پرش به محتوا

حج: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۵۶۱ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۸ آوریل ۲۰۲۱
اصلاح نشانی وب
imported>Shadpoor
(اصلاح نشانی وب)
خط ۱۸: خط ۱۸:
[[قرآن]] سوره‌ای با نام [[سوره حج]] دارد و در آیات بسیاری به مسائل حج پرداخته است.<ref>برای نمونه: سوره حج، آیات ۲۷- ۳۲.</ref> بر اساس آیه ۲۷ [[سوره حج]]، [[حضرت ابراهیم(ع)]] مأمور شد حکم حج را به مردم ابلاغ کند. قرآن حج را از [[شعائر الهی]] معرفی کرده است.<ref>سوره حج، آیه۳۲.</ref> همچنین در قرآن به معین بودن [[ماه‌های حج|ماه‌های برگزاری حج]] تصریح شده است.<ref>آیه ۱۹۷ سوره بقره.</ref>
[[قرآن]] سوره‌ای با نام [[سوره حج]] دارد و در آیات بسیاری به مسائل حج پرداخته است.<ref>برای نمونه: سوره حج، آیات ۲۷- ۳۲.</ref> بر اساس آیه ۲۷ [[سوره حج]]، [[حضرت ابراهیم(ع)]] مأمور شد حکم حج را به مردم ابلاغ کند. قرآن حج را از [[شعائر الهی]] معرفی کرده است.<ref>سوره حج، آیه۳۲.</ref> همچنین در قرآن به معین بودن [[ماه‌های حج|ماه‌های برگزاری حج]] تصریح شده است.<ref>آیه ۱۹۷ سوره بقره.</ref>


روایات بسیاری به حج پرداخته‌اند. دو کتاب [[وسائل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل]] بیش از ۹۱۵۰ [[حدیث]] درباره جایگاه و احکام حج نقل کرده‌اند که نشان‌دهنده اهمیت آن در دین [[اسلام]] و فراوانی احکام و پیچیدگی‌های آن است. <ref>برکت رضایی، [http://iqna.ir/fa/news/3591933/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-9150-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%AD%D8%AC-%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87%D8%B9-%D9%86%DB%8C%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AD%D8%AC-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86%D8%AF «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»]، سایت خبری ایکنا.</ref> [[امام صادق علیه السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی، حج را برتر از [[روزه]] و [[جهاد]]، بلکه هر عبادتی به جز [[نماز]] برشمرده است.<ref>کلینی،‌ الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۵۴.</ref>
روایات بسیاری به حج پرداخته‌اند. دو کتاب [[وسائل الشیعه]] و [[مستدرک الوسائل]] بیش از ۹۱۵۰ [[حدیث]] درباره جایگاه و احکام حج نقل کرده‌اند که نشان‌دهنده اهمیت آن در دین [[اسلام]] و فراوانی احکام و پیچیدگی‌های آن است. <ref>برکت رضایی، [http://iqna.ir/fa/news/3591933/وجود-9150-حدیث-در-خصوص-حج-ائمهع-نیز-برای-مصالح-عالی-به-حج-می‌رفتند «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»]، سایت خبری ایکنا.</ref> [[امام صادق علیه السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی، حج را برتر از [[روزه]] و [[جهاد]]، بلکه هر عبادتی به جز [[نماز]] برشمرده است.<ref>کلینی،‌ الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۵۴.</ref>


بنابر روایات، زمانی که حاجیان در [[سرزمین منا|مِنا]] مستقر می‌شوند، منادی از جانب [[خدا]] ندا می‌دهد که «اگر خواستار خشنودی من هستید، من راضی شدم».<ref>کلینی،‌ الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۶۲</ref> از [[امام علی(ع)]] نقل شده که خداوند حج را نشانه خاكسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندی‌اش قرار داد. شنوندگانى از بندگانش را برگزید كه‏ دعوتش را لبیک گفتند، و سخن او را تصدیق کردند.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۵، خطبه اول.</ref>
بنابر روایات، زمانی که حاجیان در [[سرزمین منا|مِنا]] مستقر می‌شوند، منادی از جانب [[خدا]] ندا می‌دهد که «اگر خواستار خشنودی من هستید، من راضی شدم».<ref>کلینی،‌ الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۲۶۲</ref> از [[امام علی(ع)]] نقل شده که خداوند حج را نشانه خاكسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندی‌اش قرار داد. شنوندگانى از بندگانش را برگزید كه‏ دعوتش را لبیک گفتند، و سخن او را تصدیق کردند.<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، ص۴۵، خطبه اول.</ref>
خط ۵۷: خط ۵۷:


==منصب‌ها در حج==
==منصب‌ها در حج==
پیش از اسلام منصب‌هایی برای اداره امور کعبه و حاجیان وجود داشت که خاندان‌های مختلف،‌ عهده‌دار آن بودند. یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها در حج «[[رفادت]]» بود؛ [[قریش|قریش]] مقداری از اموال خود را به فرد مسئول می‌دادند تا برای حاجیان فقیر و مستحق خوراک آماده کند.<ref>ابن اثیر، الكامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۱.</ref> مسئولیت این امر به دست [[هاشم بن عبدمناف]] (جد پیامبر) بود و در نهایت به [[ابوطالب]] واگذار شد. این مسئولیت پس از مدتی، به جهت تنگدستی ابوطالب به [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] عموی پیامبر سپرده شد.<ref>بلاذری، أنساب‏ الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۷.</ref>  
پیش از اسلام منصب‌هایی برای اداره امور کعبه و حاجیان وجود داشت که خاندان‌های مختلف،‌ عهده‌دار آن بودند. یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها در حج «[[رفادت]]» بود؛ [[قریش]] مقداری از اموال خود را به فرد مسئول می‌دادند تا برای حاجیان فقیر و مستحق خوراک آماده کند.<ref>ابن اثیر، الكامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۲۱.</ref> مسئولیت این امر به دست [[هاشم بن عبدمناف]] (جد پیامبر) بود و در نهایت به [[ابوطالب]] واگذار شد. این مسئولیت پس از مدتی، به جهت تنگدستی ابوطالب به [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] عموی پیامبر سپرده شد.<ref>بلاذری، أنساب‏ الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۷.</ref>  


از دیگر مسئولیت‌ها، «[[سدانت|سِدانت]]» بود که بر اساس آن، شخصی متولی و کلیددار [[کعبه]] می‌گردید.<ref>ابن اثیر،  
از دیگر مسئولیت‌ها، «[[سدانت|سِدانت]]» بود که بر اساس آن، شخصی متولی و کلیددار [[کعبه]] می‌گردید.<ref>ابن اثیر،  
خط ۱۴۶: خط ۱۴۶:
'''پس از انقلاب اسلامی'''{{سخ}}در حج سال ۱۳۶۶ش هنگامی که حاجیان ایرانی در حال انجام مراسم «[[مراسم برائت از مشرکین|برائت از مشرکین]]» بودند، نظامیان سعودی به آنان حمله کردند و دست به کشتار زائران ایرانی زدند. این واقعه به واقعه [[حج خونین]] معروف است. پس از این کشتار،‌ سه سال ایرانیان به حج نرفتند.<ref>[http://www.farsnews.com/13950316000837 «واکنش امام(ره) به تعطیلی حج»]</ref>
'''پس از انقلاب اسلامی'''{{سخ}}در حج سال ۱۳۶۶ش هنگامی که حاجیان ایرانی در حال انجام مراسم «[[مراسم برائت از مشرکین|برائت از مشرکین]]» بودند، نظامیان سعودی به آنان حمله کردند و دست به کشتار زائران ایرانی زدند. این واقعه به واقعه [[حج خونین]] معروف است. پس از این کشتار،‌ سه سال ایرانیان به حج نرفتند.<ref>[http://www.farsnews.com/13950316000837 «واکنش امام(ره) به تعطیلی حج»]</ref>


همچنین پس از [[فاجعه منا]] در سال ۱۳۹۴ش و کشته‌شدن چند صد نفر از زائران ایرانی، و به‌وجود آمدن مشکلات سیاسی، حج واجب برای یک‌سال متوقف گردید.<ref>[http://article.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=7599 «علت اصلی عدم اعزام زائران به حج.»]</ref> همچنین دولت سعودی برای کشورهای مختلفی همچون [[یمن]] و [[سوریه]] (مناطق تحت کنترل دولت سوریه) ممنوعیت‌هایی قرار داد.<ref>[http://www.dana.ir/news/751616.html/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86--%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%D9%85%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86--%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B4-%D8%A2%D9%84-%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «ممنوعیت ورود زائران بیت‌الله الحرام به عربستان؛ از یمن و سوریه تا ایران و فلسطین»]</ref>
همچنین پس از [[فاجعه منا]] در سال ۱۳۹۴ش و کشته‌شدن چند صد نفر از زائران ایرانی، و به‌وجود آمدن مشکلات سیاسی، حج واجب برای یک‌سال متوقف گردید.<ref>[http://article.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=7599 «علت اصلی عدم اعزام زائران به حج.»]</ref> همچنین دولت سعودی برای کشورهای مختلفی همچون [[یمن]] و [[سوریه]] (مناطق تحت کنترل دولت سوریه) ممنوعیت‌هایی قرار داد.<ref>[http://www.dana.ir/news/751616.html/ممنوعیت-ورود-زائران-بیت-الله-الحرام-به-عربستان--از-یمن-و-سوریه-تا-ایران-و-فلسطین--تلاش-آل-سعود-برای-مقابله-با-احکام-اسلام «ممنوعیت ورود زائران بیت‌الله الحرام به عربستان؛ از یمن و سوریه تا ایران و فلسطین»]</ref>


== حوادث حج ==
== حوادث حج ==
در مراسم حج اتفاقات ناگوار بسیار زیادی رخ داده که مهم‌ترین آنها در چند دهه گذشته چنین است:
در مراسم حج اتفاقات ناگوار بسیار زیادی رخ داده که مهم‌ترین آنها در چند دهه گذشته چنین است:
*  ۱۳۹۴ش، [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا]]: بیش از ۷ هزار نفر بر اثر ازدحام جمعیت در [[سرزمین منا]] کشته شدند. این فاجعه، مرگبارترین حادثه در حج تمتع بود.<ref>رجوع کنید به: [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا]]</ref> به دنبال این حادثه، اعزام حاجیان ایرانی برای سال ۱۳۹۵ لغو شد.<ref>[http://www.hajnews.ir/news/ID/6597 «بیانیه سازمان حج و زیارت در خصوص حج تمتع سال جاری.»]</ref>
*  ۱۳۹۴ش، [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا]]: بیش از ۷ هزار نفر بر اثر ازدحام جمعیت در [[سرزمین منا]] کشته شدند. این فاجعه، مرگبارترین حادثه در حج تمتع بود.<ref>رجوع کنید به: [[فاجعه منا (۱۳۹۴)|فاجعه منا]]</ref> به دنبال این حادثه، اعزام حاجیان ایرانی برای سال ۱۳۹۵ لغو شد.<ref>[http://www.hajnews.ir/news/ID/6597 «بیانیه سازمان حج و زیارت در خصوص حج تمتع سال جاری.»]</ref>
*  ۱۳۹۴ش: بر اثر سقوط جرثقیل، ۱۰۷ نفر از حاجیان کشته شدند.<ref>[http://www.asriran.com/fa/news/416613/107-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D9%88-238-%D8%B2%D8%AE%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%AC%D8%B1%D8%AB%D9%82%DB%8C%D9%84-%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B7%D9%88%D8%A7%D9%81-%DA%A9%D8%B9%D8%A8%D9%87-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D9%88-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 ۱۰۷ کشته و ۲۳۸زخمی در سقوط جرثقیل هنگام طواف کعبه»]  
*  ۱۳۹۴ش: بر اثر سقوط جرثقیل، ۱۰۷ نفر از حاجیان کشته شدند.<ref>[http://www.asriran.com/fa/news/416613/107-کشته-و-238-زخمی-در-سقوط-جرثقیل-هنگام-طواف-کعبه-عکس-و-فیلم ۱۰۷ کشته و ۲۳۸زخمی در سقوط جرثقیل هنگام طواف کعبه»]  
</ref>
</ref>
*  ۱۳۸۵ش: بر اثر ریزش یک هتل در مرکز [[مکه]] ۷۶ نفر و در [[رمی جمرات]] در منا بر اثر فشار جمعیت ۳۶۴ حاجی کشته شدند.
*  ۱۳۸۵ش: بر اثر ریزش یک هتل در مرکز [[مکه]] ۷۶ نفر و در [[رمی جمرات]] در منا بر اثر فشار جمعیت ۳۶۴ حاجی کشته شدند.
خط ۱۶۵: خط ۱۶۵:
* ۱۳۶۸ش: حمله به اطراف [[مسجد الحرام]] یک کشته و ۱۶ زخمی بر جای گذاشت. پس از آن ۱۶ [[کویت|کویتی]] به اتهام انجام این حمله اعدام شدند.
* ۱۳۶۸ش: حمله به اطراف [[مسجد الحرام]] یک کشته و ۱۶ زخمی بر جای گذاشت. پس از آن ۱۶ [[کویت|کویتی]] به اتهام انجام این حمله اعدام شدند.
* ۱۳۶۶ش، [[کشتار حجاج|کشتار حجاج (۱۳۶۶)]]: نیروهای امنیتی [[عربستان]] تظاهرات حجاج ایرانی را با خشونت سرکوب کردند که طبق آمار رسمی عربستان، ۴۰۲ حاجی از جمله ۲۷۵ ایرانی کشته شدند.
* ۱۳۶۶ش، [[کشتار حجاج|کشتار حجاج (۱۳۶۶)]]: نیروهای امنیتی [[عربستان]] تظاهرات حجاج ایرانی را با خشونت سرکوب کردند که طبق آمار رسمی عربستان، ۴۰۲ حاجی از جمله ۲۷۵ ایرانی کشته شدند.
* ۱۳۵۸ش: صدها نفر از نیروهای مسلح مخالف نظام عربستان به مدت دو هفته در [[مسجد الحرام]] تحصن کردند و ده‌ها حاجی را گروگان گرفتند که در نهایت مورد حمله قرار گرفتند. آمار رسمی حاکی از ۱۵۳ کشته و ۵۶۰ مجروح است.<ref>[http://fa.alalam.ir/news/1740476/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%AB-%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%85-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-40-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87 «حوادث موسم حج در ۴۰سال گذشته»]</ref>
* ۱۳۵۸ش: صدها نفر از نیروهای مسلح مخالف نظام عربستان به مدت دو هفته در [[مسجد الحرام]] تحصن کردند و ده‌ها حاجی را گروگان گرفتند که در نهایت مورد حمله قرار گرفتند. آمار رسمی حاکی از ۱۵۳ کشته و ۵۶۰ مجروح است.<ref>[http://fa.alalam.ir/news/1740476/حوادث-موسم-حج-در-40-سال-گذشته «حوادث موسم حج در ۴۰سال گذشته»]</ref>


==کتاب‌‌شناسی==
==کتاب‌‌شناسی==
خط ۲۲۲: خط ۲۲۲:
* [https://hajmap.stats.gov.sa/indexmap1438.asp «الهیئه العامه للإحصاء المملکه العربیه السعودیه»، در مرکز آمار عربستان سعودی، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶ش].
* [https://hajmap.stats.gov.sa/indexmap1438.asp «الهیئه العامه للإحصاء المملکه العربیه السعودیه»، در مرکز آمار عربستان سعودی، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶ش].
* انصاریان، حسین، حج در آیینه عرفان، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
* انصاریان، حسین، حج در آیینه عرفان، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ش.
* برکت رضایی، روزبه، [http://iqna.ir/fa/news/3591933/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-9150-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D8%AD%D8%AC-%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%87%D8%B9-%D9%86%DB%8C%D8%B2-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AD%D8%AC-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86%D8%AF «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»]، سایت خبری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲ ارديبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۳۹۸ش.
* برکت رضایی، روزبه، [http://iqna.ir/fa/news/3591933/وجود-9150-حدیث-در-خصوص-حج-ائمهع-نیز-برای-مصالح-عالی-به-حج-می‌رفتند «وجود ۹۱۵۰ حدیث در خصوص حج»]، سایت خبری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲ ارديبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۳ تیر ۱۳۹۸ش.
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض  زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار، ریاض  زرکلی، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
* بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
* بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق: عبدالمعطی قلعجی، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
خط ۲۲۹: خط ۲۲۹:
* جوادی آملی، عبدالله، صهبای صفا، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ق.
* جوادی آملی، عبدالله، صهبای صفا، تهران، مشعر، ۱۳۸۷ق.
*‌ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق.
*‌ حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تهران، لطفی، ۱۴۰۴ق.
* [http://fa.alalam.ir/news/1740476/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%AB-%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%85-%D8%AD%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-40-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%D9%87 «حوادث موسم حج در ۴۰ سال گذشته»، در العالم، تاریخ درج مطلب: ۲۸ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶.]
* [http://fa.alalam.ir/news/1740476/حوادث-موسم-حج-در-40-سال-گذشته «حوادث موسم حج در ۴۰ سال گذشته»، در العالم، تاریخ درج مطلب: ۲۸ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶.]
* سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق: صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
* سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق: صبحی صالح، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
* شریعتی، علی، مجموعه آثار حج، حسینیه ارشاد.
* شریعتی، علی، مجموعه آثار حج، حسینیه ارشاد.
خط ۲۴۶: خط ۲۴۶:
* محسن صدر، یادداشت‌های صدر الاشراف(۵۵)، مجله وحید، شاره۸۶،‌ ص۲۸۰-۲۸۱، بهمن ۱۳۴۹ش.
* محسن صدر، یادداشت‌های صدر الاشراف(۵۵)، مجله وحید، شاره۸۶،‌ ص۲۸۰-۲۸۱، بهمن ۱۳۴۹ش.
* محمد حسینی، کامران، مدخل ایران، دانش‌نامه حج و حرمین شریفین.
* محمد حسینی، کامران، مدخل ایران، دانش‌نامه حج و حرمین شریفین.
* [http://www.dana.ir/news/751616.html/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86--%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%D9%85%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86--%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B4-%D8%A2%D9%84-%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 «ممنوعیت ورود زائران بیت‌الله الحرام به عربستان؛ از یمن و سوریه تا ایران و فلسطین»، خبرگزاری دانا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶.]
* [http://www.dana.ir/news/751616.html/ممنوعیت-ورود-زائران-بیت-الله-الحرام-به-عربستان--از-یمن-و-سوریه-تا-ایران-و-فلسطین--تلاش-آل-سعود-برای-مقابله-با-احکام-اسلام «ممنوعیت ورود زائران بیت‌الله الحرام به عربستان؛ از یمن و سوریه تا ایران و فلسطین»، خبرگزاری دانا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۳۹۶.]
* مهریزی، م (صدر طباطبائی)، فرهنگنامه‌ حج و عمره و اماکن مربوطه، قم، در راه حق، ۱۳۶۷ش.
* مهریزی، م (صدر طباطبائی)، فرهنگنامه‌ حج و عمره و اماکن مربوطه، قم، در راه حق، ۱۳۶۷ش.
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق و مصحح: عباس قوچانی، علی آخوندی، ‌بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق و مصحح: عباس قوچانی، علی آخوندی، ‌بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
خط ۲۵۲: خط ۲۵۲:


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/226911/%D8%AD%D8%AC%D8%8C-%D8%A7%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C مقاله حج در دائرة المعارف بزرگ اسلامی]
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/226911/حج،-اعمال-مذهبی مقاله حج در دائرة المعارف بزرگ اسلامی]
* [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9458 مقاله مباحث تاریخی حج در دانشنامه جهان اسلام]
* [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9458 مقاله مباحث تاریخی حج در دانشنامه جهان اسلام]
* [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9457 مقاله مباحث قرآنی و حدیثی و فقهی حج در دانشنامه جهان اسلام]
* [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9457 مقاله مباحث قرآنی و حدیثی و فقهی حج در دانشنامه جهان اسلام]
Automoderated users، confirmed، movedable، protected، مدیران، templateeditor
۶٬۷۸۵

ویرایش