آزر: تفاوت میان نسخه‌ها

آزر را از اهالی روستای کوثی در سواد ([[کوفه]] کنونی) معرفی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۱۵۹.</ref> در روایتی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که آزر منجم [[نمرود]] بوده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref> بر اساس این روایت، قبل از تولد [[حضرت ابراهیم(ع)]]، آزر پیش‌بینی کرد که مردی به دنیا می‌آید و مردم را به دینی دیگر می‌خواند و سپس در آتش انداخته می‌شود. به همین جهت نمرود دستور داد زنان از مردان جدا شوند و اطفالی که به دنیا می‌آمدند را بکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۳۶۶ و ۳۶۷؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۰۶ و ۲۰۷.</ref>

شیخ طوسی آزر را عمو یا جد مادری ابراهیم(ع) دانسته است. او همچنین از زجاج نقل کرده که نسب‌شناسان در این اختلافی ندارد که اسم پدر ابراهیم تارخ بوده است. به گفته زجاج آنچه که در قرآن دلالت می‌کند که اسم پدر ابراهیم آزر بوده یا به معنای خطاکاری که صفت آزر است، اشاره دارد و یا اینکه آزر اسم بتی بوده است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۴، ص۱۷۵، ۱۷۶.</ref>

در مقابل برخی وی را پدر [[حضرت ابراهیم(ع)]] دانسته‌اند.<ref>مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۷۶.</ref>

آزر پسر عموی [[نمرود]] بوده است.<ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۸۸۲.</ref>

==پدر یا عموی ابراهیم==

مفسران درباره اینکه آیا آذر عموی ابراهیم است یا پدر او، اختلاف‌نظر دارند. منشأ این اختلاف تعبیر قرآن است که از او به «أب ابراهیم» یاد کرده است.<ref>سوره انعام، آیه ۷۴.</ref>{{یادداشت|«وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ لِأَبیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْناماً آلِهَةً إِنِّی أَراک وَ قَوْمَک فی ضَلالٍ مُبینٍ (۷۴)؛ ابراهیم پدر (عموی) خود را مورد سرزنش قرار داد و به او چنین «گفت: آیا این بت‌های بی‌ارزش و موجودات بی‌جان را خدایان خود انتخاب کرده‌ای»؟»}}

برخی از مفسران با استناد به ظاهر آیه و معنای کلمه اب، آزر را پدر حضرت ابراهیم معرفی کرده‌اند.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۳، ص۳۱.</ref> در حالی که تعدادی از مفسران، پدر بودن آزر را نپذیرفته و «أب» را بر غیر معنای ظاهری آن حمل کرده‌اند. [[علامه طباطبایی]] با استناد شواهی از قرآن، معتقد است که در زبان عربی «أب» به کسی گفته می‌شود که امور فرد را بر عهده دارد از این رو به پدر، عمو، جد، پدر زن، و حتی به رئیس و بزرگ قبیله نیز «أب» گفته می‌شود.<ref> علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص۲۳۴.</ref>

همچنین برخی از مفسران از آیه «وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَها إِیاهُ فَلَمَّا تَبَینَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ؛ استغفار ابراهیم برای پدرش (آزر) فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود. اما هنگامی که او را در راه بت‌پرستی مصمم و لجوج دید دست از استغفار درباره او برداشت»<ref>سوره توبه، آیه۱۱۴.</ref> استفاده کرده‌اند که ابراهیم(ع) پس از مأیوس شدن از ایمان آوردن آزر، دیگر برای وی طلب آمرزش نکرد؛ اما در اواخر عمر و پس از بنای [[کعبه]] برای والدینش طلب آمرزش کرد و این نشان می‌دهد که پدر وی غیر از آزر و اب به معنای عمو یا جد مادری بوده است.{{مدرک}} تورات نیز تارخ را پدر [[حضرت ابراهیم]] معرفی می‌کند.<ref>تورات، سِفر آفرینش، ۱۱: ۲۶.</ref>

بر اساس آیه ۴۸ [[سوره مریم]]{{یادداشت|قالَ سَلامٌ عَلَیک سَأَسْتَغْفِرُ لَک رَبِّی إِنَّهُ کانَ بی‌حَفِیا وَ أَعْتَزِلُکمْ وَ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیا" ابراهیم(ع) گفت: سلام بر تو، به زودی از پروردگارم برایت (ای آزر) طلب مغفرت می‌کنم، او به من مهربان است و من از شما و آنچه که غیر خدا می‌پرستید دوری و کناره‌گیری می‌کنم، و خدای خود را می‌خوانم و امیدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.}} حضرت ابراهیم (ع) برای آزر، طلب مغفرت کرده است. [[علامه طباطبایی]]، [[استغفار]] و دعای ابراهیم(ع) برای آزر را،  صوری دانسته که در دنیا واقع شده، نه در [[آخرت]] برای [[شفاعت]].<ref>رجوع کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۶۲.</ref> در تفسیر نمونه از این آیه استنباط شده که ابراهیم بعد از مأیوس شدن از آزر دیگر هیچگاه برای او طلب آمرزش نکرد و استغفار او برای آزر مربوط به دوران جوانی ابراهیم و و زمانی بود که در بابل با بت‌پرستان مبارزه می‌کرد در حالی که از آیات دیگر [[قرآن]] به دست می‌آید که ابراهیم در اواخر عمر خود و پس از پایان بنای [[کعبه]] برای پدرش با تعبیر والد{{یادداشت|رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِسَابُ (سوره ابراهیم، آیه ۴۱.}} از خداوند طلب آمرزش کرده است. بنا بر آنچه که در تفسیر نمونه آمده تعبیر والد، در پدر صراحت دارد، در حالی که «أب» صراحت ندارد.

آیت الله مکارم شیرازی، از انضمام این آیه به آیه [[سوره توبه]] که مسلمانان را از استغفار برای مشرکان بر حذر می‌دارد و ابراهیم را از انجام چنین کاری جز برای یک مدت محدود آن هم برای یک هدف مقدس، برکنار می‌شمرد، برداشت کرده است که منظور از «أب» در آیه مذکور، پدر نیست، بلکه عمو یا پدر مادر و یا مانند آن است.<ref>رجوع کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۳۰۴-۳۰۵.</ref>

 

در شعر و ادبیات فارسی به آزر اشاره شده است. شاعران فارسی زبان همچون خواجه عبدالله انصاری<ref> انصاری، مناجات‌نامه، ۱۳۸۲ش، ص۲۶.</ref> ناصرو خسرو و سعدی  به بت‌پرست بودن او در کنار موحد بودن ابراهیم توجه شده است.

|دعوی کنند گرچه براهیم زاده‌ایم|چون ژرف بنگری همه شاگرد آزرند<ref>[http://ganjoor.net/naserkhosro/divann/ghaside-naser/sh68/ ناصرخسرو، دیوان اشعار، قصاید، قصیدهٔ شمارهٔ ۶۸].</ref>}}