قزلباش (افغانستان): تفاوت میان نسخه‌ها
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) صفحه‌ای تازه حاوی «'''قزلباش'''، یکی از اقلیت‌های قومی شیعه‌مذهب<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۹...» ایجاد کرد |
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''قزلباش'''، یکی از اقلیت‌های قومی شیعه‌مذهب<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۹۱.</ref> در افغانستان. بیشتر قزلباش‌ها ترک‌تبارند و در مناطق مختلف افغانستان پراکنده‌اند، اما شمار زیادی از آنها در [[چنداول]] [[کابل]] ساکن‌اند. قزلباش‌ها برخلاف بیشتر اهالی شیعه | '''قزلباش'''، یکی از اقلیت‌های قومی [[شیعه|شیعه‌مذهب]]<ref>دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۹۱.</ref> در [[افغانستان]]. بیشتر قزلباش‌ها ترک‌تبارند و در مناطق مختلف [[افغانستان]] پراکنده‌اند، اما شمار زیادی از آنها در [[چنداول]] [[کابل]] ساکن‌اند. قزلباش‌ها برخلاف بیشتر اهالی [[شیعه]] [[افغانستان]]، از ابتدا شهرنشین بوده‌اند.<ref>زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۶.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
قزلباش‌های | قزلباش‌های [[افغانستان]]، گروهی از بازماندگان سپاه قزلباش هستند که به فرمان [[نادرشاه افشار]]، [[قندهار]] را فتح کردند، و سپس در [[قندهار]] و [[کابل]] و [[هرات]] ماندگار شدند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.</ref> | ||
برخی منابع، پیشینه قزلباش‌های افغانستان را به زمان شاه اسماعیل اول صفوی رسانده‌اند که عده‌ای از قزلباش‌ها با شاهزادگان و امیران صفوی که به حکومت بخش‌هایی از افغانستان فعلی منصوب می‌شده‌اند، به آنجا رفته و در مناطق مختلف ساکن می‌شده‌اند.<ref>زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۵.</ref> | برخی منابع، پیشینه قزلباش‌های [[افغانستان]] را به زمان [[شاه اسماعیل اول صفوی]] رسانده‌اند که عده‌ای از قزلباش‌ها با شاهزادگان و امیران [[صفویه|صفوی]] که به حکومت بخش‌هایی از [[افغانستان]] فعلی منصوب می‌شده‌اند، به آنجا رفته و در مناطق مختلف ساکن می‌شده‌اند.<ref>زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۵.</ref> | ||
==دین و مذهب== | ==دین و مذهب== | ||
قزلباش‌ها همواره مسلمان و شیعی‌مذهب بوده‌اند، تا آنجا که در محل‌های اقامت آنان، کلمه قزلباش مترادف با کلمه شیعه به کار می‌رفته است.<ref>زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۶.</ref> | قزلباش‌ها همواره [[مسلمان]] و [[شیعه|شیعی‌مذهب]] بوده‌اند، تا آنجا که در محل‌های اقامت آنان، کلمه قزلباش مترادف با کلمه [[شیعه]] به کار می‌رفته است.<ref>زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۶.</ref> | ||
امیرعبدالرحمان خان تلاش بسیاری کرد تا قزلباش‌ها را به قبول مذهب تسنن وادارد، اما جز شمار اندکی که مذهب حنفی را | امیرعبدالرحمان خان تلاش بسیاری کرد تا قزلباش‌ها را به قبول [[اهل سنت|مذهب تسنن]] وادارد، اما جز شمار اندکی که مذهب حنفی را از روی [[تقیه]] پذیرفتند، بقیه در مذهب [[شیعه]] ماندند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.</ref> | ||
==پراکندگی جغرافیایی== | ==پراکندگی جغرافیایی== | ||
قزلباشان افغانستان بیشتر در | قزلباشان [[افغانستان]] بیشتر در [[هرات]]، [[غزنی]]، [[کابل]]، [[پیشاور]]، [[مزار شریف]]، [[جلال‌آباد]]، [[قندوز]]، [[قندهار]] و...<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۷.</ref> ساکن‌اند. محله‌های [[چنداول]]، چوب‌فروشی، علیرضاخان، حیدرخان، وزیرآباد، [[محله افشار|افشار]]، نانک‌چی و قلعه مرادخانی نیز قزلباش‌نشین هستند. | ||
==جمعیت== | ==جمعیت== | ||
منابع مختلف، شمار قزلباشان افغانستان را از ۲۰ هزار خانوار تا ۳۰۰ هزار نفر نوشته‌اند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.</ref> منابع دیگری نیز تعداد قزلباشان افغانستان را ۴۰ هزار، ۱۲۵ هزار، ۲۰۰ هزار تن دانسته‌اند و برخی دیگر، تعداد جمعیت فعلی قزلباشان افغانستان را یک میلیون تن نوشته‌اند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | منابع مختلف، شمار قزلباشان [[افغانستان]] را از ۲۰ هزار خانوار تا ۳۰۰ هزار نفر نوشته‌اند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.</ref> منابع دیگری نیز تعداد قزلباشان [[افغانستان]] را ۴۰ هزار، ۱۲۵ هزار، ۲۰۰ هزار تن دانسته‌اند و برخی دیگر، تعداد جمعیت فعلی قزلباشان [[افغانستان]] را یک میلیون تن نوشته‌اند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | ||
==زبان و نژاد== | ==زبان و نژاد== | ||
قزلباشان در گذشته غالبا ترک‌زبان بوده‌اند اما در افغانستان امروز به زبان فارسی دری سخن می‌گویند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> آنها از طایفه‌های مختلفی مانند ترک‌ها، ترکمن‌ها، کردها و | قزلباشان در گذشته غالبا ترک‌زبان بوده‌اند اما در [[افغانستان]] امروز به زبان فارسی دری سخن می‌گویند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> آنها از طایفه‌های مختلفی مانند ترک‌ها، ترکمن‌ها، کردها و لرها بوده‌اند.<ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.</ref> | ||
==جایگاه اجتماعی== | ==جایگاه اجتماعی== | ||
===سواد و آموزش=== | ===سواد و آموزش=== | ||
سطح سواد در میان قزلباش‌های افغانستان بیش از دیگر گروه‌های قومی است و از نظر معیشت و درآمد نیز وضعیت مناسبی دارند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | سطح سواد در میان قزلباش‌های [[افغانستان]] بیش از دیگر گروه‌های قومی است و از نظر معیشت و درآمد نیز وضعیت مناسبی دارند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | ||
===مشاغل=== | ===مشاغل=== | ||
قزلباشان شهرنشین، اغلب به مشاغل اداری و بازاری مشغول‌اند و روستایی‌ها نیز به زراعت، دامداری یا تجارت می‌پردازند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | قزلباشان شهرنشین، اغلب به مشاغل اداری و بازاری مشغول‌اند و روستایی‌ها نیز به زراعت، دامداری یا تجارت می‌پردازند.<ref>تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.</ref> | ||
نسخهٔ ۴ اوت ۲۰۱۵، ساعت ۱۵:۵۲
قزلباش، یکی از اقلیت‌های قومی شیعه‌مذهب[۱] در افغانستان. بیشتر قزلباش‌ها ترک‌تبارند و در مناطق مختلف افغانستان پراکنده‌اند، اما شمار زیادی از آنها در چنداول کابل ساکن‌اند. قزلباش‌ها برخلاف بیشتر اهالی شیعه افغانستان، از ابتدا شهرنشین بوده‌اند.[۲]
پیشینه
قزلباش‌های افغانستان، گروهی از بازماندگان سپاه قزلباش هستند که به فرمان نادرشاه افشار، قندهار را فتح کردند، و سپس در قندهار و کابل و هرات ماندگار شدند.[۳] برخی منابع، پیشینه قزلباش‌های افغانستان را به زمان شاه اسماعیل اول صفوی رسانده‌اند که عده‌ای از قزلباش‌ها با شاهزادگان و امیران صفوی که به حکومت بخش‌هایی از افغانستان فعلی منصوب می‌شده‌اند، به آنجا رفته و در مناطق مختلف ساکن می‌شده‌اند.[۴]
دین و مذهب
قزلباش‌ها همواره مسلمان و شیعی‌مذهب بوده‌اند، تا آنجا که در محل‌های اقامت آنان، کلمه قزلباش مترادف با کلمه شیعه به کار می‌رفته است.[۵]
امیرعبدالرحمان خان تلاش بسیاری کرد تا قزلباش‌ها را به قبول مذهب تسنن وادارد، اما جز شمار اندکی که مذهب حنفی را از روی تقیه پذیرفتند، بقیه در مذهب شیعه ماندند.[۶]
پراکندگی جغرافیایی
قزلباشان افغانستان بیشتر در هرات، غزنی، کابل، پیشاور، مزار شریف، جلال‌آباد، قندوز، قندهار و...[۷] ساکن‌اند. محله‌های چنداول، چوب‌فروشی، علیرضاخان، حیدرخان، وزیرآباد، افشار، نانک‌چی و قلعه مرادخانی نیز قزلباش‌نشین هستند.
جمعیت
منابع مختلف، شمار قزلباشان افغانستان را از ۲۰ هزار خانوار تا ۳۰۰ هزار نفر نوشته‌اند.[۸] منابع دیگری نیز تعداد قزلباشان افغانستان را ۴۰ هزار، ۱۲۵ هزار، ۲۰۰ هزار تن دانسته‌اند و برخی دیگر، تعداد جمعیت فعلی قزلباشان افغانستان را یک میلیون تن نوشته‌اند.[۹]
زبان و نژاد
قزلباشان در گذشته غالبا ترک‌زبان بوده‌اند اما در افغانستان امروز به زبان فارسی دری سخن می‌گویند.[۱۰] آنها از طایفه‌های مختلفی مانند ترک‌ها، ترکمن‌ها، کردها و لرها بوده‌اند.[۱۱]
جایگاه اجتماعی
سواد و آموزش
سطح سواد در میان قزلباش‌های افغانستان بیش از دیگر گروه‌های قومی است و از نظر معیشت و درآمد نیز وضعیت مناسبی دارند.[۱۲]
مشاغل
قزلباشان شهرنشین، اغلب به مشاغل اداری و بازاری مشغول‌اند و روستایی‌ها نیز به زراعت، دامداری یا تجارت می‌پردازند.[۱۳]
مشاوران تیمورشاه درانی
تیمورشاه درانی، دومین پادشاه سلسله ابدالی، که زبان فارسی و رفتار و آداب ایرانی در دربارش معمول بود، در اواخر قرن دوازدهم هجری، مشاوران و خدمتگزاران دربار را از میان قزلباش‌ها برگزید. پس از آن نیز بسیاری از قزلباشان به کارهای دولتی و اداری مانند صندوق‌داری، مستوفی‌گری و منشی‌گری مشغول بودند. شماری دیگر نیز مشغول کارهای صنعتی و بازرگانی بودند.[۱۴]
پانویس‌ها
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج ۲، ص ۲۹۱.
- ↑ زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۶.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.
- ↑ زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۵.
- ↑ زندگانی سردار کابلی، کیوان سمیعی، ص ۲۶.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.
- ↑ تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۷.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.
- ↑ تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.
- ↑ تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.
- ↑ تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.
- ↑ تنوع قومی، فرهنگی و زبانی در افغانستان ۲، فصلنامه پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره ۷، ص ۲۰۸.
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۹، ص ۵۵۱.