پرش به محتوا

عملیات انتحاری: تفاوت میان نسخه‌ها

عملیات انتحاری (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۵

۵۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۱ اکتبر ۲۰۲۳
اصلاح نویسه‌های عربی
دیداریویکی‌متن
(اصلاح نویسه‌های عربی)
خط ۱: خط ۱:
'''عملیات انتحاری''' خشین‌ترین نوع [[تروریسم]] ارزیابی شده است که عامل [[خودکشی|انتحاری]] با کشتن خود و دیگران موجب حد اکثر تلفات ممکن می‌شود. دشواری جلوگیری از عملیات انتحاری، تلفات بالا، انعکاس گسترده رسانه‌ای و جنگ روانی از خصوصیات مهم این نوع از تروریسم برشمرده شده است.
'''عملیات انتحاری''' خشن‌ترین نوع [[تروریسم]] ارزیابی شده است که عامل [[خودکشی|انتحاری]] با کشتن خود و دیگران موجب حد اکثر تلفات ممکن می‌شود. دشواری جلوگیری از عملیات انتحاری، تلفات بالا، انعکاس گسترده رسانه‌ای و جنگ روانی از خصوصیات مهم این نوع از تروریسم برشمرده شده است.
گروه‌های تکفیری-تروریستی به‌صورت گسترده از حمله انتحاری استفاده می‌کنند. خلافت‌خواهی، [[جهاد]]، [[شهادت|شهادت‌طلبی]]، خشونت‌ورزی و [[شیعه‌هراسی|شیعه‌ستیزی]] از جمله عناصر عملیات انتحاری گروه‌های تکفیری مثل [[داعش]] دانسته شده است.  
گروه‌های تکفیری-تروریستی به‌صورت گسترده از حمله انتحاری استفاده می‌کنند. خلافت‌خواهی، [[جهاد]]، [[شهادت|شهادت‌طلبی]]، خشونت‌ورزی و [[شیعه‌هراسی|شیعه‌ستیزی]] از جمله عناصر عملیات انتحاری گروه‌های تکفیری مثل [[داعش]] دانسته شده است.  
در [[اسلام]] و [[فقه]] شیعه [[خودکشی]] و انتحار عمل [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] معرفی شده است. حرمت عملیات انتحاری به‌عنوان مصداق سلب حق حیات مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] دانسته شده است. از طرف دیگر گفته شده است که توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی، ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه عملیات انتحاری نیز در  نامشروع بودن ان دخیل است. جنبه دفاعی، مجوز [[حاکم شرع]]، پرهیز از تلفات غیر نظامیان، مبارزه با [[کافر حربی|کفار اشغال‌گر]] و نبود راهکار دیگر برای مبارزه از ویژگی‌های متمایز کننده [[عملیات استشهادی]] نسبت به عملیات انتحاری دانسته شده است.  
در [[اسلام]] و [[فقه]] شیعه [[خودکشی]] و انتحار عمل [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] معرفی شده است. حرمت عملیات انتحاری به‌عنوان مصداق سلب حق حیات مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] دانسته شده است. از طرف دیگر گفته شده است که توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی، ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه عملیات انتحاری نیز در  نامشروع بودن ان دخیل است. جنبه دفاعی، مجوز [[حاکم شرع]]، پرهیز از تلفات غیر نظامیان، مبارزه با [[کافر حربی|کفار اشغال‌گر]] و نبود راهکار دیگر برای مبارزه از ویژگی‌های متمایز کننده [[عملیات استشهادی]] نسبت به عملیات انتحاری دانسته شده است.  
خط ۵: خط ۵:
گزارش شده است که [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف از جمله [[ایران]]، افغانستان، [[پاکستان]]، عراق، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]] هدف حمله‌های انتحاری قرار گرفته‌اند. گفته شده که گروه‌های تکفیری و تندرو [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] با [[ارتداد|مرتد]] خواندن برخی مذاهب اسلامی از جمله شیعیان، حملات گسترده را علیه شیعیان راه‌اندازی می‌کنند. از القاعده، [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، [[تحریک طالبان پاکستانی]]، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.
گزارش شده است که [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف از جمله [[ایران]]، افغانستان، [[پاکستان]]، عراق، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]] هدف حمله‌های انتحاری قرار گرفته‌اند. گفته شده که گروه‌های تکفیری و تندرو [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] با [[ارتداد|مرتد]] خواندن برخی مذاهب اسلامی از جمله شیعیان، حملات گسترده را علیه شیعیان راه‌اندازی می‌کنند. از القاعده، [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، [[تحریک طالبان پاکستانی]]، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.


از [[افغانستان]]، [[سومالی]]، عراق و [[اوگاندا]] به‌عنوان کشورهای با بیشترین میزان حمله‌های انتحاری در بازه زمانی ۲۰۱۱-۲۰۲۱م نامبرده شده است. گفته شده که پیشینه حمله‌ انتحاری به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ قرن نخست میلادی باز می‌گردد. در دوره مدرن [[ژاپن|ژاپنی‌ها]] برای نخستین در جنگ دوم جهانی از این روش استفاده کردند. حمله‌های یازده سپتامبر به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ عملیات انتحاری، شمرده شده است. به‌گفته ناظران، عملیات انتحاری در دو دهه نخست قرن بیست و یکم، تشدید گردید و تهاجم قوای [[ایالات متحده آمریکا]] به افغانستان و [[عراق]] در تشدید حمله‌های انتحاری موثر دانسته شده است.  
از [[افغانستان]]، [[سومالی]]، عراق و [[اوگاندا]] به‌عنوان کشورهای با بیشترین میزان حمله‌های انتحاری در بازه زمانی ۲۰۱۱-۲۰۲۱م نامبرده شده است. گفته شده که پیشینه حمله انتحاری به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ قرن نخست میلادی باز می‌گردد. در دوره مدرن [[ژاپن|ژاپنی‌ها]] برای نخستین در جنگ دوم جهانی از این روش استفاده کردند. حمله‌های یازده سپتامبر به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ عملیات انتحاری، شمرده شده است. به‌گفته ناظران، عملیات انتحاری در دو دهه نخست قرن بیست و یکم، تشدید گردید و تهاجم قوای [[ایالات متحده آمریکا]] به افغانستان و [[عراق]] در تشدید حمله‌های انتحاری موثر دانسته شده است.  


==اهمیت و تأثیرگذاری==
==اهمیت و تأثیرگذاری==
خط ۱۲: خط ۱۲:
به گفته ناظران بمب‌گذار انتحاری در اغلب موارد از سوی گروه‌های بنیادگرای دینی استخدام و [[شهادت|شهید]] محسوب می‌شود که پس از اتمام مأموریت از پاداش [[بهشت]] جاودان بهره‌مند خواهد شد. بر این اساس بمب‌گذار انتحاری از تعهد بالای مذهبی برخوردار است و خرسند است که با انفجار خود و دیگران به‌زعم خودش در [[جهاد]] سهم گرفته است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
به گفته ناظران بمب‌گذار انتحاری در اغلب موارد از سوی گروه‌های بنیادگرای دینی استخدام و [[شهادت|شهید]] محسوب می‌شود که پس از اتمام مأموریت از پاداش [[بهشت]] جاودان بهره‌مند خواهد شد. بر این اساس بمب‌گذار انتحاری از تعهد بالای مذهبی برخوردار است و خرسند است که با انفجار خود و دیگران به‌زعم خودش در [[جهاد]] سهم گرفته است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>


به گفته کارشناسان جلوگیری از حمله انتحاری دشوار است و حتی زمانی که مأموران امنیتی عامل انتحاری را شناسایی کنند، مقابله با وی سخت است؛ زیرا فرد انتحار کننده به مثابه سلاحی عمل می‌کند که با انفجار خود به مأموران مبارزه با تروریسم ضربه می‌زند. از این رو  گفته شده که نیروهای امنیتی نیز در مواجه با تروریست‌های انتحاری، تحت فشار بیشتری قرار دارند، به‌خصوص که مواد انفجاری هر لحظه جابجا می‌شود و هدف جدید می‌تواند انتخاب شود.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> از سوی هم گفته شده که موفقیت عملیات انتحاری ناشی از آن است که بیشترین تلفات و خسارات را با کمترین هزینه می‌تواند تحمیل کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> تصمیم رونالد ریگان مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از [[لبنان]] در مدت چهار ماه پس از حمله انتحاری مارینز که در اثر آن ۲۴۹ نفر اغلب آمریکای کشته شدند،<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، «بازخوانی انفجار مقر نیروهای آمریكایی در لبنان در 34 سال پیش»، وبگاه خبرگزاری.</ref> نمونه‌ای از موفقیت حمله انتحاری در کسب نتیجه ارزیابی شده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website. </ref>
به گفته کارشناسان جلوگیری از حمله انتحاری دشوار است و حتی زمانی که مأموران امنیتی عامل انتحاری را شناسایی کنند، مقابله با وی سخت است؛ زیرا فرد انتحار کننده به مثابه سلاحی عمل می‌کند که با انفجار خود به مأموران مبارزه با تروریسم ضربه می‌زند. از این رو  گفته شده که نیروهای امنیتی نیز در مواجه با تروریست‌های انتحاری، تحت فشار بیشتری قرار دارند، به‌خصوص که مواد انفجاری هر لحظه جابجا می‌شود و هدف جدید می‌تواند انتخاب شود.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> از سوی هم گفته شده که موفقیت عملیات انتحاری ناشی از آن است که بیشترین تلفات و خسارات را با کمترین هزینه می‌تواند تحمیل کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> تصمیم رونالد ریگان مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از [[لبنان]] در مدت چهار ماه پس از حمله انتحاری مارینز که در اثر آن ۲۴۹ نفر اغلب آمریکای کشته شدند،<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، «بازخوانی انفجار مقر نیروهای آمریکایی در لبنان در 34 سال پیش»، وبگاه خبرگزاری.</ref> نمونه‌ای از موفقیت حمله انتحاری در کسب نتیجه ارزیابی شده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website. </ref>


یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار عملیات انتحاری رقم بلند تلفات ناشی از آن دانسته شده است؛ زیرا عامل انتحاری با رساندن خود به قلب جمعیت در محافل و اماکن مثل [[مسجد]]، [[حسینیه]] و سایر مراکز تجمع گروه هدف، زمینه کشته شدن حداکثر افراد را فراهم می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> بر اساس یک ارزیابی در حالی که حمله‌های انتحاری تنها سه درصد از کل حمله‌های تروریستی را تشکیل می‌دهد اما ۴۸ درصد کل تلفات حمله‌های تروریستی را به خود اختصاص داده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website.</ref> به‌نظر کارشناسان آمار بلند تلفات ناشی از حمله‌های انتحاری باعث می‌شود که این حمله‌ها در صدر اخبار قرار گرفته و انعکاس رسانه‌ای بالایی پیدا کنند. انعکاس گسترده رسانه‌ای  موجب می‌شود که گروه‌های تکفیری- تروریستی بیشتر از این تاکتیک استفاده کنند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار عملیات انتحاری رقم بلند تلفات ناشی از آن دانسته شده است؛ زیرا عامل انتحاری با رساندن خود به قلب جمعیت در محافل و اماکن مثل [[مسجد]]، [[حسینیه]] و سایر مراکز تجمع گروه هدف، زمینه کشته شدن حداکثر افراد را فراهم می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> بر اساس یک ارزیابی در حالی که حمله‌های انتحاری تنها سه درصد از کل حمله‌های تروریستی را تشکیل می‌دهد اما ۴۸ درصد کل تلفات حمله‌های تروریستی را به خود اختصاص داده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website.</ref> به‌نظر کارشناسان آمار بلند تلفات ناشی از حمله‌های انتحاری باعث می‌شود که این حمله‌ها در صدر اخبار قرار گرفته و انعکاس رسانه‌ای بالایی پیدا کنند. انعکاس گسترده رسانه‌ای  موجب می‌شود که گروه‌های تکفیری- تروریستی بیشتر از این تاکتیک استفاده کنند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل »، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
خط ۲۰: خط ۲۰:
==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
{{ببینید|تروریسم}}
{{ببینید|تروریسم}}
رابرت پِپ، محقق در عرصه تروریسم انتحاری در تعریف از تروریسم انتحاری نوشته است: «تروریسم انتحاری نوع منحصر به فردی از تروریسم است که در آن مهاجمان [علاوه بر] استفاده از خشونت، می‌خواهند و قادرند که برای اطمینان از موفقیت حملات شان جان خود را بدهند.» <ref>Andrew Eggers‌, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011, P. 3</ref>به‌ گفته سوزان مارتین پژوهشگر تروریسم، عملیات انتحاری اغلب غیر نظامیان را در مناطق خارج از درگیری فعال هدف قرار می‌دهد.<ref>Martin, HANDBOOK OF TERRORISM PREVENTION AND PREPAREDNESS, 2021, P764.</ref> همچنین عملیات انتحاری خشین‌ترین نوع تروریسم ارزیابی شده است.<ref>Andrew Eggers‌, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011</ref>
رابرت پِپ، محقق در عرصه تروریسم انتحاری در تعریف از تروریسم انتحاری نوشته است: «تروریسم انتحاری نوع منحصر به فردی از تروریسم است که در آن مهاجمان [علاوه بر] استفاده از خشونت، می‌خواهند و قادرند که برای اطمینان از موفقیت حملات شان جان خود را بدهند.» <ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011, P. 3</ref>به گفته سوزان مارتین پژوهشگر تروریسم، عملیات انتحاری اغلب غیر نظامیان را در مناطق خارج از درگیری فعال هدف قرار می‌دهد.<ref>Martin, HANDBOOK OF TERRORISM PREVENTION AND PREPAREDNESS, 2021, P764.</ref> همچنین عملیات انتحاری خشن‌ترین نوع تروریسم ارزیابی شده است.<ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011</ref>
در تعریف لغوی انتحار گفته شده است: «انتحار در لغت به معناي خودکشي است. اگر انساني براي امري دنيوي و با قصد [[خودکشی]] بدون اينکه توجيه شرعی يا عقلي داشته باشد، خود را از بين ببرد دست به انتحار زده است.»<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> عامل انتحاری در لغت‌نامه کمبریج این گونه تعریف شده است: «کسی که بمبی را در خود پنهان کرده و خودش را به‌منظور کشتن دیگران می‌کشد.»<ref>Cambridge Dictionary, "suicide bomber", Dictionary website</ref>
در تعریف لغوی انتحار گفته شده است: «انتحار در لغت به معنای خودکشی است. اگر انسانی برای امری دنیوی و با قصد [[خودکشی]] بدون اینکه توجیه شرعی یا عقلی داشته باشد، خود را از بین ببرد دست به انتحار زده است.»<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> عامل انتحاری در لغت‌نامه کمبریج این گونه تعریف شده است: «کسی که بمبی را در خود پنهان کرده و خودش را به‌منظور کشتن دیگران می‌کشد.»<ref>Cambridge Dictionary, "suicide bomber", Dictionary website</ref>
==عملیات انتحاری در فقه شیعه==
==عملیات انتحاری در فقه شیعه==
انتحار از نظر اسلام قبيح و از [[گناهان کبیره]] شمرده شده اقدام به آن [[حرام]] و مرتکبان آن اهل [[جهنم]] معرفی شده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> از جانب دیگر گفته شده که «حق حیات» پیش از آن که فقط حق بشری باشد، حق حق الهی است که به انسان اعطا شده است. <ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>از منظر جهانی بینی اسلامی گفته شده که انسان در قبال حق حیات داری حق و تکلیف است یعنی از جانبی حق زنده ماندن دارد و  از جانب دیگر مکلف است از زندگی خود دفاع و پاسداری کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> بنابراین از نظر اسلامی حفاظت از حیات بر انسان واجب دانسته شده و عدم توجه به سلامتی و مراقبت از حق حیات حرام شمرده شده است. از این رو در حرمت سلب هیچ تردیدی نیست.<ref>ر.ک. محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> فقه پژوهان شیعه حرمت سلب حق حیات را مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>  
انتحار از نظر اسلام قبیح و از [[گناهان کبیره]] شمرده شده اقدام به آن [[حرام]] و مرتکبان آن اهل [[جهنم]] معرفی شده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> از جانب دیگر گفته شده که «حق حیات» پیش از آن که فقط حق بشری باشد، حق حق الهی است که به انسان اعطا شده است. <ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>از منظر جهانی بینی اسلامی گفته شده که انسان در قبال حق حیات داری حق و تکلیف است یعنی از جانبی حق زنده ماندن دارد و  از جانب دیگر مکلف است از زندگی خود دفاع و پاسداری کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> بنابراین از نظر اسلامی حفاظت از حیات بر انسان واجب دانسته شده و عدم توجه به سلامتی و مراقبت از حق حیات حرام شمرده شده است. از این رو در حرمت سلب هیچ تردیدی نیست.<ref>ر.ک. محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> فقه پژوهان شیعه حرمت سلب حق حیات را مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>  


در عملیات انتحاری علاوه بر [[خودکشی]] بحث دیگرکشی و توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی نیز دخیل دانسته شده و گفته شده که ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه دارد و اهداف نامشروع را دنبال می کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> از دید برخی فقه پژوهان شیعه با توجه به ماهیتی که عملیاتی انتحاری دارد و با توجه به اینکه تأکید اسلام از جمله مکتب [[شیعه|تشیع]] بر صلح و سعادت انسان است و حق حیات را از حقوق اساسی انسان بر می‌شمارد نمی‌تواند مشوق عملیات انتحاری باشد بلکه ان را به صورت مطلق حرام می‌داند و در امر مشترک بین مذاهب اسلامی دانسته شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> {{ببینید|خودکشی}}
در عملیات انتحاری علاوه بر [[خودکشی]] بحث دیگرکشی و توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی نیز دخیل دانسته شده و گفته شده که ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه دارد و اهداف نامشروع را دنبال می کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> از دید برخی فقه پژوهان شیعه با توجه به ماهیتی که عملیاتی انتحاری دارد و با توجه به اینکه تأکید اسلام از جمله مکتب [[شیعه|تشیع]] بر صلح و سعادت انسان است و حق حیات را از حقوق اساسی انسان بر می‌شمارد نمی‌تواند مشوق عملیات انتحاری باشد بلکه ان را به صورت مطلق حرام می‌داند و در امر مشترک بین مذاهب اسلامی دانسته شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> {{ببینید|خودکشی}}


===فرق عملیات انتحاری با عملیات استشهادی===
===فرق عملیات انتحاری با عملیات استشهادی===
{{اصلی|عملیات استشهادی}}
{{اصلی|عملیات استشهادی}}
[[عملیات استشهادی]] به اقدامی اطلاق شده است که شخصی با قصد قربت و با علم به [[شهادت]] و با هدف ضربه زدن به دشمن و با فرض اینکه راه دیگری وجود ندارد به آن دست می‌زند و در این راه کشته می‌شود. عملیات استشهادی از نظر [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، مشروط به شرایط ذیل، مجاز شمرده شده است<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref>:
[[عملیات استشهادی]] به اقدامی اطلاق شده است که شخصی با قصد قربت و با علم به [[شهادت]] و با هدف ضربه زدن به دشمن و با فرض اینکه راه دیگری وجود ندارد به آن دست می‌زند و در این راه کشته می‌شود. عملیات استشهادی از نظر [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، مشروط به شرایط ذیل، مجاز شمرده شده است<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref>:
*جنبه دفاعی دارد. <ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] و [[محمدعلی گرامی]]، بر این شرط تأکید دارند.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
*جنبه دفاعی دارد. <ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] و [[محمدعلی گرامی]]، بر این شرط تأکید دارند.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
*نیاز به مجوز حاکم شرع دارد. [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی|موسوی اردبیلی]] بر این شرط تأکید دارد.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
*نیاز به مجوز حاکم شرع دارد. [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی|موسوی اردبیلی]] بر این شرط تأکید دارد.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
*نباید منجر به کشتار افراد بی گناه  
*نباید منجر به کشتار افراد بی گناه  
*هدف کفار اشغال‌گر و عهد شکن باشد نه هر کافری.
*هدف کفار اشغال‌گر و عهد شکن باشد نه هر کافری.
*مصلحت اسلام و مسلمانان چنین اقدامی را ایجاب کند.
*مصلحت اسلام و مسلمانان چنین اقدامی را ایجاب کند.
*هدف جلوگیری از تجاوز و تهاجم دشمنان اسلام باشد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref>
*هدف جلوگیری از تجاوز و تهاجم دشمنان اسلام باشد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref>
بنابراین ملاک عملیات استشهادی جهاد و دفاع دانسته شده و هدف آن دفاع از [[اسلام|دین]] ، مال و ناموس مسلمانان معرفی شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> در حالی که گفته شده در عملیات انتحاری از یک طرف اغلب افراد بی‌گناه و مسلمانان هدف قرار می‌گیرند<ref>ر.ک. محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸.</ref> و از جانب دیگر جریان‌های سلفی- تکفیری چون معتقد به جهاد ابتدایی هستند و غیر از خود حتی دیگر مسلمانان را نیز قبول ندارند، برای ایجاد دولت اسلامی مورد نظر خود و به‌زعم خودشان برای کشتن دشمنان خداوند دست به هر اقدامی از جمله عملیات انتحاری می‌زنند.<ref>بدخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۰.</ref>
بنابراین ملاک عملیات استشهادی جهاد و دفاع دانسته شده و هدف آن دفاع از [[اسلام|دین]] ، مال و ناموس مسلمانان معرفی شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص ۱۵۷-۱۵۸.</ref> در حالی که گفته شده در عملیات انتحاری از یک طرف اغلب افراد بی‌گناه و مسلمانان هدف قرار می‌گیرند<ref>ر.ک. محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸.</ref> و از جانب دیگر جریان‌های سلفی- تکفیری چون معتقد به جهاد ابتدایی هستند و غیر از خود حتی دیگر مسلمانان را نیز قبول ندارند، برای ایجاد دولت اسلامی مورد نظر خود و به‌زعم خودشان برای کشتن دشمنان خداوند دست به هر اقدامی از جمله عملیات انتحاری می‌زنند.<ref>بدخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۰.</ref>


==عملیات انتحاری علیه شیعیان==
==عملیات انتحاری علیه شیعیان==
به باور پژوهشگران حوزه عملیات انتحاری، [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف اسلامی هدف حملات تروریستی انتحاری بوده و تلفات زیادی را متقبل شده‌اند از جمله در [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]]، شاهد عملیات‌های مکرر انتحاری علیه شیعیان بوده‌ایم.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> بر اساس یک تحقیق انجام شده در بخش خشونت‌های فرقه‌ای، گروه‌های رادیکال [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] از افزایش قدرت شیعیان نگران انند و به همین دلیل شیعیان را هدف قرار می‌دهند.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref> مجله تروریسم و خشونت سیاسی، گزارش داده است که از میان ۶۲۲۴ عملیات انتحاری که از ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶م ثبت شده است، ۵۲۹۸ حمله یعنی ۸۵ درصد کل حملات توسط گروه‌های تندرو سنی مذهب انجام شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref>همین مجله گزارش داده است که در ۱۵ سال اخیر (۲۰۰۱-۲۰۱۶م) حملات گروه‌های تندرو سنی مذهب بجای هدف قرار دادن کافران غربی به سمت مسلمانان اقلیت به‌زعم ان‌ها [[ارتداد|مرتد]] متمرکز شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P4</ref>
به باور پژوهشگران حوزه عملیات انتحاری، [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف اسلامی هدف حملات تروریستی انتحاری بوده و تلفات زیادی را متقبل شده‌اند از جمله در [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]]، شاهد عملیات‌های مکرر انتحاری علیه شیعیان بوده‌ایم.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> بر اساس یک تحقیق انجام شده در بخش خشونت‌های فرقه‌ای، گروه‌های رادیکال [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] از افزایش قدرت شیعیان نگران انند و به همین دلیل شیعیان را هدف قرار می‌دهند.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref> مجله تروریسم و خشونت سیاسی، گزارش داده است که از میان ۶۲۲۴ عملیات انتحاری که از ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶م ثبت شده است، ۵۲۹۸ حمله یعنی ۸۵ درصد کل حملات توسط گروه‌های تندرو سنی مذهب انجام شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref>همین مجله گزارش داده است که در ۱۵ سال اخیر (۲۰۰۱-۲۰۱۶م) حملات گروه‌های تندرو سنی مذهب بجای هدف قرار دادن کافران غربی به سمت مسلمانان اقلیت به‌زعم ان‌ها [[ارتداد|مرتد]] متمرکز شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P4</ref>


از [[القاعده]]، انصار السنه- بعدا [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، تحریک طالبان پاکستانی، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P3-14.</ref>
از [[القاعده]]، انصار السنه- بعدا [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، تحریک طالبان پاکستانی، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P3-14.</ref>
خط ۴۷: خط ۴۷:
پژوهشگران، تروریسم انتحاری را پدیده جدید نمی‌دانند. به گفته احمد رشید و همکارانش، در گذشته فدائیان پیرو آئین یهود، در سال‌های ۶۶ تا ۷۳م از این روش علیه امپراتوری روم، استفاده می‌کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
پژوهشگران، تروریسم انتحاری را پدیده جدید نمی‌دانند. به گفته احمد رشید و همکارانش، در گذشته فدائیان پیرو آئین یهود، در سال‌های ۶۶ تا ۷۳م از این روش علیه امپراتوری روم، استفاده می‌کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P2</ref> همچنین گفته شده که افرادی از پیروان اسماعیلی در قرن دوازدهم میلادی عملیات انتحاری را انجام می‌دادند. در دوره جدید گزارش شده که نیروهای امپراتوری [[ژاپن]] در جریان جنگ دوم جهانی از شیوه عملیات انتحاری علیه قوای متحدین، استفاده کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P2</ref> همچنین گفته شده که افرادی از پیروان اسماعیلی در قرن دوازدهم میلادی عملیات انتحاری را انجام می‌دادند. در دوره جدید گزارش شده که نیروهای امپراتوری [[ژاپن]] در جریان جنگ دوم جهانی از شیوه عملیات انتحاری علیه قوای متحدین، استفاده کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P2.</ref> در دوره جنگ سرد (۱۹۴۵-۱۹۹۱م) گزراش شده است که نیروهای ویتنام شمالی از تاکتیک حمله‌ انتحاری علیه نیروهای [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، استفاده می‌کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P2.</ref> در دوره جنگ سرد (۱۹۴۵-۱۹۹۱م) گزراش شده است که نیروهای ویتنام شمالی از تاکتیک حمله انتحاری علیه نیروهای [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، استفاده می‌کردند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P3</ref> همچنین از [[القاعده]] در [[خاورمیانه]] و ببرهای تامیل در [[جنوب آسیا]] (سریلانکا) نامبرده شده که در نیمه دوم قرن بییست عملیات انتحاری انجام می‌دادند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P3</ref> همچنین از [[القاعده]] در [[خاورمیانه]] و ببرهای تامیل در [[جنوب آسیا]] (سریلانکا) نامبرده شده که در نیمه دوم قرن بییست عملیات انتحاری انجام می‌دادند.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P3</ref> در [[ایران]] سازمان مجاهدین خلق موسوم به منافقین اولین گروه تروریستی معرفی شده است که اقدام به حمله‌های انتحاری کرده است. <ref>باشگاه خبرنگاران جوان، «معرفی اولین گروهی که در ایران عملیات انتحاری انجام داد + فیلم»، وبگاه باشگاه.</ref>حمله انتحاری کاظم افجه‌ای عضو این سازمان در تیرماه ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱م که منجر به کشته شدن محمد کچویی رئيس وقت زندان اوین گردید، از نخستین نمونه‌های عملیات انتحاری در ایران برشمرده شده است.<ref>مشرق نیوز، «ترورهای انتحاری سازمان منافقین +تصاویر»، وبگاه مشرق نیوز.</ref>  
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P3</ref> در [[ایران]] سازمان مجاهدین خلق موسوم به منافقین اولین گروه تروریستی معرفی شده است که اقدام به حمله‌های انتحاری کرده است. <ref>باشگاه خبرنگاران جوان، «معرفی اولین گروهی که در ایران عملیات انتحاری انجام داد + فیلم»، وبگاه باشگاه.</ref>حمله انتحاری کاظم افجه‌ای عضو این سازمان در تیرماه ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱م که منجر به کشته شدن محمد کچویی رئیس وقت زندان اوین گردید، از نخستین نمونه‌های عملیات انتحاری در ایران برشمرده شده است.<ref>مشرق نیوز، «ترورهای انتحاری سازمان منافقین +تصاویر»، وبگاه مشرق نیوز.</ref>  


همچنین احمد رشید و همکارانش عملیات [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] علیه اسرائیل در ۱۹۹۴م را مصداقی از حملات انتحاری دانسته‌اند<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
همچنین احمد رشید و همکارانش عملیات [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] علیه اسرائیل در ۱۹۹۴م را مصداقی از حملات انتحاری دانسته‌اند<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> در حالی که افرادی مثل یوسف قرضاوی دانشمند مسلمان اهل سنت، حملات فلسطینی‌‌ها علیه اسرائیل را [[جهاد دفاعی]] و مصداق [[عملیات استشهادی]] می‌دانند.<ref>قرضاوی، فقه الجهاد، ۲۰۰۹م، ص۱۱۹۸ و ۱۱۹۹.</ref>  
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> در حالی که افرادی مثل یوسف قرضاوی دانشمند مسلمان اهل سنت، حملات فلسطینی‌ها علیه اسرائیل را [[جهاد دفاعی]] و مصداق [[عملیات استشهادی]] می‌دانند.<ref>قرضاوی، فقه الجهاد، ۲۰۰۹م، ص۱۱۹۸ و ۱۱۹۹.</ref>  
{{جعبه نقل قول
{{جعبه نقل قول
|عنوان= وزارت امنیت داخلی آمریکا:
|عنوان= وزارت امنیت داخلی آمریکا:
خط ۷۲: خط ۷۲:
*شهادت؛ از نظر داعش عملیات انتحاری نوعی جهاد فردی واجب و خود کشی برای کشتن دشمنان خدا، [[شهادت]] است.
*شهادت؛ از نظر داعش عملیات انتحاری نوعی جهاد فردی واجب و خود کشی برای کشتن دشمنان خدا، [[شهادت]] است.
*خشونت؛ از نظر داعش عملیات هرچه خشونت‌بارتر و فجیع‌تر باشد، جنگجویان بیشتری جذب می‌کند.
*خشونت؛ از نظر داعش عملیات هرچه خشونت‌بارتر و فجیع‌تر باشد، جنگجویان بیشتری جذب می‌کند.
*شیعه‌ستیزی؛ از نظر داعش [[شیعه|شیعیان]] مسلمانان واقعی نیستند و اگر به اسلام واقعی برنگردند، همگی باید کشته شوند.<ref>نجف زاده و جمالی، «نشانه‌شناسی‏ عملیات‏ انتحاری‏ در‏گروه‌های‏ تکفیری ‏اسلامی (مطالعه‏ موردی:‏داعش‏ در‏ عراق)»، ۱۳۹۸ش، ص۱۳۲.</ref>
*شیعه‌ستیزی؛ از نظر داعش [[شیعه|شیعیان]] مسلمانان واقعی نیستند و اگر به اسلام واقعی برنگردند، همگی باید کشته شوند.<ref>نجف زاده و جمالی، «نشانه‌شناسی عملیات انتحاری درگروه‌های تکفیری اسلامی (مطالعه موردی:‏داعش در عراق)»، ۱۳۹۸ش، ص۱۳۲.</ref>
ناظران دریافته‌اند که تروریست‌های انتحاری بیشتر از خودروهای انفجاری و کمبرند انفجاری استفاده می‌کنند. علاوه بر آن استفاده از سلاح گرم، سلاح سرد و هواپیما ربایی نیز جزء شیوه‌های مورد استفاده حمله کنندگان انتحاری بوده است.<ref>دخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۹.</ref>
ناظران دریافته‌اند که تروریست‌های انتحاری بیشتر از خودروهای انفجاری و کمبرند انفجاری استفاده می‌کنند. علاوه بر آن استفاده از سلاح گرم، سلاح سرد و هواپیما ربایی نیز جزء شیوه‌های مورد استفاده حمله کنندگان انتحاری بوده است.<ref>دخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۹.</ref>


خط ۸۷: خط ۸۷:
*بدخشان، مجتبی،  شیرزاد، حمیدرضا و داوند، محمد «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، مندرج در فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی شماره۵۳، تابستان ۱۳۹۹ش.
*بدخشان، مجتبی،  شیرزاد، حمیدرضا و داوند، محمد «تأثیر عکلیات انتحاری جربان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، مندرج در فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی شماره۵۳، تابستان ۱۳۹۹ش.
*بی‌بی‌سی فارسی، [https://www.bbc.com/persian/afghanistan-60492658 «سراج‌الدین حقانی فرستادن ۱۰۵۰ مهاجم انتحاری از سوی 'شبکه حقانی' را در دو دهه گذشته تایید کرد.»]، وبگاه بی‌بی‌سی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
*بی‌بی‌سی فارسی، [https://www.bbc.com/persian/afghanistan-60492658 «سراج‌الدین حقانی فرستادن ۱۰۵۰ مهاجم انتحاری از سوی 'شبکه حقانی' را در دو دهه گذشته تایید کرد.»]، وبگاه بی‌بی‌سی، تاریخ درج مطلب: ۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
*خبرگزاری جمهوری اسلامی، [https://www.irna.ir/news/82706181/بازخوانی-انفجار-مقر-نیروهای-آمریكایی-در-لبنان-در-34-سال-پیش «بازخوانی انفجار مقر نیروهای آمریكایی در لبنان در 34 سال پیش»]، وبگاه خبرگزاری، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
*خبرگزاری جمهوری اسلامی، [https://www.irna.ir/news/82706181/بازخوانی-انفجار-مقر-نیروهای-آمریکایی-در-لبنان-در-34-سال-پیش «بازخوانی انفجار مقر نیروهای آمریکایی در لبنان در 34 سال پیش»]، وبگاه خبرگزاری، تاریخ درج مطلب: ۲ آبان ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۳ شهریور ۱۴۰۲ش.
*مبینی کشه، امیدی، [https://irlip.um.ac.ir/article_29974_be350e8fefcfb32a82b7a81269d9f5a8.pdf «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»]، مندرج در پژوهشنامۀ ایرانی سیاست بین الملل، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش.
*مبینی کشه، امیدی، [https://irlip.um.ac.ir/article_29974_be350e8fefcfb32a82b7a81269d9f5a8.pdf «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»]، مندرج در پژوهشنامۀ ایرانی سیاست بین الملل، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش.
*محمدعلی، امیر ملا، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5415/5420/50692/مشروعیت-عملیات-استشهادی-از-دیدگاه-فقهای-معاصر-شیعه-و-اهل-سنت«مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»]، وبگاه حوزه، تاریخ درج مطلب:‌ ‌بی تا، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۲ش.
*محمدعلی، امیر ملا، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5415/5420/50692/مشروعیت-عملیات-استشهادی-از-دیدگاه-فقهای-معاصر-شیعه-و-اهل-سنت«مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»]، وبگاه حوزه، تاریخ درج مطلب: بی تا، تاریخ بازدید: ۲۲ شهریور ۱۴۰۲ش.
*محمدی الموتی، محسن، محمود جلالی و مهدی شوشتری، «حق حيات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکيد بر عمليات انتحاري»، مندرج در دو فصلنامه انسان پژوهشی دینی، بهار و تابستان۱۳۹۶ش.
*محمدی الموتی، محسن، محمود جلالی و مهدی شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، مندرج در دو فصلنامه انسان پژوهشی دینی، بهار و تابستان۱۳۹۶ش.
*مشرق نیوز، [https://www.mashreghnews.ir/news/335483/ترورهای-انتحاری-سازمان-منافقین-تصاویر «ترورهای انتحاری سازمان منافقین +تصاویر»]، وبگاه مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۹ شهریور ۱۴۰۲ش.
*مشرق نیوز، [https://www.mashreghnews.ir/news/335483/ترورهای-انتحاری-سازمان-منافقین-تصاویر «ترورهای انتحاری سازمان منافقین +تصاویر»]، وبگاه مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید:۱۹ شهریور ۱۴۰۲ش.
{{چپ‌چین}}
{{چپ‌چین}}
*Andrew Eggers‌, Bruce ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, Colorado State University 2011.
*Andrew Eggers, Bruce ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, Colorado State University 2011.
*Annual Review of Political Science, [https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-polisci-062813-051049 "The Rise and Spread of Suicide Bombing"], Annual Review Website, Published: February 11, 2015, Accessed: September 13, 2023
*Annual Review of Political Science, [https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-polisci-062813-051049 "The Rise and Spread of Suicide Bombing"], Annual Review Website, Published: February 11, 2015, Accessed: September 13, 2023
*Rashid, Ahmed, , Muhammad Ali Baig, and, Saif ur Rehman Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation in Afghanistan and Pakistan",  Jurnal Ilmu Pemerintahan, 2021.
*Rashid, Ahmed, , Muhammad Ali Baig, and, Saif ur Rehman Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation in Afghanistan and Pakistan",  Jurnal Ilmu Pemerintahan, 2021.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/1161860»