جهنم: تفاوت میان نسخه‌ها

جهنم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۱۷

۲۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ اوت ۲۰۲۳

←‏جهنم در کلام اسلامی

دیداریویکی‌متن

Mahdi1382

Automoderated users، confirmed

۱۷٬۲۳۹

ویرایش

@@ خط ۱۳۵: / خط ۱۳۵: @@
 *'''ارتکاب قبایح جهنمیان''': هم طراز با مسئله کلامی ارادی و خطاناپذیری در بهشت، متکلمان از ارتکاب قبایح اهل جهنم بحث کرده‌اند. در این خصوص نظریه مهم، نظریه الجاء است، به این معنا که خداوند اهل جهنم را مقهور به ترک قبایح می‌سازد و آنان به سبب این ترک مستوجب مدح و ثوابی نیستند.<ref>نک: بغدادی، الفرق بین الفرق، ۱۴۱۵ق، ص۱۲۱؛ علامه حلی، کشف المراد، ۱۳۷۴ش، ص۴۳۷-۴۳۸.</ref> در حالیکه برخی دیگر فقدان داعی بر فعل قبیح را موجب عدم ارتکاب آن دانسته‌اند<ref> مفید، اوائل المقالات،۱۳۷۱ق، ص۱۰۶</ref> و تنها ارتکاب قبیح بدون عناد را بر اهل آخرت جایز شمرده‌اند.<ref>مفید، اوائل المقالات،۱۳۷۱ق، ص۱۰۷.</ref>
-*'''فساق در جهنم''': این مسئله فرع اختلاف کهن رد باب منزلت [[فاسق]] است. خوارج که فاسق را در صورت عدم [[توبه]] کافر می‌دانند، موقعیت فاسق توبه نکرده با کافر در جهنم تفاوت معناداری ندارد. در میان خوارج نجدة بن عامر که اعتدالگرا بود، بر این باور بود که ممکن است فساق بیرون از جهنم عذابی متناسب با گناهان خود تحمل کنند و آنگاه وارد بهشت شوند؛ در دیدگاه وی، جهنم تنها جای کفار است و فاسق وارد جهنم نمی‌شود.<ref> بغدادی،الفرق بین الفرق، ۱۴۱۵ق، ص۹۲.</ref> دیدگاه وی بعدها توسط برخی از [[مرجئه]] بازنگری شد. مقاتل بن سلیمان معتقد بود فساق این امت، آزار جهنم را از دور بر پل صراط دریافت می‌کنند و به قدر گناهانشان عذاب خواهند شد و بدون آنکه وارد جهنم شوند، به بهشت می‌روند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۸؛ شبیه این دیدگاه از ثوبان مرجی: فخرالدین، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، ۱۴۰۲ق، ص۷۱.</ref>{{سخ}}دیدگاه معتزله درباره عذاب فساق، بر مبنای موضع آنان در منزلة بین المنزلین است؛ غالب معتزله اعتقاد داشتند که اهل آخرت تنها دو گروه‌اند: بهشتیان و دوزخیان؛ پس فاسقان همچون کافران به جهنم وارد می‌شوند و در آنجا جاودان می‌مانند، جز آنکه عذاب آنان خفیف‌تر از کافران است.<ref>شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۰و ۵۲</ref>{{سخ}}دیدگاه امامیه و اشاعره آن است که فاسقان -اگر مورد عفو پروردگار قرار نگیرند- وارد جهنم می‌شوند، به اندازه گناهانی که مرتکب شده‌اند و پس از آن به بهشت در می‌آیند، تا آنجا که در جهنم موحدی باقی نماند.<ref> شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۹۲؛ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ۱۳۴۷ق، ص۳۰۶؛ ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۳۹۸ق، ص۱۶۵.</ref> اینان خلود در آیات قرآنی را به معنای «مکث طویل» و نه جاودانی گرفته‌اند.<ref> نک: سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ص۲۷۰؛ فخرالدین رازی، التفسیرالکبیر، ۱۳۲۱ق، ج۴، ص۱۸۹؛ عضدالدین ایجی، المواقف، ۱۹۹۷م، ج۳، ص۴۹۱.</ref> برخی معتزله دیدگاه مشابهی دارند، با این تکمله که آنان بقای فاسقان موحد در جهنم را به دور از عدل الهی دانسته‌اند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۸۲، ۱۲۸ . </ref>برخی متکلمان امامی چون ابن نوبخت ضمن تأیید خروج فساق از جهنم، باور به ورد آنان به بهشت ندارد.<ref>علامه حلی، کشف المراد، ۱۳۷۴ش، ص۴۲۴.</ref> این موقعیت میانی همان است که در فرهنگ اسلامی، اعراف یا برزخ خوانده شده است.
+*'''فساق در جهنم''': این مسئله فرع اختلاف کهن رد باب منزلت [[فاسق]] است. خوارج که فاسق را در صورت عدم [[توبه]] کافر می‌دانند، موقعیت فاسق توبه نکرده با کافر در جهنم تفاوت معناداری ندارد. در میان خوارج نجدة بن عامر که اعتدالگرا بود، بر این باور بود که ممکن است فساق بیرون از جهنم عذابی متناسب با گناهان خود تحمل کنند و آنگاه وارد بهشت شوند؛ در دیدگاه وی، جهنم تنها جای کفار است و فاسق وارد جهنم نمی‌شود.<ref> بغدادی،الفرق بین الفرق، ۱۴۱۵ق، ص۹۲.</ref> دیدگاه وی بعدها توسط برخی از [[مرجئه]] بازنگری شد. مقاتل بن سلیمان معتقد بود فساق این امت، آزار جهنم را از دور بر پل صراط دریافت می‌کنند و به قدر گناهانشان عذاب خواهند شد و بدون آنکه وارد جهنم شوند، به بهشت می‌روند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۸؛ شبیه این دیدگاه از ثوبان مرجی: فخرالدین، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، ۱۴۰۲ق، ص۷۱.</ref>{{سخ}}دیدگاه معتزله درباره عذاب فساق، بر مبنای موضع آنان در منزلة بین المنزلین است؛ غالب معتزله اعتقاد داشتند که اهل آخرت تنها دو گروه‌اند: بهشتیان و دوزخیان؛ پس فاسقان همچون کافران به جهنم وارد می‌شوند و در آنجا جاودان می‌مانند، جز آنکه عذاب آنان خفیف‌تر از کافران است.<ref>شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۰و ۵۲</ref>{{سخ}}دیدگاه امامیه و اشاعره آن است که فاسقان -اگر مورد عفو پروردگار قرار نگیرند- وارد جهنم می‌شوند، به اندازه گناهانی که مرتکب شده‌اند و پس از آن به بهشت در می‌آیند، تا آنجا که در جهنم موحدی باقی نماند.<ref> شهرستانی، الملل و النحل،۱۴۱۹ق، ج۱، ص۹۲؛ ابن عساکر، تبیین کذب المفتری، ۱۳۴۷ق، ص۳۰۶؛ ابن میثم بحرانی، قواعد المرام، ۱۳۹۸ق، ص۱۶۵.</ref> اینان خلود در آیات قرآنی را به معنای «مکث طویل» و نه جاودانی گرفته‌اند.<ref> نک: سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ص۲۷۰؛ فخرالدین رازی، التفسیرالکبیر، ۱۳۲۱ق، ج۴، ص۱۸۹؛ عضدالدین ایجی، المواقف، ۱۹۹۷م، ج۳، ص۴۹۱.</ref> برخی معتزله دیدگاه مشابهی دارند، با این تکمله که آنان بقای فاسقان موحد در جهنم را به دور از عدل الهی دانسته‌اند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۸۲، ۱۲۸ . </ref>برخی متکلمان امامی چون ابن نوبخت ضمن تأیید خروج فساق از جهنم، باور به ورد آنان به بهشت ندارد.<ref>علامه حلی، کشف المراد، ۱۳۷۴ش، ص۴۲۴.</ref> این موقعیت میانی همان است که در فرهنگ اسلامی،  به  باور برخی اعراف یا برزخ خوانده شده است.
 *'''خیر بودن جهنم''': یکی از پرسش‌های فرعی درباره جهنم نزد متکلمان، پرسش از اصل خیر بودن عذاب جاودان جهنم به خصوص نزد متأخران معتزله است؛ در جانب مکتب بصره، برخی چون ابوعلی جبایی بر این باور بودند که عذاب جهنم در حقیقت نه خیر و نه شر است و اطلاق خیر بودن یا شر بودن بر آن،اعتباری است.<ref> اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۹۸۰م، ص۵۳۷</ref> و در جانب مکتب بغداد، کسانی چون ابوجعفر اسکافی اعتقاد داشتند که عذاب جهنم، حتی برای کافرانی که این عذاب را تحمل می‌کنند، نظر و رحمتی بر آن‌هاست.<ref> اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۹۸۰م، ص۲۴۹</ref>