یاسر بن عامر عنسی

یاسر بن عامر عنسی پدر عمار، از نخستین گروندگان به اسلام و رنج کشیدگان در این راه و اولین شهید اسلام است.

نسب و زندگی او پیش از اسلام

یاسراز مردم یمن و از طائف «مذجح» از قبیله «عنس» بود. تراجم‌­نگاران نسب او را تا حدود جد بیستم ذکر کرده­‌اند. وی تا دوران جوانی در یمن زندگی می‌­کرد. سه برادر داشت که یکی از آنها مفقود شد. او به همراه دو برادر دیگرش به نام­های "مالک" و "حارث" برای یافتن برادر گمشده خویش به مکه آمده و به جستجو پرداختند؛ ولی از یافتن او ناامید گشتند. مالک و حارث به یمن باز گشتند؛ اما یاسر در مکه ماند و تصمیم به سکونت در مکه گرفت. در آن زمان حکومت قبیله‌­ای حکم‌فرما بود و افراد بیگانه و غریب در صورتی امنیت مالی و جانی داشتند که به یکی از قبائل می­‌پیوستند و در سایه آن قبیله قادر به ادامه زندگی بودند.

یاسر با "ابوحذیفه" بزرگ خاندان «قبیله بنی ­مخزوم» پیمان بست و به آن ملحق شد. او کنیز خود را که نامش سمیه دختر خیاط بود به همسرى یاسر درآورد و عمار از او تولد یافت و ابو حذیفه سمیه را آزاد کرد. یاسر و عمار همواره با ابو حذیفه بودند تا او درگذشت. نخستین ثمره این ازدواج، عمار بود که در مکه چشم به جهان گشود و چون مادرش کنیز ابوحذیفه بود، طبق قانون بردگی، او نیز برده ابوحذیفه شد؛ ولی بعدها ابوحذیفه، عمار را آزاد نمود. از این‌رو عمار را به عنوان مولی ابوحذیفه (غلام آزاد شده ابوحذیفه) یاد می‌­کنند. یاسر و سمیه فرزند دیگری به نام "عبدالله" داشتند که همراه پدر و مادرش مسلمان شد. یاسر پسر دیگرى بزرگ‌تر از عمار و عبد الله، به نام حریث، داشت که بنی‌دیل در جاهلیت او را کشتند.

از آنجا که عمار در سال 37 هجری در جنگ صفین در سن 94 سالگی به شهادت رسید، می‌­بایست، ولادت او 44 سال قبل از بعثت رخ داده باشد. همچنين اگر فرض کنیم که یاسر در بیست سالگی ازدواج کرده باشد، چنین به نظر می‌­رسد که او و همسرش در آغاز بعثت حدود 60 سال داشته‌­اند. همچنان که "ابن ­سعد" به سند صحیح از مجاهد می‌­گوید: «و کانت عجوزه کبیره» سمیه در حین شهادت در سن پیری بود.

مسلمان شدن خاندان یاسر

آل یاسر از سابقین به اسلامند. سیره­ نویسان نوشته‌­اند که خاندان یاسر در خانه ارقم، در سال پنجم بعثت به حضور پیامبر (ص) آمده و مسلمان شدند. آنها سی و چندمین نفر بودند که مسلمان شده و به اسلام گرویدند. سید محسن امین می‌­گوید: «به احتمال قوی دعوت عمار موجب مسلمان شدن پدر و مادرش شد.» مطابق برخی روایات، نخستین افرادی که اسلام خود را آشکار نمودند، هفت نفرند که عمار ششمین و مادرش هفتمین آنها بود.

خاندان یاسر تحت سخت‌ترین شکنجه‌­ها

مسلمان شدن، خاندان یاسر بر قبیله بنی ­مخزوم بسیار گران آمد؛ زیرا آنها بردگان بنی ­مخزوم بودند. در این میان "ابوجهل" که برادرزاده ابوحذیفه و از دشمنان سر سخت اسلام بود، خاندان یاسر را به جرم مسلمان شدن با انواع آزارها و شکنجه­‌ها مجبور به ترک اسلام می‌­کردند. با وجود تمام رنج­ها و مشقت­های روحی و بدنی و نیز ضعف جسمانی ناشی از پیری، یاسر و سمیه با مقاومتی وصف­ناپذیر، لحظه‌­ای از آرمان­های خود عقب­نشینی نکردند. مشرکان مکه با ابزارهای مختلف آنها را شکنجه می­کردند كه مي‌توان، به آهن گداخته از آتش، تازیانه، غرق کردن در میان آب­های آلوده، زره­های فولادین را بر تن آنها فرو بردن و در مقابل آفتاب سوزان قرار دادن آنها اشاره کرد، به طوری که حلقه‌­های زره بر بدن آنها فرو می‌­رفت.

یاسر شهید نخستین اسلام

با این که یاسر در سن کهولت بود؛ اما تحت شدیدترین شکنجه‌­ها مقاومت کرد و در نهایت در اثر همین ضربات به شهادت رسید.

جستارهای وابسته

• سمیه دختر خباط
• عمار بن یاسر

منابع

• ابن اثیر، عزالدین؛ الکامل، ترجمه محمد حسین روحانی، تهران، اساطیر، 1370ش.
• ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد جرزی؛ أسدالغابه، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی؛ الاصابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی ابوالفضل؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق علی‌محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412ق.
• ابن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: عطا، محمد عبد القادر، دار الکتب العلمیة، بیروت‏، چاپ اول، 1410ق.
• ابن سعد بصری زهری، محمد بن سعد بن منیع ابوعبدالله؛ طبقات الکبری، بیروت، داربیروت، 1405ق.
• امین، سید محسن؛ اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
• بلاذری، احمد بن یحیی؛ أنساب الاشراف، تحقیق سهیل ذکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
• مقدسی، مطهر بن طاهر؛ البدء و التاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی، تهران، آگه، 1374ش.، چاپ اول.