پرش به محتوا

آیه امانت: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۱۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۹ دسامبر ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۸: خط ۱۸:
'''آیه امانت''' ([[سوره احزاب|احزاب]]: ۷۲) دربارهٔ امانتی سخن می‌گوید که خدا در اختیار انسان گذاشته است. طبق این آیه، خدا ابتدا این امانت را به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کرد و آن‌ها نپذیرفتند؛ ولی انسان آن را برعهده گرفت. مفسران مسلمان، در خصوص این‌که این امانت چیست و چرا آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها آن را قبول نکرده‌اند و انسان پذیرفته، بسیار بحث کرده و دیدگاه‌های متفاوتی ارائه داده‌اند.
'''آیه امانت''' ([[سوره احزاب|احزاب]]: ۷۲) دربارهٔ امانتی سخن می‌گوید که خدا در اختیار انسان گذاشته است. طبق این آیه، خدا ابتدا این امانت را به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه کرد و آن‌ها نپذیرفتند؛ ولی انسان آن را برعهده گرفت. مفسران مسلمان، در خصوص این‌که این امانت چیست و چرا آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها آن را قبول نکرده‌اند و انسان پذیرفته، بسیار بحث کرده و دیدگاه‌های متفاوتی ارائه داده‌اند.


بنابر تفاسیر روایی شیعی، منظور از امانت ولایت و امامت [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه(ع)]] است؛ اما مفسران [[اهل‌سنت]] می‌گویند مراد از آن تکالیف دینی است. [[علامه طباطبایی]] معتقد است امانت همان ولایت الهی است که از بین موجودات، تنها انسان استحقاق آن را دارد؛ زیرا تنها، انسان استعداد آن را دارد که به بالاترین مرتبه کمال برسد.
بنابر تفاسیر روایی شیعی، منظور از امانت ولایت و امامت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] است؛ اما مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] می‌گویند مراد از آن تکالیف دینی است. [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] معتقد است امانت همان ولایت الهی است که از بین موجودات، تنها انسان استحقاق آن را دارد؛ زیرا تنها، انسان استعداد آن را دارد که به بالاترین مرتبه کمال برسد.


==متن و ترجمه آیه==
==شهرت آیه در فرهنگ اسلامی==
آیه ۷۲ سوره احزاب، بسیار موردتوجه [[تفسیر قرآن|مفسران]] مسلمان قرار گرفته است. مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، ذیل این آیه، از این‌که این امانت چیست و چرا آسمان‌ها و زمین آن را نپذیرفته‌اند و انسان قبول کرده بسیار بحث کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۸-۳۴۹؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ۵۸۴-۵۸۶؛ به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷-۱۸۹؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰-۲۷۱.</ref> در [[حدیث|احادیث]] نیز در خصوص این مسئله سخن گفته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref>
 
افزون بر این، در ادبیات عرفانی هم عارفان و شاعرانی چون [[حافظ شیرازی|حافظ]] و [[مولوی]] و [[خواجه عبدالله انصاری]] به آن اشاره کرده‌اند.
 
برای مثال حافظ سروده است:{{شعر۲|عرض=۷۰
| آسمان بار امانت نتوانست کشید| قرعه فال به نام من دیوانه زدند<ref>حافظ شیرازی، دیوان حافظ، غزل شمارهٔ ۱۸۴.</ref>}}
در شعری از مولوی نیز چنین آمده است:
{{شعر۲|عرض=۷۰
| نپذیرفت آسمان بار امانت| که عاشق بود و ترسید از خطایی<ref>مولوی، کلیات شمس، ۱۳۶۷ش، ص۹۹۳، غزل شمارهٔ ۲۶۷۴.</ref>}}
خواجه عبدالله انصاری نیز در مناجاتی به درگاه خداوند می‌گوید: «الهی اگر نه امانت را امینم، آن زمان که امانت می‌نهادی، دانستی که چنینم.»<ref>خواجه عبدالله انصاری، رساله دل و جان،  ۱۳۸۲ش، ص۳.</ref>
 
== متن و ترجمه آیه ==
{{گفت و گو
{{گفت و گو
| عرض = ۹۰
| عرض = ۹۰
خط ۲۹: خط ۴۱:
| تراز = وسط
| تراز = وسط
| عنوان = {{عربی|اندازه=۹۵%| اِنّا عَرَضْنَا الْاَمانَةَ عَلَی السَّموات وَ الْاَرْض وَ الْجِبال فَاَبَین اَن یحْمِلْنَها وَ اَشْفَقْن مِنْها وَ حَمَلَهَا الاِنْسان اِنَّه کان ظَلوماً جَهولاً }}|ما این امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم؛ اما از تحمل آن اِبا کردند و از آن ترسیدند و انسان آن را حمل کرد که او ستمکار و نادان بود ([[سوره احزاب|احزاب]]، آیه ۷۲).
| عنوان = {{عربی|اندازه=۹۵%| اِنّا عَرَضْنَا الْاَمانَةَ عَلَی السَّموات وَ الْاَرْض وَ الْجِبال فَاَبَین اَن یحْمِلْنَها وَ اَشْفَقْن مِنْها وَ حَمَلَهَا الاِنْسان اِنَّه کان ظَلوماً جَهولاً }}|ما این امانت را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم؛ اما از تحمل آن اِبا کردند و از آن ترسیدند و انسان آن را حمل کرد که او ستمکار و نادان بود ([[سوره احزاب|احزاب]]، آیه ۷۲).
}}{{پاک کن}}
}}
 
== منظور از «امانت» چیست؟ ==
== شهرت آیه در فرهنگ اسلامی ==
در کتاب‌های تفسیری مسلمانان، برداشت‌های متفاوتی از واژهٔ «امانت» شده است. از آن میان است [[ولایت]] و [[امامت]] پیامبر(ص) و [[امامان شیعه|امامان(ع)]]،<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref> تکالیف دینی، <ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>ولایت الهی انسان،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref> عقل، سخن لا اله الا الله،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref> اعضای بدن،<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۴.</ref> اماناتی که دیگران نزد ما می‌گذارند.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۴.</ref>
آیه ۷۲ سوره احزاب، بسیار موردتوجه [[تفسیر قرآن|مفسران]] مسلمان قرار گرفته است. مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، ذیل این آیه، از این‌که این امانت چیست و چرا آسمان‌ها و زمین آن را نپذیرفته‌اند و انسان قبول کرده بسیار بحث کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۸-۳۴۹؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ۵۸۴-۵۸۶؛ به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷-۱۸۹؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰-۲۷۱.</ref> در [[حدیث|احادیث]] نیز در خصوص این مسئله سخن گفته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref>
 
افزون بر این، در ادبیات عرفانی هم عارفان و شاعرانی چون [[حافظ]] و [[مولوی]] و [[خواجه عبدالله انصاری]] به آن اشاره کرده‌اند.
 
برای مثال حافظ سروده است:{{شعر۲|عرض=۷۰
| آسمان بار '''امانت''' نتوانست کشید| قرعه فال به نام من دیوانه زدند<ref>حافظ شیرازی، دیوان حافظ، غزل شمارهٔ ۱۸۴.</ref>}}
در شعری از مولوی نیز چنین آمده است:
{{شعر۲|عرض=۷۰
| نپذیرفت آسمان بار '''امانت'''| که عاشق بود و ترسید از خطایی<ref>مولوی، کلیات شمس، ۱۳۶۷ش، ص۹۹۳، غزل شمارهٔ ۲۶۷۴.</ref>}}
خواجه عبدالله انصاری نیز در مناجاتی به درگاه خداوند می‌گوید: «الهی اگر نه '''امانت''' را امینم، آن زمان که '''امانت''' می‌نهادی، دانستی که چنینم.»<ref>خواجه عبدالله انصاری، رساله دل و جان،  ۱۳۸۲ش، ص۳.</ref>
 
==منظور از «امانت» چیست؟==
در کتاب‌های تفسیری مسلمانان، برداشت‌های متفاوتی از واژهٔ «امانت» شده است. از آن میان است [[ولایت]] و [[امامت]] پیامبر(ص) و [[امامان(ع)]]،<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref> تکالیف دینی، <ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>ولایت الهی انسان،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref> عقل، سخن لا اله الا الله،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref> اعضای بدن،<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۴.</ref> اماناتی که دیگران نزد ما می‌گذارند.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۴.</ref>


در [[تفسیر روایی|تفسیرهای روایی]] شیعه، با توجه به روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه]]، مراد از آن، ولایت و امامت اهل‌بیت و اطاعت از آن‌ها و محبت به آن‌ها بیان شده است.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref> در تفاسیر [[اهل‌سنت]]، منظور از امانت تکالیف شرعی دانسته شده که خدا بر دوش انسان گذاشته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳. </ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرسی]]، مفسر شیعه هم همین نظر را پذیرفته است.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۵.</ref>  
در [[تفسیر روایی|تفسیرهای روایی]] شیعه، با توجه به روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و [[امامان شیعه]]، مراد از آن، ولایت و امامت اهل‌بیت و اطاعت از آن‌ها و [[مودت اهل‌بیت(ع)|محبت]] به آن‌ها بیان شده است.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۹۸.</ref> در تفاسیر [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، منظور از امانت تکالیف شرعی دانسته شده که خدا بر دوش انسان گذاشته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۱، ص۲۷۰؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳. </ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طَبْرسی]]، مفسر شیعه هم همین نظر را پذیرفته است.<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۵۸۵.</ref>  


به باور [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، نویسند تفسیر [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]]، منظور از امانت ولایت الهی است که بر دوش انسان قرار داده شده است و این به جهت آن است که از بین موجودات، او می تواند با اعتقادات درست و عمل صالح، راه کمال را طی کند و به بالاترین رتبه‌ای برسد که هیچ موجودی نمی‌تواند به آن دست یابد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref>   
به باور [[سید محمدحسین طباطبائی|سید محمدحسین طباطبایی]]، نویسنده [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، منظور از امانت ولایت الهی است که بر دوش انسان قرار داده شده است و این به جهت آن است که از بین موجودات، او می تواند با اعتقادات درست و عمل صالح، راه کمال را طی کند و به بالاترین رتبه‌ای برسد که هیچ موجودی نمی‌تواند به آن دست یابد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۴۹.</ref>   


وی با ذکر حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] که در آن منظور از امانت ولایت امام علی(ع) بیان شده،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> ولایت [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] را یکی از مصادیق ولایت الهی انسان شمرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷، ج۱۶، ص۳۵۴.</ref>
وی با ذکر حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] که در آن منظور از امانت [[ولایت امام علی(ع)]] بیان شده،<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> ولایت اهل‌بیت را یکی از مصادیق ولایت الهی انسان شمرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷، ج۱۶، ص۳۵۴.</ref>
== عرضه بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها ==
== عرضه بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها ==
یکی از پرسش‌های مفسران دربارهٔ آیه امانت این است که منظور از «عرضهٔ» امانت به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها چیست. در این زمینه، دیدگاه‌ها متفاوت است: برخی از مفسران معنای حقیقی برداشت کرده‌اند و جمعی گفته‌اند عرضه معنایی مجازی دارد:
یکی از پرسش‌های مفسران دربارهٔ آیه امانت این است که منظور از «عرضهٔ» امانت به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها چیست. در این زمینه، دیدگاه‌ها متفاوت است: برخی از مفسران معنای حقیقی برداشت کرده‌اند و جمعی گفته‌اند عرضه معنایی مجازی دارد:


=== معنای حقیقی ===
=== معنای حقیقی ===
براساس روایتی که در تفسیرهای روایی شیعه به آن استناد شده، خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت محمد و اهل‌بیت دوستان و اولیا و حجت‌های من بر مردم‌اند و هیچ مخلوقی نزد من محبوب‌تر از آن‌ها نیست و ولایت آن‌ها امانت من نزد مخلوقاتم است. کدامتان می‌خواهد این ولایت برای خودش باشد، نه آنان که من برگزیده‌ام؟ آن‌ها ترسیدند که  چنین جایگاه بزرگی را بخواهند.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref>
براساس روایتی که در تفسیرهای روایی شیعه به آن استناد شده، خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت محمد و [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]]، دوستان و اولیا و حجت‌های من بر مردم‌اند و هیچ مخلوقی نزد من محبوب‌تر از آن‌ها نیست و ولایت آن‌ها امانت من نزد مخلوقاتم است. کدامتان می‌خواهد این ولایت برای خودش باشد، نه آنان که من برگزیده‌ام؟ آن‌ها ترسیدند که  چنین جایگاه بزرگی را بخواهند.<ref>نگاه کنید به بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱ص۱۸۳-۱۸۴؛ قمی مشهدی، کنزالدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۴۵۰-۴۵۱؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۳۴۲-۳۴۳.</ref>


در برخی تفاسیر اهل‌سنت هم آمده خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت آیا می‌توانید به این امانت (تکالیف شرعی) وفا کنید؟ آن‌ها گفتند از این امانتداری چه نصیبمان می‌شود؟ خدا گفت اگر راه درست بروید، پاداش داده می‌شوید و اگر نادرست بروید، عذاب می‌بینید. آن‌ها از ترس این‌که نتوانند به تکالیف شرعی عمل کنند نپذیرفتند، اما انسان پذیرفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>
در برخی تفاسیر اهل‌سنت هم آمده خدا به آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها گفت آیا می‌توانید به این امانت (تکالیف شرعی) وفا کنید؟ آن‌ها گفتند از این امانتداری چه نصیبمان می‌شود؟ خدا گفت اگر راه درست بروید، پاداش داده می‌شوید و اگر نادرست بروید، عذاب می‌بینید. آن‌ها از ترس این‌که نتوانند به تکالیف شرعی عمل کنند نپذیرفتند، اما انسان پذیرفت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخرالدین رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۵، ص۱۸۷؛ میبدی، کشف‌الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۹۲-۹۳.</ref>