confirmed، templateeditor
۱۱٬۴۲۴
ویرایش
ناصر خسرو قبادیانی: تفاوت میان نسخه‌ها
ویکی سازی
(ویکی سازی) |
(ویکی سازی) |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| مذهب =اسماعیلی | | مذهب =اسماعیلی | ||
| هم زمان با =[[غزنویان]] • [[سلجوقیان]] • [[فاطمیان]] مصر | | هم زمان با =[[غزنویان]] • [[سلجوقیان]] • [[فاطمیان]] در [[مصر]] | ||
| بنیانگذار = | | بنیانگذار = | ||
| پیشه =شاعر، نویسنده، حکیم | | پیشه =شاعر، نویسنده، حکیم | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| تأثیرگرفته از = | | تأثیرگرفته از = | ||
}} | }} | ||
'''ناصر خسرو قبادیانی''' ([[سال ۳۹۴ هجری قمری|۳۹۴ق]]/[[ | '''ناصر خسرو قبادیانی''' ([[سال ۳۹۴ هجری قمری|۳۹۴ق]]/قبادیان ([[بلخ]]) ـ [[سال ۴۶۸ هجری قمری|۴۶۸ق]]/یمگان (بدخشان)) شاعر فارسی‌زبان، [[متکلم]]، نویسنده و جهانگرد قرن پنجم هجری قمری که مذهب [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] داشت. ناصر خسرو در جوانی به تحصیل علوم پرداخت و به دربار [[غزنویان]] و سپس [[سلجوقیان]] راه یافت. در [[سال ۴۳۷ هجری قمری|۴۳۷ق]] در پی خوابی که دید، کارهای دولتی را رها کرد و به سفر [[حج]] رفت. در این سفر به [[مصر]] رفت. چندسالی در این کشور که مرکز حکومت [[فاطمیان]] بود، ماند و با پیوستن به فرقه [[اسماعیلیه]] به تبلیغ عقاید آنان پرداخت. حاکمان [[سلجوقی]] در صدد کشتن وی برآمدند، پس به ناچار به [[بدخشان]] فرار کرد. سرانجام در [[سال ۴۶۸ هجری قمری|۴۶۸ق]] در روستای یمگان در ولایت بدخشان [[افغانستان]] فوت کرد. | ||
از آثار ناصر خسرو می‌توان به سفرنامه و دیوان اشعار اشاره کرد. در آثار او ارادت به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| | از آثار ناصر خسرو می‌توان به سفرنامه و دیوان اشعار اشاره کرد. در آثار او ارادت به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| | ||
پیامبر]] و [[ | پیامبر]] و [[اهلبیت(ع)]] نمود فراوان دارد. در دیوان این شاعر بیش از ۶۰ مضمون و اندرز که ترجمه و یا برگرفته از سخنان [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است، یافت می‌شود. | ||
==زندگی نامه== | ==زندگی نامه== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۰: | ||
==اهل بیت در آثار ناصرخسرو== | ==اهل بیت در آثار ناصرخسرو== | ||
شهرت ناصرخسرو در بین مردم به شعر است. ولی ناصر پیش از آن که شاعر باشد، متکلم است.<ref>نویسندگان، یاد نامه ناصر خسرو، مقاله شهیدی، افکار و عقاید کلامی ناصر خسرو، ۱۳۹۴ق، ص۳۱۶.</ref> وی به [[ | شهرت ناصرخسرو در بین مردم به شعر است. ولی ناصر پیش از آن که شاعر باشد، [[متکلم]] است.<ref>نویسندگان، یاد نامه ناصر خسرو، مقاله شهیدی، افکار و عقاید کلامی ناصر خسرو، ۱۳۹۴ق، ص۳۱۶.</ref> وی به [[اهل بیت (ع)]] ارادت داشت. در آثارش به ویژه در دیوان شعرش این علاقه زیاد دیده می‌شود. ناصرخسرو در کتاب [[جامع الحکمتین (کتاب)| | ||
اهل بیت]] ارادت داشت. در آثارش به ویژه در دیوان شعرش این علاقه زیاد دیده می‌شود. ناصرخسرو در کتاب [[ جامع الحکمتین (کتاب)| | |||
جامعُ الحِکمَتَین]] که در اواخر عمرش آن را نوشته، به اثبات وجود وصی برای [[پیامبر(ص)]] می‌پردازد و شرافت هر دو را ذکر می‌کند و این گونه نتیجه می‌گیرد: «وصایتی که در [[غدیر خم]] به همگان اعلان شد در فرزندان [[امام علی]] جاری است.»<ref> ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص۱۸۰.</ref> | جامعُ الحِکمَتَین]] که در اواخر عمرش آن را نوشته، به اثبات وجود وصی برای [[پیامبر(ص)]] می‌پردازد و شرافت هر دو را ذکر می‌کند و این گونه نتیجه می‌گیرد: «وصایتی که در [[غدیر خم]] به همگان اعلان شد در فرزندان [[امام علی]] جاری است.»<ref> ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص۱۸۰.</ref> | ||
وی در تفسیر[[حدیث سفینه]] می‌نویسد:«[[کشتی نوح]] چوب نیست؛ بل [[ | وی در تفسیر[[حدیث سفینه]] می‌نویسد:«[[کشتی نوح]] چوب نیست؛ بل [[اهلبیت(ع)]] رسول است و نیز [[طوفان نوح]] آب نیست؛ بل جهل و ضلالت است که هلاک عاصیان است.»<ref>ناصر خسرو، جامع الحکمتین، ص۱۸۱.</ref> | ||
او در کتاب «وجه دین» که رساله عملی محسوب می‌شود به اثبات وصایت [[امام علی علیه‌السلام| حضرت علی]] پرداخته و می‌نویسد:«وصی [[ آدم (پیامبر)|آدم]] مولانا [[شیث]] بود علیه‌السلام و وصی [[نوح]] مولانا [[سام پسر نوح|سام]] بود علیه‌السلام و وصی [[ابراهیم]] مولانا [[اسماعیل نبی|اسماعیل]] بود علیه‌السلام و وصی [[حضرت موسی|موسی]] مولانا [[هارون (پیامبر)|هارون]] بود علیه‌السلام و وصی [[عیسی]] مولانا [[شمعون]] بود علیه‌السلام و وصی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]] مصطفی [[امام علی|علی المرتضی]] بود علیه‌السلام.»<ref>ناصر خسرو، وجه دین، ۱۳۹۷ق، ص۶۴</ref> | او در کتاب «وجه دین» که رساله عملی محسوب می‌شود به اثبات وصایت [[امام علی علیه‌السلام| حضرت علی(ع)]] پرداخته و می‌نویسد:«وصی [[ آدم (پیامبر)|آدم]] مولانا [[شیث]] بود علیه‌السلام و وصی [[نوح]] مولانا [[سام پسر نوح|سام]] بود علیه‌السلام و وصی [[ابراهیم]] مولانا [[اسماعیل نبی|اسماعیل]] بود علیه‌السلام و وصی [[حضرت موسی|موسی]] مولانا [[هارون (پیامبر)|هارون]] بود علیه‌السلام و وصی [[عیسی]] مولانا [[شمعون]] بود علیه‌السلام و وصی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]] مصطفی [[امام علی|علی المرتضی]] بود علیه‌السلام.»<ref>ناصر خسرو، وجه دین، ۱۳۹۷ق، ص۶۴</ref> | ||
ناصر خسرو در سفرنامه، نام حضرت علی را بارها با ذکر سلام و احترام یاد کرده است. در خوان الاخوان حضرت علی را به همراه اولیا و رسول و امامان، [[واسطه فیض]] دانسته و این گونه می‌گوید : «اگر کسی بی‌این میانجیان توحید جوید معطل است.»<ref>ناصر خسرو، خوان‌الاخوان،۱۳۳۸ش، ص۱۲۹.</ref> | ناصر خسرو در سفرنامه، نام حضرت علی را بارها با ذکر سلام و احترام یاد کرده است. در خوان الاخوان حضرت علی را به همراه اولیا و رسول و امامان، [[واسطه فیض]] دانسته و این گونه می‌گوید : «اگر کسی بی‌این میانجیان توحید جوید معطل است.»<ref>ناصر خسرو، خوان‌الاخوان،۱۳۳۸ش، ص۱۲۹.</ref> | ||
ناصر خسرو عشق و علاقه خود به اهل بیت را در دیوان اشعارش بیشتر منعکس ساخته است. توصیف و توضیح صفات، ستایش مردانگی، [[شجاعت]] و دلاوری حضرت علی در میان اشعار وی زیاد دیده می‌شود. او دوستی خاندان پیامبر را مایه راهیابی به [[بهشت]] در [[قیامت]] می‌داند: | ناصر خسرو عشق و علاقه خود به اهل بیت را در دیوان اشعارش بیشتر منعکس ساخته است. توصیف و توضیح صفات، ستایش مردانگی، [[شجاعت]] و دلاوری حضرت علی(ع) در میان اشعار وی زیاد دیده می‌شود. او دوستی خاندان پیامبر را مایه راهیابی به [[بهشت]] در [[قیامت]] می‌داند: | ||
{{شعر|}}{{ب|چون به حبّ آل زهرا روی شُستی روز حشر|نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۱</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|چون به حبّ آل زهرا روی شُستی روز حشر|نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۱</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۶: | ||
بیت سوم این قصیده ناظر به [[آیه ولایت]] و بیت پایانی به [[آیه وحدت]]<ref>آیه وحدت ؛ سوره آل عمران، آیه ۱۰۳«و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا؛ همه دست به ریسمان خدا بگیرید و پراکنده نشوید.» </ref> اشاره دارد. | بیت سوم این قصیده ناظر به [[آیه ولایت]] و بیت پایانی به [[آیه وحدت]]<ref>آیه وحدت ؛ سوره آل عمران، آیه ۱۰۳«و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا؛ همه دست به ریسمان خدا بگیرید و پراکنده نشوید.» </ref> اشاره دارد. | ||
ناصرخسرو شرط پیروزی بر [[ابلیس]] را اطاعت و دوستی [[ | ناصرخسرو شرط پیروزی بر [[ابلیس]] را اطاعت و دوستی [[اهلبیت(ع)]] می‌داند: | ||
{{شعر|}}{{ب|یاری ندهد تو را بر این دیو|جز طاعت و حب آل یاسین}}{{ب|گرد دل خود ز دوستیشان|بر دیو حصار ساز و پرچین}}{{ب|در باغ شریعت پیمبر|کس نیست جز آل او دهاقین<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۷۵.</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|یاری ندهد تو را بر این دیو|جز طاعت و حب آل یاسین}}{{ب|گرد دل خود ز دوستیشان|بر دیو حصار ساز و پرچین}}{{ب|در باغ شریعت پیمبر|کس نیست جز آل او دهاقین<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۱۷۵.</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
وی نشان [[شیعه]] را مبارزه برای دین و [[قرآن]] بیان می‌کند: | وی نشان [[شیعه]] را مبارزه برای دین و [[قرآن]] بیان می‌کند: | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۳: | ||
این شاعر به جهت همین اعتقادات مورد حمله، [[تهمت]] و آزار قرارمی‌گیرد. در این باره سروده است: | این شاعر به جهت همین اعتقادات مورد حمله، [[تهمت]] و آزار قرارمی‌گیرد. در این باره سروده است: | ||
{{شعر|}}{{ب|گر گفتم از رسول، علی خلق را وصیست|سوی شما سزای مساوی چرا شدم؟}}{{ب|ورگفتم اهل مدح و ثنا آل مصطفاست|چون زی شما سزای جفا و هجا شدم}}{{ب|عیبم همی کنند بدانچهام به دوست فخر|فخرم بدانکه شیعت اهل عبا شدم<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده۱۵۴.</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|گر گفتم از رسول، علی خلق را وصیست|سوی شما سزای مساوی چرا شدم؟}}{{ب|ورگفتم اهل مدح و ثنا آل مصطفاست|چون زی شما سزای جفا و هجا شدم}}{{ب|عیبم همی کنند بدانچهام به دوست فخر|فخرم بدانکه شیعت اهل عبا شدم<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده۱۵۴.</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
گویاعلت رفتن ناصر خسرو به دره یمگان همین مدح وثنای | گویاعلت رفتن ناصر خسرو به دره یمگان همین مدح وثنای [[اهلبیت(ع)]] و بیان دیدگاه‌های شیعی اوست، که در این رابطه می‌سراید: | ||
{{شعر|}}{{ب|شو سخن گستر ز حیدر گر نیندیشی از آن|همچو بر من کوه یمگان بر تو بر زندان کنند<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۵۹.</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|شو سخن گستر ز حیدر گر نیندیشی از آن|همچو بر من کوه یمگان بر تو بر زندان کنند<ref>دیوان ناصرخسرو، قصیده ۵۹.</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
=== نهج البلاغه در شعر ناصر خسرو=== | === نهج البلاغه در شعر ناصر خسرو=== | ||
در دیوان این شاعر مضمون‌ها و اندرزهایی دیده می‌شود که ترجمه و یا برگرفته از سخنان [[امام علی]] است.<ref>شهیدی، بهره ادبیات از سخنان علی علیه‌السلام، ۱۳۶۰ش، ص۲۰۹.</ref> | در دیوان این شاعر مضمون‌ها و اندرزهایی دیده می‌شود که ترجمه و یا برگرفته از سخنان [[امام علی(ع)]] است.<ref>شهیدی، بهره ادبیات از سخنان علی علیه‌السلام، ۱۳۶۰ش، ص۲۰۹.</ref> [[سیدجعفر شهیدی]] می‌گوید: سراسر دیوان ناصر خسرو تا آن جایی که من استقصاء کرده‌ام، بیش از شصت مورد، عیناً گفتار امام علی(ع) را در قالب نظم آورده است.<ref>شهیدی، بهره گیری ادبیات فارسی از نهج البلاغه، ۱۳۶۳ش، ص۱۸۵.</ref> نظیراین بیت که مضمون خطبه اول نهج البلاغه است: | ||
{{شعر|}}{{ب|خداوندی که در وحدت قدیمست از همه اشیاء|نه‌اندر وحدتش کثرت به محدث زین همه تنها<ref>دیوان ناصر خسرو،قصیده۳۱</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|خداوندی که در وحدت قدیمست از همه اشیاء|نه‌اندر وحدتش کثرت به محدث زین همه تنها<ref>دیوان ناصر خسرو،قصیده۳۱</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
وی در قصیده‌ای با ردیف علی، خیلی از خصوصیات و ویژگی‌های امام علی را به نظم آورده و اعتقاد کامل خود به حضرت علی(ع) را این گونه ابراز می‌کند: | وی در قصیده‌ای با ردیف علی، خیلی از خصوصیات و ویژگی‌های امام علی را به نظم آورده و اعتقاد کامل خود به حضرت علی(ع) را این گونه ابراز می‌کند: | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۴: | ||
===کربلا در شعر ناصرخسرو=== | ===کربلا در شعر ناصرخسرو=== | ||
برخی معتقدند ناصر خسرو بر غنای اشعار حسینی | برخی معتقدند ناصر خسرو بر غنای اشعار حسینی افزوده است.<ref>حجازی، حسین‌بن علی(ع) در آیینه شعر، ص۶۱-۶۸</ref> او ابیاتی درباره شهادت [[امام حسین(ع)]] و [[واقعه کربلا]] دارد و از قاتلان او به زشتی یاد می‌کند و آنان را به سگان مست تشبیه می‌نماید. | ||
{{شعر|}}{{ب|بی عصا رفتن نیابد چون همی بینی که سگ|مر غریبان را همی جامه به درد بی‌عصا}}{{ب|پاره کرده‌ستند جامۀ دین بر تو بر، لاجرم|آن سگان مست گشته روز حرب کربلا}}{{ب|آن سگان کز خون فرزندانش می‌جویند جاه|روز محشر سوی آن میمون و بی‌همتا نیا}}{{ب|آن سگان که‌ت جان نگردد بی‌عوار از عیب‌شان|تا نشویی تن به آب دوستی‌ِ اهل عبا}}{{ب|تا نشویی تن به آب دوستی‌ِ اهل عبا|نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصر خسرو،قصیده۱۱</ref>}}{{پایان شعر}} | {{شعر|}}{{ب|بی عصا رفتن نیابد چون همی بینی که سگ|مر غریبان را همی جامه به درد بی‌عصا}}{{ب|پاره کرده‌ستند جامۀ دین بر تو بر، لاجرم|آن سگان مست گشته روز حرب کربلا}}{{ب|آن سگان کز خون فرزندانش می‌جویند جاه|روز محشر سوی آن میمون و بی‌همتا نیا}}{{ب|آن سگان که‌ت جان نگردد بی‌عوار از عیب‌شان|تا نشویی تن به آب دوستی‌ِ اهل عبا}}{{ب|تا نشویی تن به آب دوستی‌ِ اهل عبا|نشنود گوشت ز رضوان جز سلام و مرحبا<ref>دیوان ناصر خسرو،قصیده۱۱</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
در موارددیگر اشاره به «خون حسین» می‌کند مانند: | در موارددیگر اشاره به «خون حسین» می‌کند مانند: | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۱: | ||
==بزرگداشت== | ==بزرگداشت== | ||
برای این | برای این حکیم، بارها در [[ایران]] و [[افغانستان]] مراسم بزرگداشت برگزار شده است. در همایشی که در [[کابل]] برگزار شد، [[یونسکو]] در پیامی از شخصیت ناصر خسرو تجلیل نمود.<ref>[http://www.hujat.net/?p=1384 کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی] </ref> | ||
در ایران نیز بارها مراسم بزرگداشت برگزار شده در هزارمین سال ولادت ناصر (۱۳۹۴ق)در دانشگاه فردوسی [[مشهد]] مراسمی با حضور اندیشمندان داخلی وخارجی برگزار شد و مجموعه مقالات آن با عنوان یاد نامه چاپ شده است. در دوران معاصر نیز همایش‌هایی در دانشگاه شهید بهشتی تهران و شهرهای مختلف مانند [[ری]] و [[بسطام]] بزرگداشت‌هایی برگزار شد. | در ایران نیز بارها مراسم بزرگداشت برگزار شده در هزارمین سال ولادت ناصر (۱۳۹۴ق)در دانشگاه فردوسی [[مشهد]] مراسمی با حضور اندیشمندان داخلی وخارجی برگزار شد و مجموعه مقالات آن با عنوان یاد نامه چاپ شده است. در دوران معاصر نیز همایش‌هایی در دانشگاه شهید بهشتی تهران و شهرهای مختلف مانند [[ری]] و [[بسطام]] بزرگداشت‌هایی برگزار شد. | ||
<ref>[http://naserkhosro.sbu.ac.ir/fa/ سایت همایش هزاره ناصرخسرو]</ref> | <ref>[http://naserkhosro.sbu.ac.ir/fa/ سایت همایش هزاره ناصرخسرو]</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
*[[حافظ]] | *[[حافظ]] | ||
*[[فردوسی]] | *[[فردوسی]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||