ماجرای فدک: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ماجرای فدک''' گرفتن [[فدک|دهکده فدک]] از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] توسط [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] پس از [[وفات پیامبر(ص)]]. ابوبکر با تکیه بر حدیثی از پیامبر(ص) (که گفته شده راوی آن فقط خود ابوبکر بود) مدعی شد [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران ارث نمی‌گذارند]]؛ اما فاطمه پاسخ داد پیامبر(ص) پیش از وفات، فدک را به او بخشیده و [[امام علی علیه‌السلام |امام علی(ع)]] و [[ام ایمن|اُم‌اَیمن]] را بر این سخنش شاهد آورد. بنابر نظر علمای [[شیعه]] و برخی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، پیامبر پس از نزول [[آیه ۲۶ سوره اسراء]] که از او خواسته بود حق [[ذوی القربی|ذوی‌القربی]] را بدهد، فدک را به فاطمه بخشیده بود.

[https://www.google.com/maps/dir/24.5338818,39.6927797/Fadak,+Al+Hait+Saudi+Arabia/@24.7029419,39.4476298,9.71z/data=!4m9!4m8!1m0!1m5!1m1!1s0x1598e61c1403b5e7:0xa8b61eb1098da93e!2m2!1d40.4758186!2d25.979293!3e0 google maps]</ref> که یهودیان در آن زندگی می‌کردند.<ref>بلادی، معجم معالم الحجاز، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۲۰۶ و ۲۰۵ و ج۷، ص۲۳؛ سبحانی، «حوادث سال هفتم هجرت: سرگذشت فدک»، ص۱۴.</ref> این منطقه مزارع، باغات و نخلستان‌های بسیاری داشت.<ref>نگاه کنید به یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵ق، ج۴، ص۲۳۸.</ref> پس از رحلت پیامبر، درباره ملکیت فدک نزاع رخ داد خلفا آن را به نفع خلافت مصادره کردند و حضرت فاطمه نیز خطبه فدکیه را در دفاع از مالکیت خود بر آن ایراد کرد. شیعیان بر این باورند که فدک از سوی خلفا غصب شده است و آن را نماد مظلومیت حضرت فاطمه(س) می‌دانند.{{مدرک}}

فدک، در زمان پیامبر، بدون لشکرکشی به دست مسلمانان افتاد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵.</ref> ازاین‌رو پیامبر آن را به فاطمه(س) بخشید. عالمان مسلمان با استناد به [[آیه فیء]]،{{یاد|«مَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَیٰ رَ‌سُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَ‌یٰ فَلِلَّهِ وَلِلرَّ‌سُولِ وَلِذِی الْقُرْ‌بَیٰ وَالْیتَامَیٰ وَالْمَسَاکینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کی لَا یکونَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ مِنکمْ ۚ وَمَا آتَاکمُ الرَّ‌سُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکمْ عَنْهُ فَانتَهُوا ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ:آنچه خدا از [اموال و زمین‌های] اهل آن آبادی‌ها به پیامبرانش بازگرداند اختصاص به خدا و پیامبر و اهل‌بیت پیامبر و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان دارد، تا میان ثرومندان شما دست به دست نگردد. و [از اموال و احکام و معارف دینی] آنچه را پیامبر به شما عطا کرد بگیرید و از آنچه شما را نهی کرد، باز ایستید و از خدا پروا کنید؛ زیرا خدا سخت کیفر است».}} اموالی که بدون جنگ و درگیری به دست مسلمانان می‌افتد را مختص پیامبر می‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخر رازی، مفاتیح الغیب،‌ ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۵۰۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۰۳.</ref>  

به گفته [[جعفر سبحانی]]، مفسران شیعه و گروهی از مُحَدّثان اهل‌سنت نقل کرده‌اند که پیامبر پس از نزول آیه «وَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَیٰ حَقَّهُ: و حق خویشاوند را بده»<ref>سوره اسراء: آیه ۲۶.</ref> فدک را به فاطمه بخشید.<ref>سبحانی، فروغ ولایت، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۹.</ref> از علمای اهل‌سنت جلال‌الدین سیوطی در الدرالمنثور،<ref>سیوطی، الدر المنثور، بیروت، ج۲، ص۱۵۸ و ج۵، ص۲۷۳.</ref> متقی هندی در کَنزالعُمال،<ref>متقی هندی، کنز العُمال، [بی‌تا]، ج۲، ص۱۵۸ و ج۳، ص۷۶۷.</ref> حاکم حسکانی در [[شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (کتاب)|شواهد التنزیل]]،<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، مؤسسة الطبع و النشر، ج۱، ص۴۳۹ و ۴۴۱.</ref> قُندوزی در [[ینابیع المودة لذوی القربی (کتاب)|ینابیع المَودة]]<ref>قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۳۸ و ۳۵۹.]</ref> و دیگران<ref> نگاه کنید به حسینی جلالی، کتاب فدک و العوالی، ۱۴۲۶ق، ص۱۴۶-۱۴۹.</ref> این مطلب را نقل کرده‌اند.

[[حسینعلی منتظری]] مجتهد شیعه متوفای ۱۳۸۸ش براین باور است که فدک سَمبل [[امامت]] و دادن آن به فاطمه برای این بوده است تا منبع درآمدی برای بیت امامت باشد. همچنین پیامبر آن را به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] داد نه علی(ع) تا به راحتی نتوانند آن را [[غصب]] کنند.<ref>منتظری، خطبه حضرت فاطمه زهرا(س) و ماجرای فدک، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۳.</ref> برای اثبات این دیدگاه به روایتی استناد شده است<ref> منتظری، خطبه حضرت فاطمه زهرا(س) و ماجرای فدک، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۴.</ref> که بر اساس آن [[هارون عباسی]] از [[امام موسی کاظم علیه‌السلام |امام کاظم(ع)]] خواست تا حدود فدک را تعیین کند و امام مرزهای حکومت عباسی<ref>قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر، ۱۴۲۹ق، ص۴۷۲.</ref> و حتی بیشتر از آن را تعیین کرد. هارون هم گفت دیگر برای ما چیزی نمی‌ماند.<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۰-۳۲۴.</ref> همچنین در روایتی که از [[ام ایمن|اُم‌اَیمن]] نقل شده است فاطمه از پیامبر(ص) خواست که فدک را به او ببخشد که اگر در آینده نیاز و احتیاجی داشته باشد به سبب فدک برطرف گردد.<ref>شیخ مفید، اختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۸۴.</ref>

==بازگرداندن فدک به فرزندان فاطمه==

[[فدک]] در دوران [[بنی‌امیه|امویان]] و [[بنی‌عباس|عباسیان]] نیز در دست خُلفا بود و فقط در برخی دوره‌هابرای مدتی به فرزندان فاطمه بازگشت:

پس از مأمون، به دستور [[متوکل عباسی]] فدک به وضعیت قبل از دستور مأمون بازگشت.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۳۸.</ref> به گفته مجلسی کوپائی در کتاب «فدک از غصب تا تخریب»، بیشتر کتاب‌های تاریخی ماجرای فدک را بعد از متوکل ذکر نکرده‌اند.<ref>مجلسی کوپائی، فدک از غصب تا تخریب، ۱۳۸۸ش، ص۱۳۹.</ref>

[[دعبل بن علی خزاعی|دِعبِل خُزاعی]] (درگذشت ۲۴۶ق) پس از برگرداندن فدک به اولاد فاطمه(س) شعری سرود که مصرع اول آن چنین است:

==تک‌‌نگاری==

*[[فدک و العوالی او الحوائط السبعة فی الکتاب و السنة و التاریخ و الادب (کتاب)|فدک و العوالی او الحوائط السبعة فی الکتاب و السنة و التاریخ و الأدب]]، اثر [[سید محمدباقر حسینی جلالی]] (زاده ۱۳۲۴ش) است. در این کتاب به تاریخچه فدک، موقعیت جغرافیایی آن، ماجرای فدک و نیز به مباحث حدیثی و کلامی مرتبط با آن پرداخته شده است.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/4836530 «دغدغه فاطمه(س) نجات میراث نبوت بود/ نگاهی تاریخی به خطبه فاطمی»]، خبرگزاری مهر.</ref> این کتاب در سال ۱۳۸۵ش، برگزیده [[کتاب سال ولایت]] شده است.<ref> دبیرخانه کتاب سال ولایت، پژواک حق، ۱۳۸۶ش، ص۸۹–۹۵.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==منابع==

==پیوند به بیرون==

{{حضرت فاطمه(س)}}

{{عمر بن خطاب}}

{{رویدادهای مهم قرن اول هجری}}