ایلاء: تفاوت میان نسخه‌ها

{{احکام}}

'''ایلاء''' از سنت‌های [[جاهلیت|دوران جاهلیت]] و به معنای [[سوگند]] مرد بر ترک [[آمیزش|رابطه زناشویی]] با همسرش است، که در اسلام [[حرام]] و برای آن [[کفاره]] مقرر شده است. در صورت اقدام به آن، زن می‌تواند به [[حاکم شرع]] یا دادگاه شکایت کند. حاکم چهار ماه به مرد مهلت می‌دهد تا به زن رجوع کند، در غیر این صورت او را وادار به [[طلاق]] زن می‌کند. مستند فقها در احکام ایلا، [[آیه ایلاء|آیه ۲۲۶]] و [[آیه ۲۲۷ سوره بقره|۲۲۷]] سوره بقره است. دائمی‌بودن همسر و قسم‌خوردن بر ترک آمیزش حداقل برای چهار ماه، از شرایط تحقق ایلاء است.

ایلاء [[سوگند]] مرد است بر اینکه با همسرش [[آمیزش|رابطه زناشویی]] نداشته باشد.<ref>سعدی، القاموس الفقهی، ۱۴۰۸ق، ص۲۳.</ref> ایلاء در اسلام حرام است و فقیهان مسلمان، [[احکام شرعی|احکام]] و شرایط خاصی برای تحقق آن و نیز احکام پس از آن بیان نموده‌اند.<ref>جزیری، و دیگران، الفقه علی المذاهب الأربعة، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۴۸-۵۷۴.</ref> مستند بخشی از این احکام آیات ۲۲۶ و [[آیه ۲۲۷ سوره بقره|۲۲۷ سوره بقره]] دانسته‌اند.<ref>علی‌پور، «ایلاء»، ص۱۸۴.</ref> ایلاء در منابع فقهی دارای بابی مستقل است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۰۷؛ قطب الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۰۰؛ ابن‌زهره، غنیة النزوع، ۱۴۱۷ق، ص۳۶۳.</ref>

از ایلاء به عنوان نوعی [[طلاق]] اهل [[جاهلیت]] یاد می‌شود.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۴۲۹؛ ابن‌عربی، احکام القرآن، ۱۴۰۸ق، ج۱، ۱۷۷؛ ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۶۸؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> در دوران جاهلیت اگر مردی از همسر خود متنفر بود، [[سوگند]] یاد می‌کرد که با او [[آمیزش|همبستر]] نگردد<ref>فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۵۵؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۳۱؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۴۲۹؛ بیضاوی، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۴۰؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۲۳۲؛ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۹.</ref> و تا چند سال<ref>ابن‌عربی، احکام القرآن، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> یا تا آخر عمر، نه با زن همبستر می‌شد و نه او را طلاق می‌داد.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۹.</ref> هدف از این کار اذیت و آزار زن،<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۶۹.</ref> سرگردانی<ref>طوسی، التبیان، بیروت، ص۱۰۸.</ref> و جلوگیری از ازدواج مجدد وی<ref>ابوحیان، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۴۵؛ طوسی، التبیان، بیروت، ص۱۰۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۴۹.</ref> بیان شده است. چنانکه در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] آمده است خدا در آیه ۲۲۶ سوره بقره با این سنت مبارزه کرده و راه‌های گشودن این سوگند را بیان<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۴۹.</ref> و به نفع زنان و احیاء حقوق آنان حکم کرده است.<ref>طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۱، ص۳۹۸؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۶، ص۴۲۹؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۵۳۲.</ref>

ایلاء عملی [[حرام]] شمرده شده و علت آن، حرمت ترک آمیزش با همسر بیش از چهار ماه بیان گردیده است.<ref> شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۰، ص۱۳۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۹، ص۱۱۵.</ref> برخی نیز این حکم را از ذیل آیه ۲۲۶ سوره بقره «فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» برداشت نموده‌اند.<ref>علی‌پور، «ایلاء»، ص۱۸۴.</ref>

برای ایلاء سه رکن شمرده‌اند؛ ایلاءکننده (شوهر)، ایلاءشده (همسر) و صیغه ایلاء، که با هر لفظ و هر زبانی که صراحت در مفهوم آن داشته باشد، صحیح است.<ref>مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۷۴۸-۷۴۹.</ref> شرایطی نیز برای تحقق ایلاء بیان شده، که چنانچه یکی از آنها وجود نداشته باشد ایلاء تحقق نمی‌یابد؛ این شرایط عبارت‌اند از:<ref>مشکینی، مصطلحات‌الفقه، ۱۳۹۲ش، ص۹۸.</ref>

فقیهان معتقدند، اگر مردی ایلاء کرد، زن می‌تواند به [[حاکم شرع]] شکایت کند. حاکم چهار ماه به مرد مهلت می‌دهد تا به زن رجوع کند و بعد از آمیزش، [[کفاره قسم|کفّاره شکستن قسم]] دهد.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۲۹۲.</ref> اگر مرد در این مدت اقدامی نکرد، حاکم وی را میان بازگشت و [[طلاق]] همسرش مخیّر می‌کند و اگر از هر دو کار خودداری نمود با زندانی کردن و سخت گرفتن در تغذیه، وی را بر گزینش یکی از این دو راه مجبور می‌سازد.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۲۹۲؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه دارالعلم، ج۲، ص۳۵۷.</ref> برخی فقها معتقدند، در این صورت، حاکم می‌تواند زن را طلاق دهد.<ref> طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۱۵.</ref>