امامت تنصیصی: تفاوت میان نسخه‌ها

امامت تنصیصی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۱۸

۸۶ بایت حذف‌شده ، ۴ مارس

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۶٬۲۱۵

ویرایش

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 ویژگی‌هایی از امام که به آن‌ها استناد شده است این موارد هستند:
-*[[عصمت امامان|عصمت امام]]: امام باید معصوم باشد و این بحث با دلایل خودش ثابت می‌شود. [[عصمت]] امری درونی است که با حواس یا استدلال عقلی قابل درک نیست. از این رو اگر خداوند امر تشخیص امام را به خود انسان واگذار کرده باشد [[تکلیف مالایطاق|تکلیف ما لایطاق]] است. تکلیف کردن به چنین امری نیز قبیح است و خداوند چنین تکلیفی قرار نمی‌دهد. پس امام تنها با نص شناخته می‌شود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵؛ سید مرتضی، الذخیرة، ۱۴۱۱ق، ص۴۲۹؛ شیخ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۷۶، شیخ طوسی، الإقتصاد، ۱۴۰۶ق، ص۳۱۳؛ محقق حلّی، المسلک فی أصول الدین، ۱۳۷۳ش، ص۲۱۰–۲۱۱؛ خواجه نصیر طوسی، تجرید الاعتقاد، ۱۴۰۷ق، ص۲۲۳؛ علامه حلّی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۸؛ علامه حلّی، مجموعة الرسائل (کشف الفوائد)، ۱۴۰۴ق، ص۷۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۰؛ ابن‌میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۸۱؛ نراقی، أنیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۴۵.</ref>
+*[[عصمت امامان|عصمت امام]]: امام باید معصوم باشد و این بحث با دلایل خودش ثابت می‌شود. [[عصمت]] امری درونی است که با حواس یا استدلال عقلی قابل درک نیست. از این رو اگر خداوند امر تشخیص امام را به خود انسان واگذار کرده باشد [[تکلیف مالایطاق|تکلیف ما لایطاق]] است. تکلیف کردن به چنین امری نیز قبیح است و خداوند چنین تکلیفی قرار نمی‌دهد. پس امام تنها با نص شناخته می‌شود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵؛ سید مرتضی، الذخیرة، ۱۴۱۱ق، ص۴۲۹؛ شیخ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۷۶، شیخ طوسی، الإقتصاد، ۱۴۰۶ق، ص۳۱۳؛ محقق حلّی، المسلک فی أصول الدین، ۱۳۷۳ش، ص۲۱۰–۲۱۱؛ خواجه نصیر طوسی، تجرید الاعتقاد، ۱۴۰۷ق، ص۲۲۳؛ علامه حلّی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۸؛ علامه حلّی، مجموعة الرسائل (کشف الفوائد)، ۱۴۰۴ق، ص۷۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۰؛ ابن‌میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۴۰۶ق، ص۱۸۱؛ نراقی، أنیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۴۵.</ref>
 *[[علم امام]]: امام باید [[علم لدنی|علم لدنّی]] و ویژه‌ای به همه احکام داشته باشد که هیچ چیزی از او مخفی نباشد. تشخیص چنین علمی در یک فرد جز از راه نصّ ممکن نیست.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۷–۸.</ref>
 *[[افضلیت امام|افضلیّت امام]]: امام باید افضل مردم و مقرب‌ترین آن‌ها به خداوند باشد. از آن‌جاییکه چنین ویژگی با مشاهده و استدلال قابل کشف نیست پس باید امامت امام به نصّ یا [[کرامت]] ثابت گردد.<ref>شیخ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۷۸؛ علامه حلّی، الألفین، ۱۴۰۹ق، ص۴۱؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۰؛ امیرخانی، «نصّ»، ص۳۳۸.</ref>
@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 برخی متکلمان شیعه بر این باورند برای اثبات امامت می‌توان به اظهار کارهای خارق‌العاده از جانب امام نیز تمسک کرد. در میان این گروه برخی این راه را به صورت مستقل برای اثبات امامت می‌دانند. برای نمونه محقق حلی (درگذشت: ۶۷۶ق) برای اثبات [[ولایت امام علی(ع)|امامت امام علی(ع)]] به ظاهر شدن معجزات از ایشان استدلال می‌کند.<ref>محقق حلّی، المسلک فی أصول الدین، ۱۳۷۳ش، ص۲۴۱.</ref> عده‌ای نیز بر این باورند که گرچه اثبات امامت با نص ثابت شده و وابسته به معجزه نیست ولی معجزه می‌تواند جایگزین نص شود.<ref>سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵؛ سید مرتضی، الذخیرة، ۱۴۱۱ق، ص۴۲۹؛ شیخ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۷۶.</ref> شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق) معتقد است اصل در تعیین امامت نص است اما اگر ادعای امامت کرده و نص بر امامت هم دارد امکان ظهور معجزه از وی وجود دارد.<ref>شیخ طوسی، الإقتصاد، ۱۴۰۶ق، ص۳۱۳.</ref>
-ابن‌میثم بحرانی (درگذشت: ۶۷۹ یا ۶۹۹ق) با تفکیک میان معجزه و [[کرامت]]، معجزه را مختص اثبات ادعای نبوت می‌داند.{{یاد|معجزه را امر خارق‌العاده‌ای می‌دانند که همراه با ادعای نبوت و [[تحدی]] توسط پیامبران انجام می‌شود و کسی توان مقابله با آن را ندارد. (شیخ مفید، النکت الاعتقادیه، ۱۴۱۳ق، ص۳۵؛ جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۲ق، ص۹۶.)}} از نگاه او واجب است خداوند نشانه‌هایی را از امامان ظاهر کنند تا امامت آنان برای همه سطوح مردم قابل درک باشد. این کارهای خارق‌العاده در امامان کرامت نام دارد که می‌تواند همراه یا بدون ادعای امامت از آن‌ها ظاهر شود.<ref>ابن‌میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۸۲.</ref>
+ابن‌میثم بحرانی (درگذشت: ۶۷۹ یا ۶۹۹ق) با تفکیک میان معجزه و [[کرامت]]، معجزه را مختص اثبات ادعای نبوت می‌داند.{{یاد|معجزه را امر خارق‌العاده‌ای می‌دانند که همراه با ادعای نبوت و [[تحدی]] توسط پیامبران انجام می‌شود و کسی توان مقابله با آن را ندارد. (شیخ مفید، النکت الاعتقادیه، ۱۴۱۳ق، ص۳۵؛ جرجانی، التعریفات، ۱۴۱۲ق، ص۹۶.)}} از نگاه او واجب است خداوند نشانه‌هایی را از امامان ظاهر کنند تا امامت آنان برای همه سطوح مردم قابل درک باشد. این کارهای خارق‌العاده در امامان کرامت نام دارد که می‌تواند همراه یا بدون ادعای امامت از آن‌ها ظاهر شود.<ref>ابن‌میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۴۰۶ق، ص۱۸۲.</ref>
 ==دیگر راه‌های شناخت امام==
 به گزارش [[ابن‌میثم بحرانی]]، در میان مسلمانان سه راه «نصّ»، «[[امامت با اختیار و انتخاب|اختیار و انتخاب]]» و «[[امامت با قهر و غلبه|قهر و غلبه]]» برای تعیین امام مطرح شده است.<ref>ابن‌میثم، النجاة فی القیامة فی تحقیق أمر الإمامة، ۱۴۱۷ق، ص۶۹.</ref> با وجود این که همه مسلمانان می‌پذیرند که امام می‌تواند از [[نص بر امام|راه نص]] مشخص گردد،<ref>عضد الدین ایجی، شرح المواقف، نشر الشریف الرضی، ج۸، ص۳۵۱؛ فخر رازی، الأربعین، مکتبة الکلیات الأزهریة، ج۲، ص۲۶۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۰.</ref> مسلمانان غیر امامی همچون [[اهل سنت و جماعت|غالب اهل سنت]]، [[خوارج|اکثر خوارج]] و [[صالحیه|فرقه صالحیه از زیدیه]] بر این باورند که امام با [[امامت انتخابی|انتخاب و اختیار]] توسط [[اهل حل و عقد|اهل حَلّ و عَقد]] نیز مشخص می‌شود.<ref>عضد الدین ایجی، شرح المواقف، نشر الشریف الرضی، ج۸، ص۳۵۱؛ علامه حلّی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۷-۱۸۸؛ حسینی خطیب، مقدمة الشافی فی الامامة (سید مرتضی)، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶.</ref> [[کلام امامیه|متکلمین امامی]] برای ابطال این نظریه استدلال‌هایی را بیان کرده‌اند.<ref>امیرخانی، «نصّ»، ص۳۴۰–۳۴۲.</ref> امکان خالی بودن زمان از امام،<ref>ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی، النجاة فی القیامة، ۱۴۱۷ق، ص۷۱.</ref> تنافی انتخاب مردم با مفهوم خلافت<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۲؛ طبرسی، أسرار الإمامة، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۲؛ نراقی، أنیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۴۶–۱۴۷.</ref> و جایگاه امامت،<ref>نراقی، أنیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۴۵.</ref> بروز هرج و مرج،<ref>محقق حلّی، المسلک فی أصول الدین، ۱۳۷۳ش، ص۲۱۱–۲۱۲؛ علامه حلّی، الألفین، ۱۴۰۹ق، ص۳۸؛ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۱.</ref> امکان نبوت انتخابی،<ref>طبری آملی، معتقد الإمامیة، ۱۳۳۹ش، ص۱۰۴؛ طبرسی، أسرار الإمامة، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰؛</ref> احتمال خطا در انتخاب<ref>علامه حلّی، الألفین، ۱۴۰۹ق، ص۳۶–۵۱؛ طبری آملی، معتقد الإمامیة، ۱۳۳۹ش، ص۱۰۳–۱۰۴؛ طبرسی، أسرار الإمامة، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰–۱۴۳.</ref> و اولویت امام به قاضی<ref>علامه حلّی، الألفین، ۱۴۰۹ق، ص۳۶–۳۷؛ طبرسی، أسرار الإمامة، ۱۳۸۰ش، ص۱۴۰.</ref> از جمله دلایلی است که توسط آن‌ها مطرح شده است.
-به عقیده حصینی موسوی، برخی از راه‌هایی که برای اثبات امامت مطرح شده است، پس از رخ‌دادهای عرصه خلافت و برای توجیه خلافت برخی خلفا بوده است نه این که برآمده از دین و شریعت باشد.<ref>حصینی موسوی، الامامه و النص، ۱۴۲۶ق، ص۲۶.</ref> برای نمونه در [[امامت با قهر و غلبه|نظریه تغلّب]] گفته شده اگر فردی مردم را به سمت خود فرا بخواند در حالی که در مقابل ظالمان و اهل [[امر به معروف و نهی از منکر|امر به معروف]] و عمل به آن باشد، از منکر نهی و از آن دوری کند، امام مشروع مسلمانان است.<ref>ابن‌میثم، النجاة فی القیامة فی تحقیق أمر الإمامة، ۱۴۱۷ق، ص۶۹.</ref> این فرد نیکوکار باشد یا فاجر باشد، قیام علیه حکومت این فرد نیز جایز نیست.<ref>حسینی خطیب، مقدمة الشافی فی الامامة (سید مرتضی)، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶.</ref> [[زیدیه]] نیز بر این باورند که اگر فردی از نسل [[حسنین|حسنین(ع)]] دست به قیام بزند و دیگران را برای جهاد [[امامت دعوتی|دعوت]] کند امام خواهد بود.<ref>موسوی نژاد، «امامت از نگاه زیدیه»، ص۱۹۸–۲۰۱.</ref> [[بنی‌عباس|عباسیان]] نیز [[امامت موروثی|امامت وراثتی]] را به عنوان یکی از نظریه‌های تعیین امام مطرح کرده‌اند.<ref>علامه حلّی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۷-۱۸۸.</ref>
+به عقیده حصینی موسوی، برخی از راه‌هایی که برای اثبات امامت مطرح شده است، پس از رخ‌دادهای عرصه خلافت و برای توجیه خلافت برخی خلفا بوده است نه این که برآمده از دین و شریعت باشد.<ref>حصینی موسوی، الامامه و النص، ۱۴۲۶ق، ص۲۶.</ref> برای نمونه در [[امامت با قهر و غلبه|نظریه تغلّب]] گفته شده اگر فردی مردم را به سمت خود فرا بخواند در حالی که در مقابل ظالمان و اهل [[امر به معروف و نهی از منکر|امر به معروف]] و عمل به آن باشد، از منکر نهی و از آن دوری کند، امام مشروع مسلمانان است.<ref>ابن‌میثم، النجاة فی القیامة، ۱۴۱۷ق، ص۶۹.</ref> این فرد نیکوکار باشد یا فاجر باشد، قیام علیه حکومت این فرد نیز جایز نیست.<ref>حسینی خطیب، مقدمة الشافی فی الامامة (سید مرتضی)، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۶.</ref> [[زیدیه]] نیز بر این باورند که اگر فردی از نسل [[حسنین|حسنین(ع)]] دست به قیام بزند و دیگران را برای جهاد [[امامت دعوتی|دعوت]] کند امام خواهد بود.<ref>موسوی‌نژاد، «امامت از نگاه زیدیه»، ص۱۹۸–۲۰۱.</ref> [[بنی‌عباس|عباسیان]] نیز [[امامت موروثی|امامت وراثتی]] را به عنوان یکی از نظریه‌های تعیین امام مطرح کرده‌اند.<ref>علامه حلّی، کشف المراد، ۱۳۸۲ش، ص۱۸۷-۱۸۸.</ref>
 ==تک‌نگاری‌ها==
 علمای امامیه در مورد تبیین نظریه امامت تنصیصی و مطالب مرتبط با آن آثاری را نگاشته‌اند:
 *[[محسن اراکی]] (زاده: ۱۳۳۴ش) از فقها و مفسرین شیعه در [[نظرية النص علي الامامة في القرآن الكريم (کتاب)|کتاب «نظرية النص علي الإمامة في القرآن الكريم»]] نظریه نصب الهی امام و امامت تنصیصی را قابل استنباط از آیات قرآن کریم می‌داند. وی چند دسته از آیات قرآن را برای اثبات این مطلب بیان می‌کند.<ref>عراقی، نظریة النص علی الإمامة فی القرآن الکریم، ۱۴۲۸ق، ص۱۸-۱۹.</ref>
 *عبدالرحیم حصینی موسوی (درگذشت: ۱۴۳۳ق)‌ امامت‌پژوه عراقی در [[الامامة و النص (کتاب)|کتاب «الامامة و النص»]] به تشریح نظریه نص پرداخته است. وی با رد راه‌های دیگر از جمله اختیار و انتخاب، نص را تنها راه اثبات امامت می‌داند.<ref>حصینی موسوی، الامامه و النص، ۱۴۲۶ق، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref> این کتاب و اثر پیشین توسط [[مجمع جهانی اهل‌بیت|مجمع جهانی اهل بیت(ع)]] به چاپ رسیده اند.<ref>حصینی موسوی، الامامه و النص، ۱۴۲۶ق، شناسنامه کتاب؛ عراقی، نظریة النص علی الإمامة فی القرآن الکریم، ۱۴۲۸ق، شناسنامه کتاب.</ref>
 *عبدالستار قاسم ساعدی نویسنده شیعی در [[الامامه بين نظرية النص و اشكالية الانتخاب (کتاب)|کتاب «الامامه بين نظرية النص و اشكالية الانتخاب»]] که در دو جلد به چاپ رسیده است،‌ به تبیین [[امامت|جایگاه امامت]] و [[صفات امام|ویژگی‌های امام]] می‌پردازد. در این کتاب وی به صورت مقایسه‌ای نظریه امامت تنصیصی و [[امامت انتخابی]] را بررسی کرده است.<ref>ساعدی، الإمامة بین نظریة النص و إشکالیة الإنتخاب، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۵-۷.</ref>
 *[[خلافة الرسول صلى الله عليه وآله بين الشورى والنص (کتاب)|«خلافة الرسول صلّى الله عليه وآله بين الشورى والنصّ»]] کتابی به قلم [[صائب عبدالحمید]] [[مستبصر]] عراقی است. وی در این کتاب به توضیح نظریه شورا و انتخاب در امامت پرداخته و نسبت این نظریه را با اسلام سنجیده است. در ادامه به ویژگی‌های نظریه نص پرداخته و قوام و صحت آن را ثابت کرده است.<ref>عبدالحمید،‌ خلافة الرسول بين الشورى والنص، ۱۴۱۷ق، ص۱۰-۱۱.</ref>
 ==پانویس==