ام ولد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ام ولد''' کنیزی است که از مالک خود دارای فرزند شده باشد. فرزند به دنیا آمده از ام ولد، آزاد خواهد بود و بردگی مادرش به او سرایت نمی‌کند. به نقل [[شیخ مفید]] مادر هفت تن از [[امامان شیعه]] از جمله [[امام سجاد(ع)]] و [[امام زمان(ع)]] ام ولد بوده‌اند.  

در فقه برای ام ولد شدن کنیز شرایطی قرار داده شده از جمله اینکه پدر فرزند نباید برده باشد و کنیز هم در ملک صاحبش باردار شده باشد. در منابع فقهی برای اشاره به او ولد از واه استیلاد هم استفاده شده است. استیلاد موجب محدود شدن اختیارات مالک دربارۀ كنیز می‌شود؛ به همین دلیل مالک نمی‌تواند ام ولد را بفروشد یا هبه کند. ام ولد پس از مرگ مالک (پدرفرزند) به واسطه [[ارث]] فرزند خود یا بخشی از آن، آزاد خواهد شد.  

ام ولد به‌معنای مادر فرزند، [[کنیز|کنیزی]] است که از مالک خود دارای فرزند شده باشد.<ref>علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰، ج۴، ص۲۸۵.</ref> در کتب فقهی از واژه استیلاد نیز برای اشاره به ام ولد و احکام آن استفاده می‌شود.<ref>مجلسی، یک دوره فقه کامل، ۱۴۰۰ق، ص۱۷۱؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۴.</ref> استیلاد در معنای خاص خود بر کنیزی گفته می‌شود که از مولای (مالک) خود صاحب فرزند شده است.<ref>مجلسی، یک دوره فقه کامل، ۱۴۰۰ق، ص۱۷۱.</ref> و از آن در چند [[ابواب فقه|باب فقه]] از جمله [[تجارت]]، [[وصیت]]، [[طلاق]]، [[ارث]] و [[قصاص]] بحث شده است.<ref>أنصاری، الموسوعة الفقهیة المیسرة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۶۵؛ هاشمی شاهرودی، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۸۴؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۵.</ref> البته استیلاد به معنای استعداد بادار کردن یا باردار شدن نیز آمده است که شامل زن و مرد آزاد و برده می‌شود و احکام آن در [[نکاح|باب نکاح]] می‌آید.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.</ref>  

به گفته [[شیخ مفید]]، مادر هفت تن از [[امامان شیعه]]، ام ولد بوده‌اند و آنها عبارتند از: [[شهربانو]] مادر [[امام سجاد(ع)]]،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۷.</ref> [[حمیده]] مادر [[امام کاظم(ع)]]،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۱۵.</ref> [[نجمه مادر امام رضا|ام البنین]] مادر [[امام رضا(ع)]]،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۴۷.</ref> [[سبیکه]] مادر [[امام جواد(ع)]]،<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۳.</ref> [[سمانه مغربیه|سمانه]] مادر [[امام هادی(ع)]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۷.</ref>، [[حدیث (مادر امام حسن عسکری)|حدیث]] مادر [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام حسن عسکری(ع)]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۳.</ref> و [[نرجس]] مادر [[امام مهدی]].<ref>مفید، إرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ۳۳۹.</ref>

* آزاد بودن پدر فرزند؛ از این‌رو اگر برده‌ای با کنیز ازدواج کرد و کنیز باردار شد حکم ام ولد را ندارد.<ref>علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۷۲-۳۷۳؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.</ref>

* باردار شدن کنیز در ملک مالک خود؛ از این رو اگر شخصی آزاد با کنیز شخص دیگری ازدواج کرد و او را باردار کرد و بعد از بارداری، مالک کنیز شود، کنیز ام ولد محسوب نمی‌شود.<ref>علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۷۲-۳۷۳؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۷۵.</ref>

 

اگر جنین کنیز سقط شد در صورتی که به شهادت اهل خبره صورتی از خَلق آدمی در او ظاهر شده باشد یا مبدا خَلق آدم باشد، حکم ام ولد بر کنیز محقق می‌شود ولی در غیر این صورت کنیز ام ولد نخواهد شد.<ref>علامه حلی، تحریر الاحکام الشرعیه، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۶-۲۸۷.</ref>

* استیلاد موجب محدود شدن اختیارات مولا (مالک) دربارۀ كنیز است؛<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۴۲۶، ج۱، ص۴۷۵.</ref> بر این اساس فروختن ام ولد یا هبه کردن آن به دیگری جایز نیست، مگر در شرایط که مالک قیمت کنیز را بدهکار باشد و توان پرداخت آن را جز با فروختن کنیز نداشته باشد.<ref>حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۲۸۷؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۳۷۲؛ نجفی، جواهر الكلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۲، ص۳۷۳ و ج۳۴، ص۳۷۸.</ref>

*ام ولد به صورت مستقیم از مولا ارث نمی‌برد.<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۹، ص۶۱.</ref> البته مالک می‌تواند برای ام ولد مالی را [[وصیت]] کند.<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۳۸۲.</ref> ولی