آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران''' به ادامه زندگی [[شهادت|شهیدان]] و بهره‌مندی آنها از نعمت‌های ویژه خداوند در [[برزخ]] اشاره دارد. بر اساس [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه، مصداق آن‌ را شهدای [[غزوه احد|جنگ اُحُد]] است اما با توجه به مضمون عامش، آن را شامل همهٔ شهدا می‌دانند، برخی نیز معتقدند این آیه، هر کس که در راه خدا کشته شود را در بر می‌گیرد، گرچه احکام شهید بر او جاری نگردد.<br>به گفته مفسران همه انسان‌ها برزخ را درک می‌کنند اما از آنجا که شهیدان زندگی ویژه‌ای در آنجا دارند، در این آیه تنها نام آنها برده شده است.   

آیه ۱۶۹ [[سوره آل‌عمران]] از [[سوره‌های مکی و مدنی|آیات مدنی قرآن]] است<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ۶۹۳.</ref> و نزول آن را پس از [[غزوه احد|جنگ اُحُد]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۶۸.</ref> در [[آیه ۱۶۸ سوره آل‌عمران|آیه قبل]] به سرزنش [[منافق|منافقان]] نسبت به شهدای جنگ احد اشاره شده است، در این آیه آمده است: گمان نکنید کسانی که در راه خدا کشته می‌شوند دیگر زنده نیستند، بلکه آنها در جهانی دیگر به زندگی خود ادامه داده و از نعمت‌های خداوند بهره می‌برند.<ref>فیض الاسلام، ترجمه و تفسیر قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۱۴۸ و ۱۴۹.</ref><br>در [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|کتاب احتجاج طبرسی]] نقل شده که [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] در [[خطبه حضرت زینب در شام|خطبه‌ای]] که در مجلس [[یزید بن معاویه|یزید]] خواند، این آیه را درباره [[شهدای کربلا]] تلاوت نمود.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۰۹.</ref><br>آیه «و لا تَحسَبَنّ الَّذینَ قُتِلوا...» بر قسمت داخلیِ ضریح [[حرم حضرت عباس(ع)|حرم حضرت عباس]] (نصب [[سال ۱۳۹۵ هجری شمسی|سال ۱۳۹۵ش]]) حک شده است<ref>[https://alkafeel.net/ar-news/index.php?id=3929&lang=pr «اولین کتیبه ضریح حضرت عباس(ع)»]، شبکه جهانی الکفیل.</ref> از این آیه در مجالس<ref> برای نمونه نگاه کنید به [https://fars.iqna.ir/fa/news/2478538 «يادواره شهدای اطلاعات فارس»]، خبرگزاری ایکنا.</ref> و پیام‌های مربوط به شهدا<ref> خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref> نیز استفاده می‌گردد.

در این آیه کریمه بحث در زندگى پس از حیات دنیا نیست که در آن عالم همه مخلوقات داراى نفس انسانى به اختلاف مراتب از زندگى حیوانى و مادون حیوانى تا زندگى انسانى و مافوق آن زنده هستند، بلکه شرف بزرگ شهدای در راه حق، حیات عندالرب و ورود در ضیافت‌الله است. این حیات و این ضیافت را با قلم‌هاى شکسته‌اى مثل قلم من نمى‌توان توصیف و تحلیل کرد.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

برخی [[تفسیر قرآن|مفسران]] معتقدند منظور از کشتگان راه خدا، شهدای احد هستند، عده‌ای دیگر مصداق آن را شهدای [[غزوه بدر|بدر]] و بعضی نیز شهدای [[سریه بئر معونه|حادثه بِئر مَعونه]] دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۱.</ref> [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] بر اساس [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه، آن را درباره شهدای احد دانسته، ولی با توجه به مضمون عام آن و نیز حدیثی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۸۸۱.</ref> آیه را شامل همهٔ شهدا می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۶۹.</ref> در [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیر قمی]] حدیثی درباره این آیه و آیه بعدی (فَرِحینَ بِما آتاهُم الله مِن فَضلِه) از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده است، که حضرت [[امامیه|شیعیان]] را از مصادیق این آیه معرفی نمودند که وقتی وارد [[بهشت]] شده و با کرامت الهی روبه‌رو می‌شوند، برادران ایمانی خود را بشارت می‌دهند.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۲۷.</ref><br>[[سید عبدالحسین طیب]] (درگذشت: [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|۱۳۷۰ش]]) از علمای شیعه نیز معتقد است، آیه هر کسی که در راه خدا کشته شود و لو احکام شهید بر او جاری نگردد مثل [[امامان شیعه|ائمه]]،  اصحاب آنها و بسیاری از علما و مؤمنانی که برای دین کشته شدند را نیز شامل می‌شود؛ زیرا در آیه لفظ شهید ندارند، بلکه گفته است «مقتول فِی سَبِیلِ اللَّهِ» (کشتهٔ راه خدا).<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۴۲۵.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در پیامی، این آیه را برای شهدای [[جنگ ایران و عراق]] به کار برده و گفته است: اگر نبود براى شهدای در راه خداوند مگر این آیه، در معرفى مقام بلندپایه شهدا، کافى بود. <ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۸، ص۳۲۵.</ref>

* خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۹ش.

*طباطبایی، سید محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.

*[https://fars.iqna.ir/fa/news/2478538 «يادواره شهدای اطلاعات فارس»]، خبرگزاری ایکنا، تاریخ انتشار: ۲۱ دی ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۲ش.