ابن سبیل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←معنا و کاربرد در قرآن، روایات و ابواب فقهی: یادداشت
جز (ویکی سازی) |
جز (←معنا و کاربرد در قرآن، روایات و ابواب فقهی: یادداشت) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
==معنا و کاربرد در قرآن، روایات و ابواب فقهی== | ==معنا و کاربرد در قرآن، روایات و ابواب فقهی== | ||
ابن سبیل در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] و [[فقه|فقهی]] به مسافری گفته می‌شود که برای رسیدن به مقصد توانایی مالی ندارد.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱؛محقق داماد/ پاکتچی، «ابن‌السبیل»، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۶۶۴.</ref> واژه ابن‌السبیل در قرآن چندبار آمده است. این واژه در سوره‌های [[سوره بقره|بقره]]،<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۷ و ۲۱۵.</ref> [[سوره نساء|نساء]]،<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> [[سوره نساء|اسراء]]<ref>سوره اسراء، آیه۲۶.</ref> و [[سوره روم|روم]]<ref>سوره روم، آیه ۲۸.</ref> به عنوان یکی از مستحقان [[انفاق|انفاق عام]]، در [[سوره توبه]] یکی از مستحقان [[زکات]]<ref>سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> و در [[سوره انفال]] و [[سوره حشر|حشر]] مستحق [[خمس]] و [[فیء]] شمرده شده است.<ref>سوره انفال، آیه ۴۱؛ سوره حشر، آیه ۷.</ref> | ابن سبیل در اصطلاح [[قرآن|قرآنی]] و [[فقه|فقهی]] به مسافری گفته می‌شود که برای رسیدن به مقصد توانایی مالی ندارد.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱؛محقق داماد/ پاکتچی، «ابن‌السبیل»، ۱۳۶۹ش، ج۳، ص۶۶۴.</ref>{{یادداشت| ابن السبیل هر چند به معنای فرزند راه است ولی منظور در راه مانده است. با افزودن «ابن» بر اول برخی از واژه‌ها معنای جدیدی به دست می اید مانند «ابن‌الوقت» به معنای کسی است که نگاه به گذشته و آینده ندارد و از حال حاضر بهره ببرد ودر اصطلاح صوفیان سالکی است که فرصت را ازدست ندهد. ونیز «ابن الدنیا» و «ابن الآخره» که منظور کسانی هستند که فقط در پی دنیا و یا آخرت هستند. در برخی روایات «ابناء الدنیا» و «ابناء الآخره» وجود دارد. }} واژه ابن‌السبیل در قرآن چندبار آمده است. این واژه در سوره‌های [[سوره بقره|بقره]]،<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۷ و ۲۱۵.</ref> [[سوره نساء|نساء]]،<ref>سوره نساء، آیه ۳۶.</ref> [[سوره نساء|اسراء]]<ref>سوره اسراء، آیه۲۶.</ref> و [[سوره روم|روم]]<ref>سوره روم، آیه ۲۸.</ref> به عنوان یکی از مستحقان [[انفاق|انفاق عام]]، در [[سوره توبه]] یکی از مستحقان [[زکات]]<ref>سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> و در [[سوره انفال]] و [[سوره حشر|حشر]] مستحق [[خمس]] و [[فیء]] شمرده شده است.<ref>سوره انفال، آیه ۴۱؛ سوره حشر، آیه ۷.</ref> | ||
در برخی [[روایات]] به میهمان محتاج و فردی که قصد سفر دارد اما توانایی مالی مسافرت را ندارد (در اصطلاح: منشیء السفر) نیز ابن سبیل گفته شده است.<ref>ابنعاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳۰؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۱۵ و ج۴، ص۲۲۵.</ref> | در برخی [[روایات]] به میهمان محتاج و فردی که قصد سفر دارد اما توانایی مالی مسافرت را ندارد (در اصطلاح: منشیء السفر) نیز ابن سبیل گفته شده است.<ref>ابنعاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳۰؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۱۵ و ج۴، ص۲۲۵.</ref> | ||
در منابع فقهی از ابن سبیل در ابواب [[زکات]]، [[خمس]] و [[فیء]] بحث شده است.<ref>ر.ک: ابن‌براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۶۹؛ محقق حلی، المختصر النافع، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۳.</ref> | در منابع فقهی از ابن سبیل در ابواب [[زکات]]، [[خمس]] و [[فیء]] بحث شده است.<ref>ر.ک: ابن‌براج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۶۹؛ محقق حلی، المختصر النافع، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۳.</ref> | ||
==تأمین هزینه سفر ابن سبیل== | ==تأمین هزینه سفر ابن سبیل== | ||
* '''زکات''': بر اساس [[آیه زکات]] (آیه ۶۰ [[سوره توبه]]) ابن سبیل یکی از هشت گروه دریافت‌کننده [[زکات]] به شمار می‌رود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> برخی از [[فقه|فقها]] استحقاق زکات به ابن سبیل را منحصر در فقر مطلق مسافر ندانسته‌اند بلکه گفته‌اند اگر مسافری در شهر خود توانایی مالی دارد اما در سفر برای رسیدن به مقصد با ناتوانی مالی مواجه شده است نیز مستحق دریافت زکات است.<ref>طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۹۲.</ref> عده‌ای نیز پرداخت زکات به ابن سبیل را به [[سفر واجب]] و [[سفر مستحب|مستحب]] منحصر کرده‌اند که در مقابل این قول، نظریه مباح بودن سفر مطرح است؛ یعنی صرف اینکه سفر حرامی نباشد مسافر در راه مانده مستحق دریافت زکات است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> [[شهید ثانی]] دریافت زکات از سوی ابن سبیل را به ناتوانی او در فروش و معاوضه اموال خود و ممکن نبودن استقراض شرط کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۰.</ref> برخی این شرط را به نظر مشهور فقها نسبت داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref> بعضی مراد از در راه مانده در [[آیه زکات]] را هجرت کنندگان در راه خدا دانسته‌اند: مانند مسافران [[حج]]، [[عمره]] و [[زیارت]] و مسافران برای تحصیل علم؛ نه هر مسافری که در راه مانده باشد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۸۳، ۳۰۳ و ۳۰۴.</ref> | * '''زکات''': بر اساس [[آیه زکات]] (آیه ۶۰ [[سوره توبه]]) ابن سبیل یکی از هشت گروه دریافت‌کننده [[زکات]] به شمار می‌رود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۷ش، ج۱۵، ص۳۷۲ و ۳۷۳.</ref> برخی از [[فقه|فقها]] استحقاق زکات به ابن سبیل را منحصر در فقر مطلق مسافر ندانسته‌اند بلکه گفته‌اند اگر مسافری در شهر خود توانایی مالی دارد اما در سفر برای رسیدن به مقصد با ناتوانی مالی مواجه شده است نیز مستحق دریافت زکات است.<ref>طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۹۲.</ref> عده‌ای نیز پرداخت زکات به ابن سبیل را به [[سفر واجب]] و [[سفر مستحب|مستحب]] منحصر کرده‌اند که در مقابل این قول، نظریه مباح بودن سفر مطرح است؛ یعنی صرف اینکه سفر حرامی نباشد مسافر در راه مانده مستحق دریافت زکات است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۰۶.</ref> [[شهید ثانی]] دریافت زکات از سوی ابن سبیل را به ناتوانی او در فروش و معاوضه اموال خود و ممکن نبودن استقراض شرط کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۵۰.</ref> برخی این شرط را به نظر مشهور فقها نسبت داده‌اند.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۲۱.</ref> بعضی مراد از در راه مانده در [[آیه زکات]] را هجرت کنندگان در راه خدا دانسته‌اند: مانند مسافران [[حج]]، [[عمره]] و [[زیارت]] و مسافران برای تحصیل علم؛ نه هر مسافری که در راه مانده باشد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۹۳ش، ج۳۴، ص۲۸۳، ۳۰۳ و ۳۰۴.</ref> | ||