Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۷۲
ویرایش
سوءظن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اخلاق-عمودی}} | {{اخلاق-عمودی}} | ||
'''سوءظن''' یا '''بدگمانی''' از | '''سوءظن''' یا '''بدگمانی''' از [[رذایل اخلاقی]] که در [[قرآن]] و [[حدیث|روایات]] از آن نهی شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. این صفت در جایی که بدون دلیل، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، یا آثارش در رفتار و سخن او پیدا شود، [[حرام]] است. البته در مسائل امنیتی یا در محیط فاسد و یا در مواجهه با دشمن، داشتن سوءظن را جایز شمرده‌اند.<br>آلودگی درون، معاشرت با افراد بدسیرت، زندگی در محیط فاسد، [[حسد]] و [[تکبر]]، از جمله عوامل موثر در ابتلا به سوءظن است. برای سوءظن پیامدهایی چون از بین رفتن [[ایمان]] و آرامش، انحراف فکری، تنهایی، دشمنی و عدم همکاری با دیگران معرفی کرده‌اند. راه درمان بدگمانی را نیز، اندیشیدن در آثار زیان‌بار آن و پرهیز از عوامل ایجاد آن و نیز توجیه صحیح اعمال و گفتار دو پهلوی دیگران دانسته‌اند. | ||
آلودگی درون، معاشرت با افراد بدسیرت، زندگی در محیط فاسد، [[حسد]] و [[تکبر]]، از جمله عوامل ابتلا به سوءظن | |||
==مفهوم و جایگاه== | ==مفهوم و جایگاه== | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ..<br>|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره‌ای از گمانها گناه است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>سوره حجرات، آیه ۱۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول ={{حدیث|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ..<br>|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از بسیاری از گمانها بپرهیزید که پاره‌ای از گمانها گناه است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>سوره حجرات، آیه ۱۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
سوءظنّ یا بدگمانی از | سوءظنّ یا بدگمانی از رذایل اخلاقی است<ref>نراقی، معراج السعادة ۱۳۷۸ش، ص۲۳۲.</ref> و آن را مرتبه‌ای از [[حق‌الناس|حقّ‌الناس]] دانسته‌اند.<ref>مظاهری، اخلاق در خانه، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۱۸۱ و ۱۸۶.</ref> سوءظن، به برداشتِ نادرست از کاری گویند که قابلیت تفسیر به صحیح یا غلط را دارد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> [[آیه غیبت|آیهٔ ۱۲ سوره حُجُرات]] به صراحت از سوءظن نهی کرده و آن را مقدمه‌ای برای [[تجسس|تجسّس]] و [[غیبت]] شمرده است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۲۳.</ref> در تعدادی از آیات نیز از سوءظن به خدا مذمت شده<ref>از جمله: سورهٔ فتح، آیه ۶؛ سورهٔ احزاب، آیه ۱۰؛ سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۴.</ref> و منظور از آن را فراموشی وعده‌های خدا به هنگام مشکلات و روی آوردن به [[گناه]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۵.</ref> | ||
سوءظن در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز مورد نکوهش قرار گرفته<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> و آن را بدترین نوع [[دروغ]]،<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> از بین برندهٔ [[ایمان]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰.</ref> و [[عبادت]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> و موجب سنگینی بار گناهان شمرده‌اند.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱ | سوءظن در [[حدیث|احادیث معصومان(ع)]] نیز مورد نکوهش قرار گرفته<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۳۰.</ref> و آن را بدترین نوع [[دروغ]]،<ref>حمیری، قرب الإسناد، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> از بین برندهٔ [[ایمان]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۰.</ref> و [[عبادت]]<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> و موجب سنگینی بار گناهان شمرده‌اند.<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ۱۴۱۰ق، ص۷۷۱.</ref> | ||
==اقسام سوءظن و حکم آن== | ==اقسام سوءظن و حکم آن== | ||
سوءظن به خودی خود [[مکروه]] | سوءظن را به خودی خود [[مکروه]] می‌دانند؛<ref>شیرازی، ألف مسألة فی بلاد الغرب، ۱۴۲۸ق، ص۴۶۱.</ref> ولی چنانچه به مرحله عمل برسد، حکم حرمت بر آن بار می‌شود.<ref>دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۳۷۴.</ref> [[شهید ثانی]] از فقیهان شیعه در [[قرن دهم قمری]] معتقد است، بدگمانی نسبت به دیگران چنانچه بدون دلیل قطعی، به اعتقاد قلبی فرد تبدیل گردد، حرام است،<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref> اما صرف خطور ذهنی چون اختیاری در آن نیست، حرام نبوده و مورد بخشش است. وی شاهد این سخن را آیه «..إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»<ref>سوره حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref> معرفی می‌کند.<ref>شهید ثانی، کشف الریبه، ۱۳۹۰ق، ص۲۰.</ref> | ||
[[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] نیز سوءظن را بر سه قسم می‌داند: | [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] نیز سوءظن را بر سه قسم می‌داند: | ||
#سوءظنی که هیچ اثر خارجی نداشته و بدون اختیار به ذهن انسان می‌آید؛ چنین سوءظنی مشمول تکالیف شرع نیست. | #سوءظنی که هیچ اثر خارجی نداشته و بدون اختیار به ذهن انسان می‌آید؛ چنین سوءظنی مشمول تکالیف شرع نیست. | ||
#سوءظنی که اثر ظاهری ندارد، ولی با تفکر و جلوگیری از مقدمات خارجی (مثل عدم همنشینی با افراد بدبین)، از بین می‌رود؛ این‌گونه سوءظن احتمال دارد مشمول ادله حرمت باشد. | #سوءظنی که اثر ظاهری ندارد، ولی با تفکر و جلوگیری از مقدمات خارجی (مثل عدم همنشینی با افراد بدبین)، از بین می‌رود؛ این‌گونه سوءظن احتمال دارد مشمول ادله حرمت باشد. | ||
#سوءظنی که انسان بر آن ترتیب اثر داده و | #سوءظنی که انسان بر آن ترتیب اثر داده و آثارش در سخن و رفتار او پدیدار می‌گردد؛ این سوءظن حرام است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۳۴۲.</ref> | ||
==عوامل و ریشه‌ها== | ==عوامل و ریشه‌ها== | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۲: | ||
===آثار اجتماعی=== | ===آثار اجتماعی=== | ||
*تجسس در کار دیگران و ارتکاب غیبت آنها.<ref>سورهٔ حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref> | *تجسس در کار دیگران و ارتکاب غیبت از آنها.<ref>سورهٔ حجرات، آیهٔ ۱۲.</ref> | ||
*سرچشمۀ دشمنی، نزاع، جنگ‌ها و از هم پاشیدگی خانواده‌ها.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۲.</ref> | *سرچشمۀ دشمنی، نزاع، جنگ‌ها و از هم پاشیدگی خانواده‌ها.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۲.</ref> | ||
*عدم درک صحیح اجتماعی؛ بدبینی موجب تحلیل غلط درباره افراد، حوادث و رویدادهای اجتماعی می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۱.</ref> | *عدم درک صحیح اجتماعی؛ بدبینی موجب تحلیل غلط درباره افراد، حوادث و رویدادهای اجتماعی می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، ۱۳۸۶ش، ص۱۴۱.</ref> | ||