کاربر:S.zamiri/صفحه تمرین
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام رضا(ع) و امام جواد(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع) |
| اعتبار | اختلافی |
| تعداد روایات | حدود۱۴۳۰ |
| شهرت | کوفی، ابن زبیر، انباری |
علی بنِ الحَکَم از راویان شیعی از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) می باشد. به علت ارتباط زیاد او با اصحاب امام صادق(ع)، روایات زیادی از امام صادق(ع) نقل کرده است. در اینکه این اسم متعلق به یک راوی یا چند راوی است، بحث و گفتگو هایی مطرح است. برخی از اندیشمندان علم رجال وثاقت او را ثابت و برخی آن را ثابت ندانسته‌اند.
علی بن الحکم در کتب رجالی
علی بن الحکم الکوفی
شیخ طوسی به احوال علی بن الحکم الکوفی پرداخته و او را در نقل روایت مورد وثوق می‌داند.[۱]شیخ طوسی علی بن الحکم را از اصحاب امام جواد(ع) برشمرده است [۲] و او را صاحب کتابی در حدیث می‌داند.[۳]
علی بن الحکم بن الزبیر النخعی
نجاشی به بررسی احوال علی بن الحکم بن الزبیر النخعی پرداخته و او را جزو راویان حدیث شیعه می‌داند. نجاشی علی بن جعفر بن الزبیر را پسر عموی علی بن الحکم بن الزبیر و نقل کننده حدیث از او می داند. نجاشی نسبت به مورد وثوق بودن علی بن الحکم بن الزبیر نظری نمی‌دهد.[۴]برخی علی بن الحکم بن الزبیر را از اصحاب امام رضا(ع) شمرده اند،[۵]نجاشی [۶] در مورد علی بن الحکم بن الزبیر النخعی صاحب کتاب حدیث بودن را نقل می کند. آقا بزرگ تهرانی معتقد است که علی بن الحکم بن الزبیر کتابی در حدیث دارد که از پسر عمویش علی بن جعفر بن الزبیر نقل کرده است [۷] همچنین گفته است که او تألیفی در رجال نیز داشته است.[۸]
علی بن الحکم الانباری
کشی به بررسی احوال علی بن الحکم الانباری پرداخته و او را پسر خواهر داود بن النعمان می‌داند. شغل او را نیز پارچه فروشی اعلام کرده است. کشی او را منتسب به قوم بنی زبیر صیارفی می داند و او را از شاگردان ابن ابی عمیر برمی‌شمرد . علی بن الحکم الانباری با شاگردان زیادی از امام صادق(ع) از جمله ابن بکیر و ابن فضال ملاقات داشته است.[۹]برخی علی بن الحکم الانباری را از اصحاب امام رضا(َع) شمردند.[۱۰]
دیدگاه‌ها در اشتراک علی بن الحکم
برخی از اندیشمندان علم رجال شیعه از جمله شیخ طوسی[۱۱] و نجاشی [۱۲] و کشی[۱۳] و علامه حلی [۱۴] و نیز آقا بزرگ تهرانی[۱۵] بعد از پرداختن به نام علی بن الحکم در کتب خودشان برخی او را کوفی و برخی او را ابن زبیر و برخی او را انباری خواندند و سخنی نسبت به واحد بودن این راوی یا متعدد بودن آن نکردند و فقط به مختصری از احوال و شغل و نسب او پرداختند. اما در مقابل صاحب نظرانی مانند اردبیلی[۱۶] و سید ابوالقاسم خویی [۱۷]معتقد به یک راوی بودن تمام این اسامی هستند. دلیل را خویی اینگونه بیان می‌کند: بعید است که ما دوتا علی بن الحکم داشته باشیم که هر کدام یک کتاب در حدیث داشته و شیخ طوسی یکی را و نجاشی یکی دیگر را نقل کرده باشند. بنابراین علی بن الحکم الکوفی که در کلام شیخ توثیق شده است، همان علی بن الحکم الزبیر در کلام نجاشی است و خود همین شخص است که در کلام شیخ طوسی هم از اصحاب امام رضا(ع) و هم از اصحاب امام جواد(ع)، شمرده شده است. دلیل دیگر سید ابوالقاسم خویی بر اتحاد این است که صدوق در مشیخه [۱۸] خود علی بن الحکم را به صورت مطلق ذکر کرده است و طریقش را به ایشان بیان کرده است ولی دیگر ایشان را به انباری یا ابن زبیر یا کوفی بودن متصف نکرده است که این دلیل بر اتحاد این سه اسم است.[۱۹]
وثاقت
شیخ طوسی در کتاب الفهرست، علی بن الحکم الکوفی را توثیق کرده[۲۰] ولی بقیه اندیشمندان قدیمی علم رجال هیچ‌یک، علی بن الحکم الکوفی، علی بن الحکم بن الزبیر و علی بن الحکم الأنباری را توثیق نکرده‌اند. در میان اندیشمندان متأخر علم رجال، علامه حلی علی بن الحکم الکوفی را در خلاصة الأقوال توثیق و معتمد در نقل حدیث برشمرده است. [۲۱] اندیشمندانی مانند سید ابوالقاسم خوئی [۲۲]و محقق اردبیلی[۲۳]، که این سه اسم را متعلق به یک نفر می دانند، علی بن الحکم را توثیق و معتمد در نقل حدیث می دانند زیرا که علی بن الحکم الکوفی را که شیخ طوسی توثیق کرده، با علی بن الحکم بن الزبیر و علی بن الحکم الأنباری یکی می‌دانند.
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۷۶.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۷۴.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۳۶۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۷۴.
- ↑ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۳۴۹.
- ↑ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۳۵.
- ↑ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، بیتا، ج۲، ص۸۴۰.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۴۷۶.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۷۴.
- ↑ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، بیتا، ج۲، ص۸۴۰.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۷۷و۱۸۴
- ↑ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق ،ج۱۰، ص۱۳۵.
- ↑ محقق اردبیلی، جامع الرواة، بیتا، ج۱، ص۵۷۵.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث،۱۴۱۳ق،ج۱۲،ص۴۲۵-۴۲۶.
- ↑ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۴۸۹
- ↑ سید خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۴۲۵-۴۲۶.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۱.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۷۷.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۲، ص۴۲۵-۴۲۶.
- ↑ محقق اردبیلی، جامع الرواة، بیتا، ج۱، ص۵۷۵.
یادداشت
منابع
- آقا بزرگ تهرانی،محمد محسن،الذریعة الی تصانیف الشیعة،ج۶و۱۰،تهران،چاپخانه بانک ملی ایران،۱۳۶۵ش.
- ابن شهر آشوب،محمد بن علی،مناقب آل ابی طالب،ج۳،تحقیق:جمعی از اساتید نجف،نجف،المطبعة الحيدریة،۱۳۷۶ق.
- سید خوئی،ابوالقاسم،معجم رجال الحدیث،ج۱۲،قم،موسسة الخوئی الاسلامیة،۱۴۱۳ق.
- شیخ صدوق،محمد بن علی،من لایحضره الفقیه،ج۴،تصحیح:علی اکبر غفاری،قم،انتشارات جامعه مدرسین،۱۳۶۳ش.
- شیخ طوسی،محمد بن حسن،اختیار معرفة الرجال،تحقیق:سید مهدی رجائی،قم،مؤسسة آل البیت علیهم السلام،بیتا.
- شیخ طوسی،محمد بن حسن،الفهرست،تحقیق:جواد قیومی،قم،مؤسسةالنشر الاسلامی،۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی،محمد بن حسن،رجال الطوسی،تحقیق:جواد قیومی،قم،مؤسسةالنشر الاسلامی،۱۴۱۵ق.
- علامه حلی،حسن بن یوسف،خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال،تحقیق:جواد قیومی،قم،مؤسسة نشر الفقاهة،۱۴۱۷ق.
- محقق اردبیلی،محمد علی،جامع الرواة،ج۱،بیروت،دار الاضواء،۱۴۰۳ق.
- نجاشی،احمد بن علی،رجال النجاشی،تحقیق:موسی شبیری زنجانی،قم،مؤسسةالنشر الاسلامی،۱۴۱۶ق.