراه نشوید. گفتند: آری به خدا. امام حسین(ع) هیچ مطلبی را که خدا در قرآن در شأن علیبنابیطالب و خاندانش نازل کرد یا بر زبان پیامبرش جاری ساخته بود نگذاشت مگر که آنان را پیرامون آن قسم داد و صحابه پیامبر(ص) میگفتند: آری به خدا شنیدیم و تابعین میگفتند: این سخنان را کسی که به او اطمینان داریم فلانی و فلانی برای ما نقل کرده است. سپس امام حسین(ع) آنان را قسم داد که آیا شنیدهاند پیامبر(ص) فرموده: کسی که گمان دارد مرا دوست دارد و علی(ع) را دشمن، دروغ میگوید. مرا دوست ندارد کسی که علی را دشمن دارد. شخصی از پیامبر پرسید: چطور؟ فرمود: زیرا علی(ع) از من است و من از اویم، هر که او را دوست دارد مرا دوست داشته و هر که مرا دوست دارد خدا را دوست داشته است. هر که علی(ع) را دشمن دارد مرا دشمن دارد و هر که مرا دشمن دارد خدا را دشمن داشته است؟ گفتند: آری به خدا، شنیدیم.{{پایان}}{{طومار|عنوان= بخش دوم و سوم خطبه<ref> این بخش در کتاب ''تحف العقول'' آمده است. رجوع کنید به: حرانی، تحف العقول، ۱۳۸۰ق، ص۱۶۸.</ref>|ارتفاع=۱۵ | ||
{{طومار|عنوان= بخش دوم و سوم خطبه<ref> این بخش در کتاب ''تحف العقول'' آمده است. رجوع کنید به: حرانی، تحف العقول، ۱۳۸۰ق، ص۱۶۸.</ref>|ارتفاع=۱۵ | |||
|شکل بندی عنوان=text-align:right; align: center !important;}} | |شکل بندی عنوان=text-align:right; align: center !important;}} | ||
وَ إِنَّمَا عَابَ اللهُ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّهُمْ کَانُوا یَرَوْنَ مِنَ الظَّلَمَةِ الَّذِینَ بَیْنَ أَظْهُرِهِمُ الْمُنْکَرَ وَ الْفَسَادَ فَلَا یَنْهَوْنَهُمْ عَنْ ذَلِکَ رَغْبَةً فِیمَا کَانُوا یَنَالُونَ مِنْهُمْ وَ رَهْبَةً مِمَّا یَحْذَرُونَ وَ اللهُ یَقُولُ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ قَالَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَبَدَأَ اللهُ بِالْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ فَرِیضَةً مِنْهُ لِعِلْمِهِ بِأَنَّهَا إِذَا أُدِّیَتْ وَ أُقِیمَتْ اسْتَقَامَتِ الْفَرَائِضُ کُلُّهَا هَیِّنُهَا وَ صَعْبُهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ دُعَاءٌ إِلَی الْإِسْلَامِ مَعَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مُخَالَفَةِ الظَّالِمِ وَ قِسْمَةِ الْفَیْءِ وَ الْغَنَائِمِ وَ أَخْذِ الصَّدَقَاتِ مِنْ مَوَاضِعِهَا وَ وَضْعِهَا فِی حَقِّهَا ثُمَّ أَنْتُمْ أَیُّهَا الْعِصَابَةُ عِصَابَةٌ بِالْعِلْمِ مَشْهُورَةٌ وَ بِالْخَیْرِ مَذْکُورَةٌ وَ بِالنَّصِیحَةِ مَعْرُوفَةٌ وَ بِاللهِ فِی أَنْفُسِ النَّاسِ مَهَابَةٌ یَهَابُکُمُ الشَّرِیفُ وَ یُکْرِمُکُمُ الضَّعِیفُ وَ یُؤْثِرُکُمْ مَنْ لَا فَضْلَ لَکُمْ عَلَیْهِ وَ لَا یَدَ لَکُمْ عِنْدَهُ تَشْفَعُونَ فِی الْحَوَائِجِ إِذَا امْتَنَعَتْ مِنْ طُلَّابِهَا وَ تَمْشُونَ فِی الطَّرِیقِ بِهَیْبَةِ الْمُلُوکِ وَ کَرَامَةِ الْأَکَابِرِ أَ لَیْسَ کُلُّ ذَلِکَ إِنَّمَا نِلْتُمُوهُ بِمَا یُرْجَی عِنْدَکُمْ مِنَ الْقِیَامِ بِحَقِّ الله وَ إِنْ کُنْتُمْ عَنْ أَکْثَرِ حَقِّهِ تُقَصِّرُونَ فَاسْتَخْفَفْتُمْ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ فَأَمَّا حَقَّ الضُّعَفَاءِ فَضَیَّعْتُمْ وَ أَمَّا حَقَّکُمْ بِزَعْمِکُم فَطَلَبْتُمْ فَلَا مال [مَالًا بَذَلْتُمُوهُ وَ لَا نَفْساً خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِی خَلَقَهَا وَ لَا عَشِیرَةً عَادَیْتُمُوهَا فِی ذَاتِ اللهِ أَنْتُمْ تَتَمَنَّوْنَ عَلَی الله جَنَّتَهُ وَ مُجَاوَرَةَ رُسُلِهِ وَ أَمَانَهُ مِنْ عَذَابِهِ لَقَدْ خَشِیتُ عَلَیْکُمْ أَیُّهَا الْمُتَمَنُّونَ عَلَی اللهِ أَنْ تَحُلَّ بِکُمْ نَقِمَةٌ مِنْ نَقِمَاتِهِ لِأَنَّکُمْ بَلَغْتُمْ مِنْ کَرَامَةِ الله مَنْزِلَةً فُضِّلْتُمْ بِهَا وَ مَنْ یُعْرَفُ بِاللَه لَا تُکْرِمُونَ وَ أَنْتُمْ بِاللَّهِ فِی عِبَادِهِ تُکْرَمُونَ وَ قَدْ تَرَوْنَ عُهُودَ اللَّهِ مَنْقُوضَةً فَلَا تَقْرَعُونَ وَ أَنْتُمْ لِبَعْضِ ذِمَمِ آبَائِکُمْ تَقْرَعُونَ وَ ذِمَّةُ رَسُولِ الله مَحْقُورَةٌ وَ الْعُمْیُ وَ الْبُکْمُ وَ الزَّمِنُ فِی الْمَدَائِنِ مُهْمَلَةٌ لَا تَرْحَمُونَ وَ لَا فِی مَنْزِلَتِکُمْ تَعْمَلُونَ وَ لَا مِنْ عَمَلٍ فِیهَا تَعْتِبُونَ وَ بِالادِّهَانِ وَ الْمُصَانَعَةِ عِنْدَ الظَّلَمَةِ تَأْمَنُونَ کُلُّ ذَلِکَ مِمَّا أَمَرَکُمُ اللهُ بِهِ مِنَ النَّهْیِ وَ التَّنَاهِی وَ أَنْتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ وَ أَنْتُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ مُصِیبَةً لِمَا غُلِبْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ مَنَازِلِ الْعُلَمَاءِ لَوْ کُنْتُمْ تَسْمَعُونَ ذَلِکَ بِأَنَّ مَجَارِیَ الْأُمُورِ وَ الْأَحْکَامِ عَلَی أَیْدِی الْعُلَمَاءِ بِالله الْأُمَنَاءِ عَلَی حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ فَأَنْتُمْ الْمَسْلُوبُونَ تِلْکَ الْمَنْزِلَةَ وَ مَا سُلِبْتُمْ ذَلِکَ إِلَّا بِتَفَرُّقِکُمْ عَنِ الْحَقِّ وَ اخْتِلَافِکُمْ فِی السُّنَّةِ بَعْدَ الْبَیِّنَةِ الْوَاضِحَةِ وَ لَوْ صَبَرْتُمْ عَلَی الْأَذَی وَ تَحَمَّلْتُمُ الْمَئُونَةَ فِی ذَاتِ اللهِ کَانَتْ أُمُورُ اللهِ عَلَیْکُمْ تَرِدُ وَ عَنْکُمْ تَصْدُرُ وَ إِلَیْکُمْ تَرْجِعُ وَ لَکِنَّکُمْ مَکَّنْتُمُ الظَّلَمَةَ مِنْ مَنْزِلَتِکُمْ وَ أَسْلَمْتُمْ أُمُورَ اللهِ فِی أَیْدِیهِمْ یَعْمَلُونَ بِالشُّبُهَاتِ وَ یَسِیرُونَ فِی الشَّهَوَاتِ سَلَّطَهُمْ عَلَی ذَلِکَ فِرَارُکُمْ مِنَ الْمَوْتِ وَ إِعْجَابُکُمْ بِالْحَیَاةِ الَّتِی هِیَ مُفَارِقَتُکُمْ فَأَسْلَمْتُمُ الضُّعَفَاءَ فِی أَیْدِیهِمْ فَمِنْ بَیْنِ مُسْتَعْبَدٍ مَقْهُورٍ وَ بَیْنِ مُسْتَضْعَفٍ عَلَی مَعِیشَتِهِ مَغْلُوبٍ یَتَقَلَّبُونَ فِی الْمُلْکِ بِآرَائِهِمْ وَ یَسْتَشْعِرُونَ الْخِزْیَ بِأَهْوَائِهِمْ اقْتِدَاءً بِالْأَشْرَارِ وَ جُرْأَةً عَلَی الْجَبَّارِ فِی کُلِّ بَلَدٍ مِنْهُمْ عَلَی مِنْبَرِهِ خَطِیبٌ یَصْقَعُ فَالْأَرْضُ لَهُمْ شَاغِرَةٌ وَ أَیْدِیهِمْ فِیهَا مَبْسُوطَةٌ وَ النَّاسُ لَهُمْ خَوَلٌ لَا یَدْفَعُونَ یَدَ لَامِسٍ فَمِنْ بَیْنِ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ ذِی سَطْوَةٍ عَلَی الضَّعَفَةِ شَدِیدٍ مُطَاعٍ لَا یَعْرِفُ الْمُبْدِئَ وَ الْمُعِیدَ فَیَا عَجَباً وَ مَا لِی لَا أَعْجَبُ وَ الْأَرْضُ مِنْ غَاشٍّ غَشُومٍ وَ مُتَصَدِّقٍ ظَلُومٍ وَ عَامِلٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ بِهِمْ غَیْرِ رَحِیمٍ فَاللهُ الْحَاکِمُ فِیمَا فِیهِ تَنَازَعْنَا وَ الْقَاضِی بِحُکْمِهِ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَنَا اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ مَا کَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِی سُلْطَانٍ وَ لَا الْتِمَاساً مِن فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَکِنْ لِنُرِیَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرَائِضِکَ وَ سُنَّتِکَ وَ أَحْکَامِکَ فَإِنَّکُمْ إِلَّا تَنْصُرُونَا (فان لم تنصرونا) <ref>حسینی طهرانی، لمعات الحسین، پاورقی ص۱۳ به نقل از [[علیاکبر غفاری]] </ref> وَ تُنْصِفُونَا قَوِیَ الظَّلَمَةُ عَلَیْکُمْ وَ عَمِلُوا فِی إِطْفَاءِ نُورِ نَبِیِّکُمْ وَ حَسْبُنَا اللهُ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْهِ أَنَبْنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیر{{سخ}} | وَ إِنَّمَا عَابَ اللهُ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّهُمْ کَانُوا یَرَوْنَ مِنَ الظَّلَمَةِ الَّذِینَ بَیْنَ أَظْهُرِهِمُ الْمُنْکَرَ وَ الْفَسَادَ فَلَا یَنْهَوْنَهُمْ عَنْ ذَلِکَ رَغْبَةً فِیمَا کَانُوا یَنَالُونَ مِنْهُمْ وَ رَهْبَةً مِمَّا یَحْذَرُونَ وَ اللهُ یَقُولُ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ قَالَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَبَدَأَ اللهُ بِالْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ فَرِیضَةً مِنْهُ لِعِلْمِهِ بِأَنَّهَا إِذَا أُدِّیَتْ وَ أُقِیمَتْ اسْتَقَامَتِ الْفَرَائِضُ کُلُّهَا هَیِّنُهَا وَ صَعْبُهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ دُعَاءٌ إِلَی الْإِسْلَامِ مَعَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مُخَالَفَةِ الظَّالِمِ وَ قِسْمَةِ الْفَیْءِ وَ الْغَنَائِمِ وَ أَخْذِ الصَّدَقَاتِ مِنْ مَوَاضِعِهَا وَ وَضْعِهَا فِی حَقِّهَا ثُمَّ أَنْتُمْ أَیُّهَا الْعِصَابَةُ عِصَابَةٌ بِالْعِلْمِ مَشْهُورَةٌ وَ بِالْخَیْرِ مَذْکُورَةٌ وَ بِالنَّصِیحَةِ مَعْرُوفَةٌ وَ بِاللهِ فِی أَنْفُسِ النَّاسِ مَهَابَةٌ یَهَابُکُمُ الشَّرِیفُ وَ یُکْرِمُکُمُ الضَّعِیفُ وَ یُؤْثِرُکُمْ مَنْ لَا فَضْلَ لَکُمْ عَلَیْهِ وَ لَا یَدَ لَکُمْ عِنْدَهُ تَشْفَعُونَ فِی الْحَوَائِجِ إِذَا امْتَنَعَتْ مِنْ طُلَّابِهَا وَ تَمْشُونَ فِی الطَّرِیقِ بِهَیْبَةِ الْمُلُوکِ وَ کَرَامَةِ الْأَکَابِرِ أَ لَیْسَ کُلُّ ذَلِکَ إِنَّمَا نِلْتُمُوهُ بِمَا یُرْجَی عِنْدَکُمْ مِنَ الْقِیَامِ بِحَقِّ الله وَ إِنْ کُنْتُمْ عَنْ أَکْثَرِ حَقِّهِ تُقَصِّرُونَ فَاسْتَخْفَفْتُمْ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ فَأَمَّا حَقَّ الضُّعَفَاءِ فَضَیَّعْتُمْ وَ أَمَّا حَقَّکُمْ بِزَعْمِکُم فَطَلَبْتُمْ فَلَا مال [مَالًا بَذَلْتُمُوهُ وَ لَا نَفْساً خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِی خَلَقَهَا وَ لَا عَشِیرَةً عَادَیْتُمُوهَا فِی ذَاتِ اللهِ أَنْتُمْ تَتَمَنَّوْنَ عَلَی الله جَنَّتَهُ وَ مُجَاوَرَةَ رُسُلِهِ وَ أَمَانَهُ مِنْ عَذَابِهِ لَقَدْ خَشِیتُ عَلَیْکُمْ أَیُّهَا الْمُتَمَنُّونَ عَلَی اللهِ أَنْ تَحُلَّ بِکُمْ نَقِمَةٌ مِنْ نَقِمَاتِهِ لِأَنَّکُمْ بَلَغْتُمْ مِنْ کَرَامَةِ الله مَنْزِلَةً فُضِّلْتُمْ بِهَا وَ مَنْ یُعْرَفُ بِاللَه لَا تُکْرِمُونَ وَ أَنْتُمْ بِاللَّهِ فِی عِبَادِهِ تُکْرَمُونَ وَ قَدْ تَرَوْنَ عُهُودَ اللَّهِ مَنْقُوضَةً فَلَا تَقْرَعُونَ وَ أَنْتُمْ لِبَعْضِ ذِمَمِ آبَائِکُمْ تَقْرَعُونَ وَ ذِمَّةُ رَسُولِ الله مَحْقُورَةٌ وَ الْعُمْیُ وَ الْبُکْمُ وَ الزَّمِنُ فِی الْمَدَائِنِ مُهْمَلَةٌ لَا تَرْحَمُونَ وَ لَا فِی مَنْزِلَتِکُمْ تَعْمَلُونَ وَ لَا مِنْ عَمَلٍ فِیهَا تَعْتِبُونَ وَ بِالادِّهَانِ وَ الْمُصَانَعَةِ عِنْدَ الظَّلَمَةِ تَأْمَنُونَ کُلُّ ذَلِکَ مِمَّا أَمَرَکُمُ اللهُ بِهِ مِنَ النَّهْیِ وَ التَّنَاهِی وَ أَنْتُمْ عَنْهُ غَافِلُونَ وَ أَنْتُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ مُصِیبَةً لِمَا غُلِبْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ مَنَازِلِ الْعُلَمَاءِ لَوْ کُنْتُمْ تَسْمَعُونَ ذَلِکَ بِأَنَّ مَجَارِیَ الْأُمُورِ وَ الْأَحْکَامِ عَلَی أَیْدِی الْعُلَمَاءِ بِالله الْأُمَنَاءِ عَلَی حَلَالِهِ وَ حَرَامِهِ فَأَنْتُمْ الْمَسْلُوبُونَ تِلْکَ الْمَنْزِلَةَ وَ مَا سُلِبْتُمْ ذَلِکَ إِلَّا بِتَفَرُّقِکُمْ عَنِ الْحَقِّ وَ اخْتِلَافِکُمْ فِی السُّنَّةِ بَعْدَ الْبَیِّنَةِ الْوَاضِحَةِ وَ لَوْ صَبَرْتُمْ عَلَی الْأَذَی وَ تَحَمَّلْتُمُ الْمَئُونَةَ فِی ذَاتِ اللهِ کَانَتْ أُمُورُ اللهِ عَلَیْکُمْ تَرِدُ وَ عَنْکُمْ تَصْدُرُ وَ إِلَیْکُمْ تَرْجِعُ وَ لَکِنَّکُمْ مَکَّنْتُمُ الظَّلَمَةَ مِنْ مَنْزِلَتِکُمْ وَ أَسْلَمْتُمْ أُمُورَ اللهِ فِی أَیْدِیهِمْ یَعْمَلُونَ بِالشُّبُهَاتِ وَ یَسِیرُونَ فِی الشَّهَوَاتِ سَلَّطَهُمْ عَلَی ذَلِکَ فِرَارُکُمْ مِنَ الْمَوْتِ وَ إِعْجَابُکُمْ بِالْحَیَاةِ الَّتِی هِیَ مُفَارِقَتُکُمْ فَأَسْلَمْتُمُ الضُّعَفَاءَ فِی أَیْدِیهِمْ فَمِنْ بَیْنِ مُسْتَعْبَدٍ مَقْهُورٍ وَ بَیْنِ مُسْتَضْعَفٍ عَلَی مَعِیشَتِهِ مَغْلُوبٍ یَتَقَلَّبُونَ فِی الْمُلْکِ بِآرَائِهِمْ وَ یَسْتَشْعِرُونَ الْخِزْیَ بِأَهْوَائِهِمْ اقْتِدَاءً بِالْأَشْرَارِ وَ جُرْأَةً عَلَی الْجَبَّارِ فِی کُلِّ بَلَدٍ مِنْهُمْ عَلَی مِنْبَرِهِ خَطِیبٌ یَصْقَعُ فَالْأَرْضُ لَهُمْ شَاغِرَةٌ وَ أَیْدِیهِمْ فِیهَا مَبْسُوطَةٌ وَ النَّاسُ لَهُمْ خَوَلٌ لَا یَدْفَعُونَ یَدَ لَامِسٍ فَمِنْ بَیْنِ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ ذِی سَطْوَةٍ عَلَی الضَّعَفَةِ شَدِیدٍ مُطَاعٍ لَا یَعْرِفُ الْمُبْدِئَ وَ الْمُعِیدَ فَیَا عَجَباً وَ مَا لِی لَا أَعْجَبُ وَ الْأَرْضُ مِنْ غَاشٍّ غَشُومٍ وَ مُتَصَدِّقٍ ظَلُومٍ وَ عَامِلٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ بِهِمْ غَیْرِ رَحِیمٍ فَاللهُ الْحَاکِمُ فِیمَا فِیهِ تَنَازَعْنَا وَ الْقَاضِی بِحُکْمِهِ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَنَا اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ مَا کَانَ مِنَّا تَنَافُساً فِی سُلْطَانٍ وَ لَا الْتِمَاساً مِن فُضُولِ الْحُطَامِ وَ لَکِنْ لِنُرِیَ الْمَعَالِمَ مِنْ دِینِکَ وَ نُظْهِرَ الْإِصْلَاحَ فِی بِلَادِکَ وَ یَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِکَ وَ یُعْمَلَ بِفَرَائِضِکَ وَ سُنَّتِکَ وَ أَحْکَامِکَ فَإِنَّکُمْ إِلَّا تَنْصُرُونَا (فان لم تنصرونا) <ref>حسینی طهرانی، لمعات الحسین، پاورقی ص۱۳ به نقل از [[علیاکبر غفاری]] </ref> وَ تُنْصِفُونَا قَوِیَ الظَّلَمَةُ عَلَیْکُمْ وَ عَمِلُوا فِی إِطْفَاءِ نُورِ نَبِیِّکُمْ وَ حَسْبُنَا اللهُ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنا وَ إِلَیْهِ أَنَبْنَا وَ إِلَیْهِ الْمَصِیر{{سخ}} | ||
خط ۶۳: | خط ۶۷: | ||
==شرح== | ==شرح== | ||
[[مجتبی تهرانی]] خطبه منا را در سال ١٣٩٠ش برای تبیین هدف [[قیام امام حسین(ع)]] در هفده جلسه شرح کرده است<ref>تهرانی، سلوک عاشورایی، ۱۳۹۱ش، ج١٠، ص٢١.</ref> و متن این سخنان در جلد دهم (منزل دهم) از مجموعه ده جلدی سلوک عاشورایی به نام شرح خطبه منا منتشر شده است.<ref>[https://mojtabatehrani.com/product/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%8410/ «شرح خطبه منا»].</ref> محمدرضا حدادپور جهرمی نیز خطبه مذکور را با نگرشی بر اوضاع و نیازهای مسلمانان و با تأکید بر احتمال تکرار حوادث مشابه در جامعه اسلامی، در کتاب «شرح خطبه امام حسین(ع) در منا» توضیح داده و دفتر نشر معارف آن را منتشر کرده است.<ref> [http://nashremaaref.ir/product/441054/ «شرح خطبه امام حسین(ع) در منا»].</ref> | [[مجتبی کلهری تهرانی|مجتبی تهرانی]] خطبه منا را در سال ١٣٩٠ش برای تبیین هدف [[قیام امام حسین(ع)]] در هفده جلسه شرح کرده است<ref>تهرانی، سلوک عاشورایی، ۱۳۹۱ش، ج١٠، ص٢١.</ref> و متن این سخنان در جلد دهم (منزل دهم) از مجموعه ده جلدی سلوک عاشورایی به نام شرح خطبه منا منتشر شده است.<ref>[https://mojtabatehrani.com/product/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%8410/ «شرح خطبه منا»].</ref> محمدرضا حدادپور جهرمی نیز خطبه مذکور را با نگرشی بر اوضاع و نیازهای مسلمانان و با تأکید بر احتمال تکرار حوادث مشابه در جامعه اسلامی، در کتاب «شرح خطبه امام حسین(ع) در منا» توضیح داده و دفتر نشر معارف آن را منتشر کرده است.<ref> [http://nashremaaref.ir/product/441054/ «شرح خطبه امام حسین(ع) در منا»].</ref> | ||
== جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[خطبه امام حسین در روز عاشورا]] | *[[خطبه امام حسین در روز عاشورا]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
ویرایش