Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵
ویرایش
مهدی بازرگان: تفاوت میان نسخه‌ها
←زندگی‌نامه
(←وفات) |
|||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
مهدی بازرگان در سال [[سال ۱۲۸۶ هجری شمسی|۱۲۸۶ش]]، (یک سال پس از [[مشروطیت|اعلان مشروطیت]])، در [[تهران]] متولد شد.<ref>[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> پدر او فردی بازاری، ثروتمند و مذهبی بود.<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۱۳.</ref> | مهدی بازرگان در سال [[سال ۱۲۸۶ هجری شمسی|۱۲۸۶ش]]، (یک سال پس از [[مشروطیت|اعلان مشروطیت]])، در [[تهران]] متولد شد.<ref>[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> پدر او فردی بازاری، ثروتمند و مذهبی بود.<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۱۳.</ref> | ||
بازرگان برای تحصیل به مکتب‌خانه سنتی نرفت<ref name=":1">برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۱۵-۱۶.</ref> و در یکی از مدارس جدید به نام دبستان سلطانی درس خواند.<ref name=":1" /> سپس به مدرسه دارالمعلمین تهران رفت که رئیس آن ابوالحسن فروغی | بازرگان برای تحصیل به مکتب‌خانه سنتی نرفت<ref name=":1">برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۱۵-۱۶.</ref> و در یکی از مدارس جدید به نام دبستان سلطانی درس خواند.<ref name=":1" /> سپس به مدرسه دارالمعلمین تهران رفت که رئیس آن ابوالحسن فروغی بود و نقش تعیین‌کننده‌ای در افکار بازرگان داشت.<ref name=":1" />[[پرونده:Bazargan javan.jpg|بندانگشتی|بازرگان در دوران جوانی|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_javan.jpg|237x237پیکسل]] بازرگان در سال [[سال ۱۳۰۶ هجری شمسی|۱۳۰۶ش]] جزء اولین گروه ممتاز کشور، برای تحصیل به [[فرانسه]] اعزام شد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> او در فرانسه در رشته ترمودینامیک و نساجی تحصیل کرد<ref name=":2">[https://www.bbc.com/persian/iran-47077277 «مهدی بازرگان»]، سایت بی‌بی‌سی فارسی.</ref> و در سال [[سال ۱۳۱۳ هجری شمسی|۱۳۱۳ش]] پس از هفت سال تحصیل، به [[ایران]] بازگشت.<ref name=":4">[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> بازرگان در سال ۱۳۱۵ش در دانشکده فنی [[دانشگاه تهران]] مشغول به تدریس شد.<ref name=":4" /> | ||
[[پرونده:Bazargan javan.jpg|بندانگشتی|بازرگان در دوران جوانی|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_javan.jpg|237x237پیکسل]] | |||
بازرگان در سال [[سال ۱۳۰۶ هجری شمسی|۱۳۰۶ش]] جزء اولین گروه ممتاز کشور، برای تحصیل به [[فرانسه]] اعزام شد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> او در فرانسه در رشته ترمودینامیک و نساجی تحصیل کرد<ref name=":2">[https://www.bbc.com/persian/iran-47077277 «مهدی بازرگان»]، سایت بی‌بی‌سی فارسی.</ref> و در سال [[سال ۱۳۱۳ هجری شمسی|۱۳۱۳ش]] پس از هفت سال تحصیل، به [[ایران]] بازگشت.<ref name=":4">[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> بازرگان در سال ۱۳۱۵ش در دانشکده فنی [[دانشگاه تهران]] مشغول به تدریس شد.<ref name=":4" /> | |||
بازرگان، نخستین دانشیار دانشکده فنی دانشگاه تهران شد.<ref name=":2" /> او شش سال ریاست آن دانشکده را برعهده داشت.<ref name=":16" /> در زمان ریاست دانشگاه، به اصلاح نظام‌های اداری و آموزشی و تکمیل و تجهیز آزمایشگاه‌ها پرداخت.<ref name=":16">عادل، «بازرگان»، ج۱، ص۴۴۶.</ref> بازرگان در دانشگاه، فعالیت‌های مذهبی نیز داشت.<ref name=":3">برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref> مهدی چمران، بازرگان در آن دوره را سمبل یک استاد مسلمان در دانشگاه معرفی می‌کند که نزد گروه‌های مختلف، مقبولیت داشت.<ref>[https://www.ana.press/news/342074/مهندس-بازرگان-می-گفت-مناره-مساجد-مثل-موشک-است-اینگونه-نسازیم «چمران در گفتگو با آنا»]، سایت آنا.</ref> | بازرگان، نخستین دانشیار دانشکده فنی دانشگاه تهران شد.<ref name=":2" /> او شش سال ریاست آن دانشکده را برعهده داشت.<ref name=":16" /> در زمان ریاست دانشگاه، به اصلاح نظام‌های اداری و آموزشی و تکمیل و تجهیز آزمایشگاه‌ها پرداخت.<ref name=":16">عادل، «بازرگان»، ج۱، ص۴۴۶.</ref> بازرگان در دانشگاه، فعالیت‌های مذهبی نیز داشت.<ref name=":3">برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref> مهدی چمران، بازرگان در آن دوره را سمبل یک استاد مسلمان در دانشگاه معرفی می‌کند که نزد گروه‌های مختلف، مقبولیت داشت.<ref>[https://www.ana.press/news/342074/مهندس-بازرگان-می-گفت-مناره-مساجد-مثل-موشک-است-اینگونه-نسازیم «چمران در گفتگو با آنا»]، سایت آنا.</ref> | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۸: | ||
وی در دوران نخست‌وزیری [[محمد مصدق]]، رییس هیأت مدیره خَلع ید از شرکت نفت بریتانیایی بود که پس از مدتی کوتاه استعفا داد.<ref name=":18" /> سپس رئیس مدیریت لوله‌کشی آب تهران شد<ref name=":18">عادل، «بازرگان»، ج۱، ص۴۴۶.</ref> و پروژه لوله‌کشی آب تهران را با کمک مالی بازاری‌ها به سرانجام رسانده<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۶۰.</ref> و توانست لوله‌کشی را تا ابتدای هر محله‌ای ببرد.<ref>[https://www.aparat.com/v/0brha/نسخه_کامل_مستند_راه_طی_شده «مستند راه طی‌شده»]، سایت آپارات.</ref> بازرگان پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]]، نخست‌وزیر [[دولت موقت]]<ref name=":9" /> و نماینده مجلس اول بود.<ref name=":10">[http://bonyadbazargan.com/مروری-کوتاه-بر-زندگی-سیاسی-مرحوم-بازرگ/ آقایانی، «مروری کوتاه بر زندگی سیاسی مرحوم بازرگان»]، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.</ref> | وی در دوران نخست‌وزیری [[محمد مصدق]]، رییس هیأت مدیره خَلع ید از شرکت نفت بریتانیایی بود که پس از مدتی کوتاه استعفا داد.<ref name=":18" /> سپس رئیس مدیریت لوله‌کشی آب تهران شد<ref name=":18">عادل، «بازرگان»، ج۱، ص۴۴۶.</ref> و پروژه لوله‌کشی آب تهران را با کمک مالی بازاری‌ها به سرانجام رسانده<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۶۰.</ref> و توانست لوله‌کشی را تا ابتدای هر محله‌ای ببرد.<ref>[https://www.aparat.com/v/0brha/نسخه_کامل_مستند_راه_طی_شده «مستند راه طی‌شده»]، سایت آپارات.</ref> بازرگان پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]]، نخست‌وزیر [[دولت موقت]]<ref name=":9" /> و نماینده مجلس اول بود.<ref name=":10">[http://bonyadbazargan.com/مروری-کوتاه-بر-زندگی-سیاسی-مرحوم-بازرگ/ آقایانی، «مروری کوتاه بر زندگی سیاسی مرحوم بازرگان»]، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =فرازهایی از وصیت مهندس بازرگان:{{سخ}} | |||
وصيت من اين است كه نه آخرت و [[قیامت|قيامت]] را نفی و فراموش كنيد و نه روزی رسان و آفريننده خودتان را كه برای جهان غير او صاحب و گردانندهای قابل تصور نبوده، اگر خودمان و جهان، دروغ و خيال نباشيم، او هم دروغ و خيال نمیتواند باشد.|تاریخ بایگانی| منبع =<ref>[https://www.bonyadbazargan.com/مهدی-بازرگان/وصیت-نامه-مهندس-بازرگان.htm وصیت‌نامه مهندس بازرگان]</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | |||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
بازرگان [[۳۰ دی]] [[سال ۱۳۷۳ هجری شمسی|۱۳۷۳ش]]، پس از یک دوره بیماری، در جریان سفر درمانی در زوریخ [[سوئیس]] درگذشت.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> پیکر او به [[تهران]] منتقل شد و مقابل [[حسینیه ارشاد]]، [[تشییع]] شد<ref name=":19" /> و به [[وصیت]] خودش، در مقبره بیات روبروی [[حرم حضرت معصومه(س)]] در [[قم]]، [[دفن]] گردید.<ref name=":19">[http://tarikhirani.ir/fa/news/6175/آرامگاه-مهندس-بازرگان «آرامگاه مهندس بازرگان»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> | بازرگان [[۳۰ دی]] [[سال ۱۳۷۳ هجری شمسی|۱۳۷۳ش]]، پس از یک دوره بیماری، در جریان سفر درمانی در زوریخ [[سوئیس]] درگذشت.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/53/۳۰-دی-۱۳۷۳-مهدی-بازرگان-درگذشت ۳۰ دی ۱۳۷۳|«مهدی بازرگان درگذشت»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> پیکر او به [[تهران]] منتقل شد و مقابل [[حسینیه ارشاد]]، [[تشییع]] شد<ref name=":19" /> و به [[وصیت]] خودش، در مقبره بیات روبروی [[حرم حضرت معصومه(س)]] در [[قم]]، [[دفن]] گردید.<ref name=":19">[http://tarikhirani.ir/fa/news/6175/آرامگاه-مهندس-بازرگان «آرامگاه مهندس بازرگان»]، سایت تاریخ ایرانی.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
{{اصلی|فهرست آثار مهدی بازرگان}} | {{اصلی|فهرست آثار مهدی بازرگان}} | ||
بازرگان نویسنده‌ای پرکار بود و کتاب‌های بسیاری تألیف کرد.<ref name=":5" /> مجموعه آثار مهدی بازرگان در ۳۵ جلد جمع آوری شده است.<ref name=":5">[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> بنیاد بازرگان، بیش از سیصد عنوان کتاب از او نام برده<ref>[http://bonyadbazargan.com/فهرست-زمانی-عناوین-آثار-در-مجموعه‌ها/ «فهرست زمانی عناوین آثار در مجموعه‌های آثار»]، سایت بنیاد فرهنگی مهدی بازرگان.</ref> که بیشتر آن‌ها در آغاز، سخنرانی بوده و سپس با ویرایش و تکمیل منتشر شده‌اند.<ref name=":5" /> بسیاری از این آثار، کم حجم هستند و در دوران پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]] در قالب کتاب‌های ارزان قیمتِ جیبی انتشار یافته‌اند.<ref name=":5" /> «راه طی‌شده»، «ذره بی‌انتها»، «عشق و پرستش» و مجموعه سیر تحول قرآن از مهم‌ترین آثار بازرگان دانسته شده است.<ref name=":5" />[[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] در پیام تسلیتی که در پی وفات ایشان صادر کرده وی را از جمله‌ى پیشروان ترویج و تبیین اندیشه‌هاى ناب اسلامى با زبان و منطق و شیوه‌ى نوین دانسته که از این رهگذر در چشم همه‌ى علاقه‌مندان به گسترش و رواج ایمان اسلامى در میان طبقات تحصیل‌کرده در دوران خفقان و دین‌زدایى رژیم پهلوى، داراى شأن و ارزش بخصوص بود. <ref>https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=30370 | بازرگان نویسنده‌ای پرکار بود و کتاب‌های بسیاری تألیف کرد.<ref name=":5" /> مجموعه آثار مهدی بازرگان در ۳۵ جلد جمع آوری شده است.<ref name=":5">[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> بنیاد بازرگان، بیش از سیصد عنوان کتاب از او نام برده<ref>[http://bonyadbazargan.com/فهرست-زمانی-عناوین-آثار-در-مجموعه‌ها/ «فهرست زمانی عناوین آثار در مجموعه‌های آثار»]، سایت بنیاد فرهنگی مهدی بازرگان.</ref> که بیشتر آن‌ها در آغاز، سخنرانی بوده و سپس با ویرایش و تکمیل منتشر شده‌اند.<ref name=":5" /> بسیاری از این آثار، کم حجم هستند و در دوران پیش از [[انقلاب اسلامی ایران]] در قالب کتاب‌های ارزان قیمتِ جیبی انتشار یافته‌اند.<ref name=":5" /> «راه طی‌شده»، «ذره بی‌انتها»، «عشق و پرستش» و مجموعه سیر تحول قرآن از مهم‌ترین آثار بازرگان دانسته شده است.<ref name=":5" />[[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] در پیام تسلیتی که در پی وفات ایشان صادر کرده وی را از جمله‌ى پیشروان ترویج و تبیین اندیشه‌هاى ناب اسلامى با زبان و منطق و شیوه‌ى نوین دانسته که از این رهگذر در چشم همه‌ى علاقه‌مندان به گسترش و رواج ایمان اسلامى در میان طبقات تحصیل‌کرده در دوران خفقان و دین‌زدایى رژیم پهلوى، داراى شأن و ارزش بخصوص بود. <ref>https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=30370 | ||
</ref> | </ref>[[پرونده:Bazargan v motahhary.jpg|بندانگشتی|بازرگان در کنار [[آیت الله مطهری]] و [[آیت الله طالقانی]] در سال ۱۳۳۷ش.|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_v_motahhary.jpg]] | ||
==فعالیت‌های دینی== | ==فعالیت‌های دینی== | ||
بازرگان در خانوده‌ای مذهبی رشد کرد.<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۴۳.</ref> او در [[فرانسه]] به [[واجبات]] دینی، پایبند بود.<ref> برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۴.</ref> بازرگان در دوره‌ای در فرانسه حضور داشت که گروه‌های کاتولیک، فعالیت فراوانی داشتند.<ref name=":3" /> ارتباط با گروه‌های فرانسوی مذهبی، این تأثیر را بر بازرگان گذارد که پیگیر افکار مذهبی خود شود و [[توحید|خداپرستی]] را ریشه عقب‌ماندگی اجتماعی نداند.<ref> برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref> | بازرگان در خانوده‌ای مذهبی رشد کرد.<ref>برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۴۳.</ref> او در [[فرانسه]] به [[واجبات]] دینی، پایبند بود.<ref> برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۴.</ref> بازرگان در دوره‌ای در فرانسه حضور داشت که گروه‌های کاتولیک، فعالیت فراوانی داشتند.<ref name=":3" /> ارتباط با گروه‌های فرانسوی مذهبی، این تأثیر را بر بازرگان گذارد که پیگیر افکار مذهبی خود شود و [[توحید|خداپرستی]] را ریشه عقب‌ماندگی اجتماعی نداند.<ref> برزین، زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، ۱۳۷۸ش، ص۲۲.</ref> | ||
بازگشت بازرگان به [[ایران]] همراه با رواج افکار [[احمد کسروی]] بود که «دین» و «دانش» را سازگار نمی‌دانست. بازرگان به مقابله با این فکر پرداخت و اوج چنین تلاشی در کتاب «راه طی‌شده» بود که در سال [[سال ۱۳۲۷ هجری شمسی|۱۳۲۷ش]] منتشر شد.<ref>[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> بازرگان همچنین در مقطعی که دین را علت عقب‌ماندگی قلمداد می‌کردند، با نگارش کتاب «مذهب در اروپا» به مقابله با آن پرداخت.<ref> خواجه‌سروی، «بازرگان»، ج۱۴، ص۵۷۰.</ref> | بازگشت بازرگان به [[ایران]] همراه با رواج افکار [[احمد کسروی]] بود که «دین» و «دانش» را سازگار نمی‌دانست. بازرگان به مقابله با این فکر پرداخت و اوج چنین تلاشی در کتاب «راه طی‌شده» بود که در سال [[سال ۱۳۲۷ هجری شمسی|۱۳۲۷ش]] منتشر شد.<ref>[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> بازرگان همچنین در مقطعی که دین را علت عقب‌ماندگی قلمداد می‌کردند، با نگارش کتاب «مذهب در اروپا» به مقابله با آن پرداخت.<ref> خواجه‌سروی، «بازرگان»، ج۱۴، ص۵۷۰.</ref> | ||
[[پرونده:نماز جمعه طالقانی.jpg|بندانگشتی|بازرگان در صفِ اولِ اولین نماز جمعه تهران پس از انقلاب به امامت آیت‌الله طالقانی]] | |||
[[پرونده:Bazargan v shariatmadary.jpg|بندانگشتی|مهدی بازرگان در کنار [[سید محمدکاظم شریعتمداری]] و [[سید احمد خمینی]]|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_v_shariatmadary.jpg]] | [[پرونده:Bazargan v shariatmadary.jpg|بندانگشتی|مهدی بازرگان در کنار [[سید محمدکاظم شریعتمداری]] و [[سید احمد خمینی]]|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_v_shariatmadary.jpg]] | ||
| خط ۸۱: | خط ۷۷: | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = مهدی بازرگان:{{-}}'''«من از ابتدا با [[آیت‌الله خمینی]] اختلاف نظر داشتم. ایشان [[ایران]] را برای [[اسلام]] می‌خواست و من اسلام را برای ایران می‌خواستم.»'''<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2060/کارنامه-حیات-سیاسی-اجتماعی-مهدی-بازرگان تبریزی، «کارنامه حیات سیاسی اجتماعی مهدی بازرگان»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع =| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}بازرگان به [[دموکراسی]] اعتقاد داشت.<ref name=":12">خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۶۵.</ref> او با استفاده از مفاهیم ریاضی، به دموکراسی پایه علمی می‌داد<ref>خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۶۵.</ref> و همچنین آن‌را موجود در [[اسلام|دین اسلام]] دانسته و هرگونه تضادش با اسلام را رد می‌کرد.<ref name=":12" /> | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = مهدی بازرگان:{{-}}'''«من از ابتدا با [[آیت‌الله خمینی]] اختلاف نظر داشتم. ایشان [[ایران]] را برای [[اسلام]] می‌خواست و من اسلام را برای ایران می‌خواستم.»'''<ref>[https://www.irdc.ir/fa/news/2060/کارنامه-حیات-سیاسی-اجتماعی-مهدی-بازرگان تبریزی، «کارنامه حیات سیاسی اجتماعی مهدی بازرگان»]، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع =| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}بازرگان به [[دموکراسی]] اعتقاد داشت.<ref name=":12">خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۶۵.</ref> او با استفاده از مفاهیم ریاضی، به دموکراسی پایه علمی می‌داد<ref>خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۶۵.</ref> و همچنین آن‌را موجود در [[اسلام|دین اسلام]] دانسته و هرگونه تضادش با اسلام را رد می‌کرد.<ref name=":12" /> | ||
برخی محققان، بازرگان را به جهت فکری از مشروطه‌خواهان معتدل دانسته<ref name=":21" /> و معتقدند او می‌پنداشت با همیاری دو جناح دانشگاهی و حوزوی، می‌توان به پیشرفت کشور، در مبارزه با [[استبداد]] و تأمین منافع ملی رسید.<ref name=":21">[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref> | برخی محققان، بازرگان را به جهت فکری از مشروطه‌خواهان معتدل دانسته<ref name=":21" /> و معتقدند او می‌پنداشت با همیاری دو جناح دانشگاهی و حوزوی، می‌توان به پیشرفت کشور، در مبارزه با [[استبداد]] و تأمین منافع ملی رسید.<ref name=":21">[http://yousefieshkevari.com/?p=7586 اشکوری، «زندگی و آموزه‌های مهندس مهدی بازرگان»]، سایت حسن یوسفی اشکوری.</ref>[[پرونده:Bazargan v emam.jpg|بندانگشتی|۲۰۰px|مهدی بازرگان در مراسم معرفی نخست‌وزیر [[دولت موقت]] از سوی [[امام خمینی]]|پیوند=Special:FilePath/Bazargan_v_emam.jpg]]بازرگان طرفدار نظریه ارتباط دین و سیاست بود و تلاش می‌کرد بر مبنای آن، اهداف و ساختار حکومت و نقش فرد و جامعه را مشخص کند.<ref name=":13">خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۴۴.</ref> بازرگان در سال [[سال ۱۳۷۱هجری شمسی|۱۳۷۱ش]] سخنرانی با عنوان «خدا و آخرت؛ هدف بعثت انبیاء» داشت که به صورت مکتوب نیز چاپ شد.<ref name=":13" /> او در این سخنرانی، هدف و غایت و گوهر دین و دینداری را خدا و آخرت دانست.<ref>همتی، «ثبات فکر دینی بازرگان»، ص۳۶.</ref> برخی با استناد به این سخنرانی معتقدند بازرگان از نظر پیشین خود در ارتباط دین و سیاست دست برداشته است.<ref name=":13" /> در طرف مقابل، برخی با ردّ این دیدگاه، معتقدند بازرگان در این سخنرانی اشاره‌ای به [[سکولاریسم]] ندارد و تنها معتقد است نباید کسب قدرت سیاسی به عنوان هدف دین مطرح شود.<ref> خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۴۵.</ref> | ||
بازرگان طرفدار نظریه ارتباط دین و سیاست بود و تلاش می‌کرد بر مبنای آن، اهداف و ساختار حکومت و نقش فرد و جامعه را مشخص کند.<ref name=":13">خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۴۴.</ref> بازرگان در سال [[سال ۱۳۷۱هجری شمسی|۱۳۷۱ش]] سخنرانی با عنوان «خدا و آخرت؛ هدف بعثت انبیاء» داشت که به صورت مکتوب نیز چاپ شد.<ref name=":13" /> او در این سخنرانی، هدف و غایت و گوهر دین و دینداری را خدا و آخرت دانست.<ref>همتی، «ثبات فکر دینی بازرگان»، ص۳۶.</ref> برخی با استناد به این سخنرانی معتقدند بازرگان از نظر پیشین خود در ارتباط دین و سیاست دست برداشته است.<ref name=":13" /> در طرف مقابل، برخی با ردّ این دیدگاه، معتقدند بازرگان در این سخنرانی اشاره‌ای به [[سکولاریسم]] ندارد و تنها معتقد است نباید کسب قدرت سیاسی به عنوان هدف دین مطرح شود.<ref> خواجه‌سروی، «بازرگان»، ص۵۴۵.</ref> | |||
==فعالیت‌های سیاسی== | ==فعالیت‌های سیاسی== | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۹۹: | ||
===نخست‌وزیری دولت موقت=== | ===نخست‌وزیری دولت موقت=== | ||
{{نوشتار اصلی|دولت موقت ایران}} | {{نوشتار اصلی|دولت موقت ایران}} | ||
بازرگان در تاریخ [[۱۵ بهمن]] ۱۳۵۷ش به پیشنهاد [[مرتضی مطهری]]<ref name=":11">[https://www.youtube.com/watch?v=1vfxhQ9cL4s «مهدی بازرگان» برنامه پرگار]،سایت یوتیوب.</ref> توسط امام خمینی مأمور تشکیل [[دولت موقت]] گردید.<ref name=":9">[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42037/_نخست_وزیری_آقای_بازرگان[33] «حکم تشکیل دولت موقت به آقای مهدی بازرگان»] پرتال امام خمینی.</ref> او را سیاستمداری میانه‌رو در دولتی انقلابی دانسته‌اند.<ref>[http://bonyadbazargan.com/نامه‌ای-به-مهندس-بازرگان-سوسن-شریعتی/ شریعتی، «نامه‌ای به مهندس بازرگان»،] بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.</ref> با گذشت زمان اختلافات مبنایی و اجرایی بسیاری بروز کرد.<ref name=":14" /> به اعتقاد برخی محققان، شهادت مرتضی مطهری و وفات [[سید محمود طالقانی]] بر مشکلات مهدی بازرگان در دولت موقت افزود.<ref>[https://www.aparat.com/v/0brha/نسخه_کامل_مستند_راه_طی_شده «مستند راه طی‌شده»]، سایت آپارات.</ref> در نهایت، بازرگان در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۸ش از سمت نخست‌وزیری استعفا داد.<ref name=":8">[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42851/_قبول_استعفای_نخست_وزیر_و_بیان_مأموریتهای_شورای_انقلاب][http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42851/_قبول_استعفای_نخست_وزیر_و_بیان_مأموریتهای_شورای_انقلاب «حکم اداره امور کشور به شورای انقلاب و قبول استعفای آقای بازرگان»]، پرتال امام خمینی.</ref> | بازرگان در تاریخ [[۱۵ بهمن]] ۱۳۵۷ش به پیشنهاد [[مرتضی مطهری]]<ref name=":11">[https://www.youtube.com/watch?v=1vfxhQ9cL4s «مهدی بازرگان» برنامه پرگار]،سایت یوتیوب.</ref> توسط امام خمینی مأمور تشکیل [[دولت موقت]] گردید.<ref name=":9">[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42037/_نخست_وزیری_آقای_بازرگان[33] «حکم تشکیل دولت موقت به آقای مهدی بازرگان»] پرتال امام خمینی.</ref> او را سیاستمداری میانه‌رو در دولتی انقلابی دانسته‌اند.<ref>[http://bonyadbazargan.com/نامه‌ای-به-مهندس-بازرگان-سوسن-شریعتی/ شریعتی، «نامه‌ای به مهندس بازرگان»،] بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.</ref> با گذشت زمان اختلافات مبنایی و اجرایی بسیاری بروز کرد.<ref name=":14" /> به اعتقاد برخی محققان، شهادت مرتضی مطهری و وفات [[سید محمود طالقانی]] بر مشکلات مهدی بازرگان در دولت موقت افزود.<ref>[https://www.aparat.com/v/0brha/نسخه_کامل_مستند_راه_طی_شده «مستند راه طی‌شده»]، سایت آپارات.</ref> در نهایت، بازرگان در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۸ش از سمت نخست‌وزیری استعفا داد.<ref name=":8">[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42851/_قبول_استعفای_نخست_وزیر_و_بیان_مأموریتهای_شورای_انقلاب][http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42851/_قبول_استعفای_نخست_وزیر_و_بیان_مأموریتهای_شورای_انقلاب «حکم اداره امور کشور به شورای انقلاب و قبول استعفای آقای بازرگان»]، پرتال امام خمینی.</ref> | ||