وصیت امام حسین(ع) به محمد بن حنفیه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''وصیت امام حسین(ع) به محمد بن حَنَفیه''' نوشته [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] هنگام واپسین خروج از [[مدینه]] به سمت [[مکه]]، خطاب به برادرش [[محمد بن حنفیه|محمد حنفیه]] است. در این [[وصیت|وصیت‌نامه]]، امام حسین(ع) ضمن شهادت به [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] اهداف قیامش را ذکر می‌کند. او [[قیام امام حسین(ع)|قیام خود]] را نه از سرمستی، فساد و ظلم، بلکه برای طلب اصلاح در امت پیامبر، [[امر به معروف و نهی از منکر]] و عمل به [[سیره نبوی|سیره پیامبر(ص)]] و [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] معرفی می‌کند.

این وصیت بدون ذکر سلسله سند و با اختلاف در نقل، توسط [[ابن‌اعثم کوفی]]، اخطب خوارزم و محمد بن ابی طالب حائری گزارش شده است. همچنین علی بن مهدی طبری مامطیری و [[ابن‌شهرآشوب]] نیز بخشی از این وصیت را به عنوان سخن شفاهی امام حسین(ع) به [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] نقل کرده‌اند.

[[رسول جعفریان]] با توجه به نقل بدون سند این وصیت در [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح]]، این روایت را بدون سند دانسته و تضعیف کرده است. این رویکرد به دلیل جایگاه کتاب الفتوح و تایید مضمون وصیت توسط روایات دیگر مورد نقد قرار گرفته است. در نقل ابن اعثم و خوارزمی در کنار [[سیره نبوی|سیره پیامبر(ص)]] و [[سیره علوی|سیره امام علی(ع)]] به سیره خلفای راشدین نیز اشاره شده است که به گفته [[سید مرتضی عسکری]] از تحریفات بوده و بعدا به کلام امام حسین(ع) اضافه شده است. [[محمدهادی یوسفی غروی|یوسفی غروی]] نیز به همین دلیل نقل ابن‌اعثم را ضعیف دانسته و گزارش ابن‌شهر آشوب را تقویت می‌کند.

وصیت امام حسین(ع) به محمد بن حنفیه متنی است که [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] هنگام خروج از [[مدینه]] به [[مکه]]، در آخرین سفر قبل از شهادت خطاب به بردارش نوشته‌ است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش،‌ ج۱۷، ص۱۵۱.</ref> در این وصیت‌نامه او به اهداف قیامش اشاره می‌کند. اصلاح در امت پیامبر(ص)،‌ [[امر به معروف و نهی از منکر]] و عمل به [[سیره نبوی|سیره پیامبر(ص)‌]] و حضرت علی(ع) اهداف ذکر شده توسط امام حسین(ع) است.<ref>داودی و رستم نژاد، عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها و پیامدها، ۱۳۸۷ش، ص۳۳۰.</ref> به گفته [[محمدتقی مصباح یزدی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|۱۳۹۹ش]]) این نکته نشان می‌دهد که حرکت سیاسی ایشان به قصد قدرت‌طلبی نبوده است، بلکه حرکت و قیام به عنوان وسیله‌ای برای تحقق اهداف دین است.<ref>مصباح یزدی، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، ۱۳۸۲ش. ص۱۲۴.</ref>  

[[مرتضی مطهری]] (درگذشت: [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]) معتقد است مقصود از اصلاح این است که وضعیت با حکومت یزید به جایی رسیده است که اگر به همین صورت بماند و حرکتی شکل نگیرد، چیزی از اسلام حقیقی باقی نخواهد ماند.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (حکمتها و اندرزها(۱ و ۲))، ۱۳۸۴ش، ج۲۲، ص۲۹۲. </ref> همچنین وی بر این باور است که علاوه بر فراگیری ظلم و فساد،‌ امر به معروف و نهی از منکر نیز فراموش شده بود. امام حسین(ع) با [[قیام امام حسین(ع)|قیام]] و ریخته شدن خونش این واجب را احیا کردد.<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری (نقش حادثه کربلا در تحول تاریخ اسلامی(پانزده گفتار))، ۱۳۸۴ش، ج۲۵، ص۳۱۴؛ همچنین نگاه کنید: داودی و رستم نژاد، عاشورا ریشه ها، انگیزه ها، رویدادها و پیامدها، ۱۳۸۷ش، ص۲۴۳. </ref> [[نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی|صالحی نجف‌آبادی]] در [[شهید جاوید (کتاب)|کتاب شهید جاوید]] با استناد به این وصیت، قیام برای اصلاح را از اهداف امام حسین(ع) می‌داند که از روح اسلام سرچشمه گرفته است.<ref>صالحی نجف‌آبادی، شهید جاوید، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۸-۲۸۹.</ref> [[سید علی خامنه‌ای]] (زاده: [[سال ۱۳۱۸ هجری شمسی|۱۳۱۸ش]]) دومین رهبر [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] نیز با تکیه بر این وصیت‌نامه بر این باور است امام حسین(ع)‌ پس از مشاهده وضعیت رو به انحطاط جامعه اسلامی، و خروج آن از مسیر پیامبر(ص)، برای اصلاح امت و [[امر به معروف و نهی از منکر]] قیام کرد.<ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3002 «بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران»]، دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.</ref>

==متن و ترجمه==

بر اساس گزارش [[تسلیة المجالس و زینة المجالس (کتاب)|کتاب تسلیة المجالس]]، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] صبح روزی که می‌خواست برای آخرین بار از مدینه به سمت مکه خارج شود با [[محمد بن حنفیه|برادرش محمد حنفیه]] دیدار داشت. وی توصیه کرد که امام از جنگ دوری کند تا آسیبی نبیند و راهکارهایی ارائه کرد. امام حسین(ع) در پاسخ وی بیان داشت که حتی اگر هیچ مکان امنی در دنیا نداشته باشد، باز با [[یزید بن معاویه|یزید]] بیعت نخواهد کرد.<ref>حسینی موسوی، تسلیة المجالس، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۵۶-۱۵۸.</ref>

در این هنگام محمد بن حنفیه با گریه کلام امام را قطع کرده و امام حسین(ع) همراه او گریه کرد. سپس امام حسین(ع) با تشکر از خیرخواهی برادر،‌ عزم خود را برای حرکت به سمت مکه همراه برادران و فزندانشان و شیعیانی که بر اساس نظر ایشان عمل می‌کنند اعلام کرد. از محمد حنفیه نیز خواست در [[مدینه]] باقی بماند تا از جانب او مراقب اتفاقات آن‌جا باشد. در این حال امام قلم و کاغذی خواسته و این وصیت را خطاب به او نوشت:<ref>حسینی موسوی، تسلیة المجالس، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶۰.</ref>{{نقل قول دوقلو طبقاتی تاشو|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ هَذَا مَا أَوْصَی بِهِ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ إِلَی أَخِیهِ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفِ بِابْنِ الْحَنَفِیةِ:|بسم اللّه الرحمن الرحیم؛ این وصیتی است از حسین بن علی بن ابی طالب به برادرش محمّد، معروف به پسر حنفیه:|أَنَّ الْحُسَینَ یشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ جَاءَ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِ الْحَقِّ وَ أَنَّ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیةٌ لا رَیبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ|حسین شهادت می‌دهد که معبودی جز خدای یگانه‌ای که شریکی ندارد نیست، و محمّد بنده و فرستاده اوست که ازجانب حق به حق مبعوث شده است و این که بهشت و دوزخ حق است و روز رستاخیز- بدون شک- خواهد آمد، و خداوند خفتگان در قبرها را برمی‌انگیزد.|وَ أَنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی (ص)، أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَی عَنِ الْمُنْکرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی وَ أَبِی عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ|و من از سرِ مستی و طغیان و فسادانگیزی و ستمکاری قیام نکردم، تنها برای اصلاح در امّت جدّم به پا خواستم. می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به روش جدّم و پدرم علی بن ابی طالب علیه‌السلام رفتار نمایم.|فَمَنْ قَبِلَنِی بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلَی بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلَی هَذَا أَصْبِرُ حَتَّی یقْضِی اللَّهُ بَینِی وَ بَینَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ هُوَ خَیرُ الْحاکمِینَ|هر کس سخن حقّ مرا پذیرفت، پس خداوند به پذیرش (و پاداش) آن سزاوارتر است، و هر کس دعوت مرا نپذیرفت، صبر می‌کنم تا خداوند میان من و این مردم به حق داوری کند که او بهترین داوران است.|وَ هَذِهِ وَصِیتِی یا أَخِی إِلَیک وَ ما تَوْفِیقِی إِلَّا بِاللَّهِ عَلَیهِ تَوَکلْتُ وَ إِلَیهِ أُنِیب.<ref>حسینی موسوی، تسلیة المجالس، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶۰-۱۶۱.</ref>|این وصیت من است به تو‌ای برادر! توفیق من جز از ناحیه خداوند نیست. بر او توکل می‌کنم و بازگشتم به سوی اوست.|شکل بندی عنوان=|شکل بندی عنوان ستون راست=|شکل بندی عنوان ستون چپ=|شکل بندی ستون راست=|شکل بندی ستون چپ=|رنگ حاشیه=|تراز=|عرض=|عنوان=|عنوان ستون راست=|عنوان ستون چپ=ترجمه}}به نقل [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، امام حسین(ع) این مکتوب را مهر کرده، پیچید و به برادرش داد. سپس با او وداع کرده و نیمه شب از مدینه خارج شد.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۳۳۰.</ref>

در نقل ابن‌اعثم و خوارزمی امام حسین(ع) علاوه بر عمل به سیره پیامبر(ع) و حضرت علی(ع)، عمل به سیره خلفاء راشدین را هم یکی از اهداف خود می‌شمارد.<ref>ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۲۱؛ اخطب خوارزم، مقتل الحسین(ع)، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۲۷۳.</ref> به عقیده [[سید مرتضی عسکری]] (درگذشت: [[سال ۱۳۸۶ هجری شمسی|۱۳۸۶ش]])، این تعبیر از تحریفاتی است که وارد این روایت شده است. چرا که تعبیر راشدین برای خلفا در زمان‌های بعدی مرسوم شده و در زمان امام حسین(ع) متداول نبوده است.<ref>عسکری، معالم المدرستین، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۶۱.</ref> [[محمدهادی یوسفی غروی]] (زاده: [[سال ۱۳۲۷ هجری شمسی|۱۳۲۷ش]]) تاریخ‌پژوه معتقد است که با توجه به استعمال وصف راشدین برای [[خلفای راشدین|خلفا]] و قرائن دیگر نقل ابن‌اعثم را نمی‌توان صحیح دانست. وی گزارش ابن شهرآشوب که در آن وصیت خطاب به [[عبدالله بن عباس|ابن‌عباس]] صورت گرفته قابل پذیرش دانسته‌ است.<ref>یوسفی غروی، [https://fa.shafaqna.com/news/814512/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%88%D8%B5%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C/ «بررسی سندیت و اعتبار وصیت نامه امام حسین(ع) به محمد حنفیه و عبدالله بن عباس در گفت وگو با آیت الله یوسفی غروی»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>