Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۸۴۱
ویرایش
امام حسن مجتبی علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
از زندگی او در دوران ابوبکر و عمر بن خطاب خبر چندانی در دسترس نیست. به دستور عمر به عنوان شاهد، در [[شورای شش‌نفره|شورای شش‌نفره تعیین خلیفه]] سوم حاضر بود. گزارش‌هایی نیز از شرکت او در برخی جنگ‌ها در دوره عثمان وجود دارد. او در شورش‌های اواخر خلافت [[عثمان بن عفان|عثمان]]، به دستور امام علی(ع) به محافظت از خانه خلیفه پرداخت. در دوره [[خلافت امام علی(ع)]] همراه او به [[کوفه]] رفت و در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] از فرماندهان سپاه بود. | از زندگی او در دوران ابوبکر و عمر بن خطاب خبر چندانی در دسترس نیست. به دستور عمر به عنوان شاهد، در [[شورای شش‌نفره|شورای شش‌نفره تعیین خلیفه]] سوم حاضر بود. گزارش‌هایی نیز از شرکت او در برخی جنگ‌ها در دوره عثمان وجود دارد. او در شورش‌های اواخر خلافت [[عثمان بن عفان|عثمان]]، به دستور امام علی(ع) به محافظت از خانه خلیفه پرداخت. در دوره [[خلافت امام علی(ع)]] همراه او به [[کوفه]] رفت و در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] از فرماندهان سپاه بود. | ||
حسن بن علی در [[۲۱ رمضان]] سال ۴۰ قمری، و پس از شهادت امام علی(ع)، به [[امامت]] رسید و در همان روز، بیش از چهل هزار نفر با او برای [[خلافت]] بیعت کردند. [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از [[شام]] به سوی [[عراق]] حرکت کرد. امام مجتبی(ع) سپاهی به فرماندهی [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] به سمت معاویه فرستاد و خود به همراه یک گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش کرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام حسن(ع)، زمینه را برای برقراری صلح فراهم کند. در این شرایط، امام حسن(ع) مورد [[ترور|سوءقصد]] یکی از [[خوارج]] قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به [[مدائن]] انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران [[کوفه]] به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی(ع) فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. امام مجتبی(ع) صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت به این شرط که معاویه بر اساس [[قرآن|کتاب خدا]] و [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] عمل نماید و برای خود جانشین تعیین نکند و همه مردم از جمله شیعیان علی(ع) در امنیت باشند. بعدها معاویه به هیچ‌یک از این شرط‌ها عمل نکرد. صلح با معاویه، نارضایتی شماری از [[فهرست اصحاب امام حسن مجتبی(ع)|یاران امام حسن(ع)]] را در پی داشت و حتی برخی، او را «مُذلّ المؤمنین» (خوارکننده مؤمنان) خواندند. | حسن بن علی در [[۲۱ رمضان]] سال ۴۰ قمری، و پس از [[شهادت امام علی(ع)]]، به [[امامت]] رسید و در همان روز، بیش از چهل هزار نفر با او برای [[خلافت]] بیعت کردند. [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از [[شام]] به سوی [[عراق]] حرکت کرد. امام مجتبی(ع) سپاهی به فرماندهی [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] به سمت معاویه فرستاد و خود به همراه یک گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش کرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام حسن(ع)، زمینه را برای برقراری صلح فراهم کند. در این شرایط، امام حسن(ع) مورد [[ترور|سوءقصد]] یکی از [[خوارج]] قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به [[مدائن]] انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران [[کوفه]] به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی(ع) فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. امام مجتبی(ع) صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت به این شرط که معاویه بر اساس [[قرآن|کتاب خدا]] و [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] عمل نماید و برای خود جانشین تعیین نکند و همه مردم از جمله شیعیان علی(ع) در امنیت باشند. بعدها معاویه به هیچ‌یک از این شرط‌ها عمل نکرد. صلح با معاویه، نارضایتی شماری از [[فهرست اصحاب امام حسن مجتبی(ع)|یاران امام حسن(ع)]] را در پی داشت و حتی برخی، او را «مُذلّ المؤمنین» (خوارکننده مؤمنان) خواندند. | ||
او پس از [[صلح امام حسن(ع)|ماجرای صلح]] در [[سال ۴۱ هجری قمری|سال ۴۱ قمری]]، به [[مدینه]] بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. او در مدینه مرجعیت علمی را بر عهده داشت و بنابر برخی گزارش‌ها از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بود. | او پس از [[صلح امام حسن(ع)|ماجرای صلح]] در [[سال ۴۱ هجری قمری|سال ۴۱ قمری]]، به [[مدینه]] بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. او در مدینه مرجعیت علمی را بر عهده داشت و بنابر برخی گزارش‌ها از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بود. | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
[[کنیه]] او را «ابومحمد» و «ابوالقاسم» گفته‌اند<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۹؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، ص۳۵.</ref> و برای او القابی همچون مجتبی (برگزیده) و سَیّد (سرور) و زَکیّ (پاکیزه) برشمرده‌اند.<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۹.</ref> القابی نیز مشترک میان [[حسنین|حَسَنَین]] است از جمله «سیّد شباب اهل الجنة» و «ریحانة نبیّ الله»<ref>ابن‌صباغ مالکی، الفصول المهمة، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۷۵۹.</ref> و «سبط».<ref>قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۴۸.</ref> در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: «حسن یکی از اسباط است».<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۰.</ref> واژه سبط را در روایات و برخی آیات [[قرآن]] به معنای امام و نَقیبی دانسته‌اند که از طرف خداوند برگزیده شده و از نسل [[پیامبران]] است.<ref>احسانی‌فر، «پژوهشی در معنای سبط»، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۷.</ref> | [[کنیه]] او را «ابومحمد» و «ابوالقاسم» گفته‌اند<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۹؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۴، ص۳۵.</ref> و برای او القابی همچون مجتبی (برگزیده) و سَیّد (سرور) و زَکیّ (پاکیزه) برشمرده‌اند.<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۹.</ref> القابی نیز مشترک میان [[حسنین|حَسَنَین]] است از جمله «سیّد شباب اهل الجنة» و «ریحانة نبیّ الله»<ref>ابن‌صباغ مالکی، الفصول المهمة، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۷۵۹.</ref> و «سبط».<ref>قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۴۸.</ref> در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: «حسن یکی از اسباط است».<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۰.</ref> واژه سبط را در روایات و برخی آیات [[قرآن]] به معنای امام و نَقیبی دانسته‌اند که از طرف خداوند برگزیده شده و از نسل [[پیامبران]] است.<ref>احسانی‌فر، «پژوهشی در معنای سبط»، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۷.</ref> | ||
===امامت === | ===امامت === | ||
حسن بن علی دومین امام شیعیان است. او بعد از شهادت امام علی (ع) در ۲۱ رمضان [[سال ۴۰ هجری قمری|سال ۴۰ق]]، به [[امامت]] رسید و به مدت ۱۰ سال این مقام را بر عهده داشت.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵.</ref> | حسن بن علی دومین امام شیعیان است. او بعد از [[شهادت امام علی(ع)]] در ۲۱ رمضان [[سال ۴۰ هجری قمری|سال ۴۰ق]]، به [[امامت]] رسید و به مدت ۱۰ سال این مقام را بر عهده داشت.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵.</ref> | ||
[[محمد بن یعقوب کلینی|شیخ کلینی]] (درگذشته ۳۲۹ق) در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] مجموعه روایات مربوط به نصب حسن بن علی به امامت را گردآوری کرده است.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۷-۳۰۰.</ref> بر اساس یکی از این روایات، امام علی(ع) پیش از شهادت و در حضور فرزندان خود و بزرگان شیعه، کتاب و سلاح (از [[ودایع امامت]]) را به فرزندش حسن داد و اعلام کرد که پیامبر به او فرمان داده که حسن را وصیّ خود قرار دهد.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۸.</ref> بنابر روایتی دیگر، امام علی(ع) هنگام حرکت به سوی [[کوفه]] برخی از ودایع امامت را نزد [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|اُم‌سَلمه]] امانت گذاشت و امام حسن(ع) پس از بازگشت از کوفه، آنها را از وی تحویل گرفت.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۸.</ref> [[شیخ مفید]] (درگذشته ۴۱۳ق) نیز در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|ارشاد]] گفته است حسن(ع) وصیّ پدرش در میان فرزندان و اصحاب وی بوده است.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷.</ref><ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۰.</ref> برای وصایت امام مجتبی به [[حدیث دوازده خلیفه]]<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref>نیز استدلال شده است.<ref>طبرسی، اعلام الورى، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۷؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۴۸۲.</ref> | [[محمد بن یعقوب کلینی|شیخ کلینی]] (درگذشته ۳۲۹ق) در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] مجموعه روایات مربوط به نصب حسن بن علی به امامت را گردآوری کرده است.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۷-۳۰۰.</ref> بر اساس یکی از این روایات، امام علی(ع) پیش از شهادت و در حضور فرزندان خود و بزرگان شیعه، کتاب و سلاح (از [[ودایع امامت]]) را به فرزندش حسن داد و اعلام کرد که پیامبر به او فرمان داده که حسن را وصیّ خود قرار دهد.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۸.</ref> بنابر روایتی دیگر، امام علی(ع) هنگام حرکت به سوی [[کوفه]] برخی از ودایع امامت را نزد [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|اُم‌سَلمه]] امانت گذاشت و امام حسن(ع) پس از بازگشت از کوفه، آنها را از وی تحویل گرفت.<ref>کلینی، کافی، ج۱، ۱۳۶۲ش، ص۲۹۸.</ref> [[شیخ مفید]] (درگذشته ۴۱۳ق) نیز در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|ارشاد]] گفته است حسن(ع) وصیّ پدرش در میان فرزندان و اصحاب وی بوده است.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷.</ref><ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۰.</ref> برای وصایت امام مجتبی به [[حدیث دوازده خلیفه]]<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۵۳.</ref>نیز استدلال شده است.<ref>طبرسی، اعلام الورى، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۷؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۴۸۲.</ref> | ||
امام حسن(ع) در چند ماه اولیه دوران امامت، ساکن کوفه و عهده‌دار منصب [[خلافت]] بود. | امام حسن(ع) در چند ماه اولیه دوران امامت، ساکن کوفه و عهده‌دار منصب [[خلافت]] بود. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
خلافت او با [[بیعت]] مردم [[عراق]] و همراهی سایر سرزمین‌های اطراف آغاز شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۰ش، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref> اهالی [[شام]] به رهبری معاویه با این خلافت مخالفت کردند.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دارالفکر، ج۸، ص۲۱.</ref> معاویه با همراهی سپاهیانی از شام به جنگ اهل عراق آمد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۸۶.</ref> این جنگ در نهایت به صلح و واگذاری خلافت به معاویه، نخستین خلیفه اموی انجامید.<ref>جعفریان، حیات فکرى و سیاسى ائمه، ۱۳۸۱ش، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref> | خلافت او با [[بیعت]] مردم [[عراق]] و همراهی سایر سرزمین‌های اطراف آغاز شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۰ش، ص۱۵۸-۱۶۱.</ref> اهالی [[شام]] به رهبری معاویه با این خلافت مخالفت کردند.<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دارالفکر، ج۸، ص۲۱.</ref> معاویه با همراهی سپاهیانی از شام به جنگ اهل عراق آمد.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۸۶.</ref> این جنگ در نهایت به صلح و واگذاری خلافت به معاویه، نخستین خلیفه اموی انجامید.<ref>جعفریان، حیات فکرى و سیاسى ائمه، ۱۳۸۱ش، ص۱۴۷-۱۴۸.</ref> | ||
=== بیعت مسلمانان و مخالفت اهل شام=== | === بیعت مسلمانان و مخالفت اهل شام=== | ||
بنا بر نقل منابع شیعه و اهل سنت، پس از شهادت امام علی در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال ۴۰ق.]] مردم با حسن بن علی(ع) برای خلافت [[بیعت]] کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۱۴؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۱۵۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۶.</ref> به گفته بلاذری (درگذشته ۲۷۹ق)، [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] پس از [[دفن]] پیکر امام علی(ع)، به میان مردم آمد و خبر شهادت امام را به آنان داد و گفت: او جانشینی شایسته و بردبار به جا گذاشته است. اگر دوست دارید با او بیعت کنید.<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۸.</ref> | بنا بر نقل منابع شیعه و اهل سنت، پس از [[شهادت امام علی(ع)|شهادت امام علی]] در [[سال ۴۰ هجری قمری|سال ۴۰ق.]] مردم با حسن بن علی(ع) برای خلافت [[بیعت]] کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۱۴؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۱۵۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۶.</ref> به گفته بلاذری (درگذشته ۲۷۹ق)، [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] پس از [[دفن]] پیکر امام علی(ع)، به میان مردم آمد و خبر شهادت امام را به آنان داد و گفت: او جانشینی شایسته و بردبار به جا گذاشته است. اگر دوست دارید با او بیعت کنید.<ref> بلاذری، انساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۸.</ref> | ||
در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]] آمده است صبح جمعه [[۲۱ رمضان]] حسن بن علی در مسجد، خطبه‌ای خواند و شایستگی‌ها و فضائل پدر خویش را برشمرد و بر پیوند خود با پیامبر(ص) تاکید کرد و با اشاره به امتیازات خود، به آیاتی از [[قرآن]] درباره موقعیت خاص [[اهل‌بیت(ع)]]، استناد نمود.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷-۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۶۲.</ref> پس از سخنان او، [[عبدالله بن عباس]] برخاست و به مردم گفت: با فرزند پیامبرتان و وصیّ امام‌تان بیعت کنید. مردم نیز با او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸-۹.</ref> | در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]] آمده است صبح جمعه [[۲۱ رمضان]] حسن بن علی در مسجد، خطبه‌ای خواند و شایستگی‌ها و فضائل پدر خویش را برشمرد و بر پیوند خود با پیامبر(ص) تاکید کرد و با اشاره به امتیازات خود، به آیاتی از [[قرآن]] درباره موقعیت خاص [[اهل‌بیت(ع)]]، استناد نمود.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۷-۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۶۲.</ref> پس از سخنان او، [[عبدالله بن عباس]] برخاست و به مردم گفت: با فرزند پیامبرتان و وصیّ امام‌تان بیعت کنید. مردم نیز با او [[بیعت]] کردند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸-۹.</ref> | ||
منابع، تعداد بیعت‌کنندگان را بیش از چهل هزار نفر شمرده‌اند.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۸؛ ابن‌عبد البر، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۸۵؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۲، ص۲۸۹؛ نویری، نهایة الأرب، ۱۴۲۳ق، ج۲۰، ص۲۲۹.</ref> بنابر نقل طبری، [[قیس بن سعد بن عباده]] فرمانده سپاه امام علی(ع) نخستین کسی بود که بیعت کرد.<ref> طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۱۵۸. </ref> | منابع، تعداد بیعت‌کنندگان را بیش از چهل هزار نفر شمرده‌اند.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۸؛ ابن‌عبد البر، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۸۵؛ دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۲، ص۲۸۹؛ نویری، نهایة الأرب، ۱۴۲۳ق، ج۲۰، ص۲۲۹.</ref> بنابر نقل طبری، [[قیس بن سعد بن عباده]] فرمانده سپاه امام علی(ع) نخستین کسی بود که بیعت کرد.<ref> طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۸ق، ج۵، ص۱۵۸. </ref> | ||
| خط ۲۰۷: | خط ۲۰۷: | ||
==دوران سکونت در مدینه و مرجعیت دینی == | ==دوران سکونت در مدینه و مرجعیت دینی == | ||
حسن بن علی(ع) پس از صلح با معاویه، علی رغم درخواست عده‌ای از شیعیانش برای ماندن در کوفه، به [[مدینه]] بازگشت<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۶.</ref> | حسن بن علی(ع) پس از صلح با معاویه، علی رغم درخواست عده‌ای از شیعیانش برای ماندن در کوفه، به [[مدینه]] بازگشت<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۶.</ref> | ||
و تا پایان عمر همان‌جا ماند و تنها سفرهایی به [[مکه]]<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دارالفکر، ج۸، ص۳۷؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۳، ص۳۳۱.</ref> و [[شام]]<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق،ج۴، ص۱۸.</ref> داشته است. امام مجتبی(ع) پس از | و تا پایان عمر همان‌جا ماند و تنها سفرهایی به [[مکه]]<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دارالفکر، ج۸، ص۳۷؛ مجلسی، بحار الأنوار، ۱۳۶۳ش، ج۴۳، ص۳۳۱.</ref> و [[شام]]<ref>ابن‌شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق،ج۴، ص۱۸.</ref> داشته است. امام مجتبی(ع) پس از [[شهادت امام علی(ع)]] و به وصیت او، متولی [[وقف|اوقاف]] و صدقات وی بوده است. بنابر نقل [[الکافی (کتاب)|کافی]] این وصیت در [[۱۰ جمادی‌الاول|۱۰ جمادی الاولی]] سال ۳۷ق. نوشته شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۴۹-۵۱.</ref> | ||
===مرجعیت علمی=== | ===مرجعیت علمی=== | ||
گزارش‌هایی از جلسات مستمر امام حسن(ع) در مدینه برای آموزش و هدایت مردم وجود دارد، از جمله ابن‌سعد (درگذشته ۲۳۰ق) و بلاذری (درگذشته ۲۷۹ق) و ابن‌عساکر (درگذشته ۵۷۱ق) نقل کرده‌اند که حسن بن علی نماز صبح را در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] می‌خواند و تا طلوع آفتاب به [[عبادت]] می‌پرداخت و سپس بزرگان و حاضران در مسجد نزد او می‌نشستند و به بحث و گفتگو می‌پرداختند. او بعد از ظهر نیز همین برنامه را داشته است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبرى، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۹۷؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۱؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۴۱.</ref> | گزارش‌هایی از جلسات مستمر امام حسن(ع) در مدینه برای آموزش و هدایت مردم وجود دارد، از جمله ابن‌سعد (درگذشته ۲۳۰ق) و بلاذری (درگذشته ۲۷۹ق) و ابن‌عساکر (درگذشته ۵۷۱ق) نقل کرده‌اند که حسن بن علی نماز صبح را در [[مسجدالنبی|مسجد النبی]] می‌خواند و تا طلوع آفتاب به [[عبادت]] می‌پرداخت و سپس بزرگان و حاضران در مسجد نزد او می‌نشستند و به بحث و گفتگو می‌پرداختند. او بعد از ظهر نیز همین برنامه را داشته است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبرى، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۹۷؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۱؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۳، ص۲۴۱.</ref> | ||